Ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν θα αντιμετωπίσει τη Μαρίν Λεπέν, τη Γαλλίδα ακροδεξιά ηγέτη, στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία. Με καταμετρημένο το 92% των ψήφων της Κυριακής, ο κ. Μακρόν προηγείται της ακροδεξιάς αντιπάλου του με περίπου 27,4% έναντι 24,3%.
Με άρθρο του στους NY Times ο έμπειρος αρθρογράφος και ειδικευόμενος στην ευρωπαϊκή πολιτική Roger Cohen, αναλύει τα συμπεράσματα της επόμενης ημέρας των γαλλικών εκλογών.
Η κ. Λεπέν επωφελήθηκε από το κλίμα που αντανακλούσε την εκτεταμένη δυσαρέσκεια για τις αυξανόμενες τιμές, την ασφάλεια και τη μετανάστευση. Με τον πόλεμο να μαίνεται στην Ουκρανία και τη δυτική ενότητα να δοκιμάζεται, καθώς οι μάχες συνεχίζονται, η ισχυρή απόδοση της Λεπέν κατέδειξε την έλξη που ασκούν τα εθνικιστικά και ξενοφοβικά ρεύματα τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη. Τα ακραία κόμματα της δεξιάς αλλά και της αριστεράς πήραν περίπου το 51% των ψήφων, ένα σαφές σημάδι της έκτασης που έχει πάρει στη Γαλλία ο θυμός και η απογοήτευση.
Μία νίκη Λεπέν στη Γαλλία θα κατακερματίσει την Ευρώπη - κίνδυνος για «αντιδημοκρατικό άξονα» με Ρωσία - Ουγγαρία
Μια αντι-ΝΑΤΟϊκή και πιο φιλορωσική Γαλλία σε περίπτωση τελικής νίκης της Μαρίν Λεπέν θα προκαλούσε βαθιά ανησυχία στις συμμαχικές πρωτεύουσες και θα μπορούσε να σπάσει την ενιαία υπερατλαντική απάντηση στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Οι δεσμοί της Λεπέν με τα αυταρχικά καθεστώτα Όρμπαν και Πούτιν κάθε άλλο παρά κρυφοί είναι και πολλοί αναλυτές φοβούνται τη δημιουργία ενός αντιδημοκρατικού «άξονα» από το Παρίσι ως τη Μόσχα σε περίπτωση νίκης της ακροδεξιάς υποψηφίου.
Αυτόν τον μήνα, έσπευσε να συγχαρεί τον Βίκτορ Όρμπαν, τον εθνικιστή και αντιμετανάστη ηγέτη της Ουγγαρίας, για την τέταρτη συνεχόμενη νίκη του στις κοινοβουλευτικές εκλογές. «Θα αποκαταστήσω τη Γαλλία στην τάξη σε πέντε χρόνια», δήλωσε η κ. Λεπέν σε ζητωκραυγάζοντες υποστηρικτές, καλώντας όλους τους Γάλλους να συμμετάσχουν σε αυτό που αποκάλεσε «μια επιλογή πολιτισμού» στην οποία η «νόμιμη υπεροχή της γαλλικής γλώσσας και κουλτούρας».
Κερδίζει έδαφος ο εθνικισμός στην Ευρώπη
Όμως, ο κ. Μακρόν, μετά από μια αδύναμη εκστρατεία, θα περάσει στον δεύτερο γύρο ως το ελαφρύ φαβορί, αφού τα πήγε λίγο καλύτερα από ό,τι υποδεικνύουν οι τελευταίες δημοσκοπήσεις. Κάποιοι τον είχαν δείξει να προηγείται την Λεπέν μέχρι και με μόλις δύο μονάδες.
Η θερμή απόρριψη του αντιμεταναστευτικού εθνικισμού της Λεπέν στη Γαλλία έχει με τον καιρό φθίνει, καθώς η ανελεύθερη πολιτική έχει εξαπλωθεί τόσο στην Ευρώπη όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η ίδια έχει «μαλακώσει» με επιτυχία την εικόνα της, αν όχι και τη σφοδρή της πεποίθηση ότι οι Γάλλοι πρέπει να έχουν προνόμια έναντι των ξένων και ότι η αυλαία πρέπει να πέσει στη Γαλλία ως «γη της μετανάστευσης».
Η επιλογή που αντιμετώπισαν οι Γάλλοι στις 24 Απριλίου ήταν μεταξύ «διαίρεσης, αδικίας και αταξίας» από τη μία πλευρά και «συσπείρωσης των Γάλλων γύρω από την κοινωνική δικαιοσύνη και προστασία», είπε ο κ. Μακρόν προς υποστηρικτές του: «Θέλω μια Γαλλία σε μια ισχυρή Ευρώπη που διατηρεί τις συμμαχίες της με τις μεγάλες δημοκρατίες για να υπερασπιστεί τον εαυτό της, όχι μια Γαλλία που, εκτός Ευρώπης, θα είχε ως μοναδικούς συμμάχους τους λαϊκιστές και ξενοφοβικούς Διεθνές. Δεν είμαστε εμείς αυτό». Και πρόσθεσε: «Μην αυταπατόμαστε, τίποτα δεν έχει κριθεί και η συζήτηση που θα έχουμε τις επόμενες 15 ημέρες είναι καθοριστική για τη χώρα μας και για την Ευρώπη».
«Ρατσίστρια μεγάλης βαρβαρότητας η Λεπέν»
Την περασμένη εβδομάδα, σε συνέντευξή του στην καθημερινή εφημερίδα Le Parisien, ο κ. Μακρόν αποκάλεσε την κ. Λεπέν «ρατσίστρια» «μεγάλης βαρβαρότητας». Η κ. Λεπέν ανταπέδωσε, λέγοντας ότι οι δηλώσεις του προέδρου ήταν «εξωφρενικές και επιθετικές» ενώ αποκάλεσε την εύνοια που δείχνουν οι Γάλλοι απέναντι στους ξένους «τη μόνη ηθική, νόμιμη και αποδεκτή πολιτική».
Ο Μακρόν θέλει να μετατρέψει την Ευρώπη σε μια αξιόπιστη στρατιωτική δύναμη με «στρατηγική αυτονομία». Η Λεπέν, το κόμμα της οποίας έχει λάβει χρηματοδότηση από ρωσική και, πιο πρόσφατα, ουγγρική τράπεζα, έχει άλλες προτεραιότητες. Ο δεύτερος γύρος, στις 24 Απριλίου, θα είναι μια επανάληψη των τελευταίων εκλογών του 2017 σε πολύ διαφορετικό φόντο. Τότε ο Μακρόν, σχετικά νεοεισερχόμενος στην πολιτική, που είχε σκοπό να διαλύσει τις παλιές διαφορές μεταξύ αριστεράς και δεξιάς, κατατρόπωσε την κ. Λεπέν με το 66,9% έναντι 33,1%.
Το τελικό αποτέλεσμα αυτή τη φορά θα είναι σχεδόν σίγουρα πολύ μικρότερο από ό,τι πριν από πέντε χρόνια. Δημοσκοπήσεις που έγιναν μία ημέρα πριν από την ψηφοφορία της Κυριακής έδειξαν ότι ο Μακρόν θα κερδίσει με μόλις 52% έναντι 48% έναντι τη Λεπέν στον δεύτερο γύρο. Αυτό μπορεί να αλλάξει τις επόμενες δύο εβδομάδες, όταν οι υποψήφιοι θα συζητήσουν για πρώτη φορά στην εκστρατεία.
Κατάρρευση της παλιάς πολιτικής τάξης
Αντικατοπτρίζοντας τη μετατόπιση της Γαλλίας προς τα δεξιά τα τελευταία χρόνια, κανένας αριστερός υποψήφιος δεν προκρίθηκε στον δεύτερο γύρο.
Το Σοσιαλιστικό Κόμμα των Φρανσουά Μιτεράν και Φρανσουά Ολάντ, από πυλώνας της μεταπολεμικής γαλλικής πολιτικής, κατέρρευσε, αφήνοντας τον Ζαν-Λικ Μελανσόν, τον ακροαριστερό αντι-ΝΑΤΟ υποψήφιο με το κίνημά του «Ανυπότακτη Γαλλία», να καταλαμβάνει την τρίτη θέση με περίπου 21%.
Περισσότεροι από τους μισούς Γάλλους ψήφισαν εχθρικά προς την Ε.Ε.
Η Λεπέν, η οποία ηγείται της Εθνικής Συσπείρωσης, πρώην Εθνικό Μέτωπο, βοηθήθηκε από την υποψηφιότητα του Éric Zemmour, ενός σκληρά ξενοφοβικού τηλεοπτικού σχολιαστή που έγινε πολιτικός, κι ο οποίος εξελίχθηκε στον κύριο υποψήφιο που εξαπέλυε προκλήσεις κατά των μεταναστών, πράγμα που την έκανε να δείχνει πιο προσιτή και αβλαβής. Στο τέλος, η προεκλογική εκστρατεία του κ. Zemmour εξασθένησε και πήρε περίπου το 7% των ψήφων.
Ο κ. Ζεμούρ κάλεσε αμέσως τους υποστηρικτές του να στηρίξουν την κ. Λεπέν στον δεύτερο γύρο. «Απέναντι στην κ. Λεπέν υπάρχει ένας άνθρωπος που επέτρεψε σε 2 εκατομμύρια μετανάστες να εισέλθουν στη Γαλλία», δήλωσε ο Ζεμούρ. Το απειλητικό σενάριο για τον Μακρόν είναι ότι η ψήφος του Ζεμούρ θα πάει στην Λεπέν και ότι θα ενισχυθεί περαιτέρω από το ευρύ τμήμα της αριστεράς που αισθάνεται προδομένο ή απλώς εχθρικό προς τον πρόεδρο, καθώς και από ορισμένοι κεντροδεξιοί ψηφοφόροι για τους οποίους η μετανάστευση είναι το βασικό ζήτημα.
Περισσότεροι από τους μισούς Γάλλους - υποστηρικτές της Λεπέν, του Ζεμούρ και του Μελανσόν - φαίνεται τώρα να ευνοούν κόμματα που είναι σε γενικές γραμμές αντι-ΝΑΤΟϊκά, αντιαμερικανικά και εχθρικά προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντίθετα, το ευρύ κέντρο - το κόμμα La République en Marche του Μακρόν, το Σοσιαλιστικό Κόμμα, οι κεντροδεξιοί Ρεπουμπλικάνοι και το Κόμμα των Πρασίνων - συγκέντρωσαν συνολικά περίπου 40 τοις εκατό.
Αυτοί ήταν αριθμοί που αποκάλυψαν την έκταση του άγχους στη Γαλλία, και ίσως και την έκταση της δυσπιστίας για τη δημοκρατία της. Είναι αναμφίβολα πιο παρήγοροι για τη Λεπέν παρά για τον Μακρόν, ακόμα κι αν ο Μελανσόν είπε ότι οι υποστηρικτές του δεν πρέπει να δώσουν «ούτε μια ψήφο» στη Λεπέν.
Κίνδυνος η αποχή της αριστεράς
«Ανησυχώ πολύ, θα είναι ένας πολύ οριακός επαναληπτικός γύρος», είπε ο Νικολά Τενζέρ, συγγραφέας που διδάσκει πολιτικές επιστήμες στο πανεπιστήμιο Sciences Po. «Πολλοί στα αριστερά θα απέχουν αντί να ψηφίσουν τον Μακρόν». Ο Μακρόν κέρδισε την άμεση υποστήριξη των ηττημένων Σοσιαλιστών, Κομμουνιστών, Πρασίνων και κεντροδεξιών υποψηφίων για τον δεύτερο γύρο, αλλά μεταξύ τους αυτοί δεν ξεπέρασαν το 15% των ψήφων στον πρώτο. Πιθανώς επίσης να επωφεληθεί από μια άνοδο στην υποστήριξη της Δημοκρατίας την τελευταία στιγμή, σε μια χώρα που, ας μη ξεχνάμε, έχει πικρές εμπειρίες πολέμου ακροδεξιάς κυριαρχίας.
Τώρα, χτισμένη ουσιαστικά γύρω από μια προσωπικότητα - τον ανήσυχο πρόεδρο - η γαλλική δημοκρατία δεν φαίνεται να έχει φτάσει σε καμία βιώσιμη εναλλακτική δομή. Εκεί που ο κ. Μακρόν αντιπροσώπευε τη μεταρρυθμιστική ελπίδα το 2017, θεωρείται πλέον ευρέως ως ηγέτης που παρασύρθηκε προς τα δεξιά εφαρμόζοντας ένα κάθετο στυλ διακυβέρνησης. Η λάμψη του έχει πλέον θαμπώσει.
Όσον αφορά τη θέση του Ισλάμ στη Γαλλία, τους ελέγχους της μετανάστευσης και τις αστυνομικές εξουσίες, ο Μακρόν έχει υιοθετήσει σκληρή στάση, κρίνοντας ότι οι εκλογές θα κερδίζονταν ή θα χαθούν στα δεξιά του.
Απευθυνόμενος στους υποστηρικτές του μετά την ψηφοφορία την Κυριακή, είπε ότι θέλει μια Γαλλία που «αγωνίζεται αποφασιστικά ενάντια στον ισλαμιστικό αυτονομισμό» - έναν όρο που χρησιμοποιεί για να περιγράψει συντηρητικούς ή ριζοσπάστες μουσουλμάνους που απορρίπτουν τις γαλλικές αξίες όπως η ισότητα των φύλων - αλλά και μια Γαλλία που επιτρέπει σε όλους τους πιστούς να ασκούν τις πίστεις τους.
Το κόστος της «στροφής» Μακρόν
Η στροφή του προς τα δεξιά είχε κόστος. Η κεντροαριστερά, κάποτε στον πυρήνα της υποστήριξής του, ένιωσε προδομένη. Σε ποιο βαθμό θα τον ψηφίσει η αριστερά στον δεύτερο γύρο είναι μια κύρια πηγή ανησυχίας, και ήδη αντικατοπτρίζεται στην απότομη πρόσφατη στροφή του κ. Μακρόν στην «αδελφότητα», την «αλληλεγγύη» και την ισότητα ευκαιριών.
Καθ' όλη τη διάρκεια της εκστρατείας, ο Μακρόν φάνηκε απαθής, με αμέτρητα τηλεφωνήματα στον κ. Πούτιν που αποδείχθηκαν αναποτελεσματικά. Ένα άνετο προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις εξαφανίστηκε τις τελευταίες εβδομάδες καθώς η δυσαρέσκεια αυξήθηκε για την αποστασιοποίηση του προέδρου.
Ωστόσο, ο κ. Μακρόν καθοδήγησε τη χώρα στη μακρά κρίση του κορωνοϊού, έφερε την ανεργία στο χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας και αύξησε την οικονομική ανάπτυξη. Με αυτόν τον τρόπο, έπεισε πολλούς Γάλλους ότι έχει ό,τι χρειάζεται για να ηγηθεί και να εκπροσωπήσει τη Γαλλία με αξιοπρέπεια στην παγκόσμια σκηνή.
Αλλαγή στο προφίλ της επιλέγει η Λεπέν στην τρίτη της υποψηφιότητα
Η Λεπέν, η οποία αν εκλεγεί θα γίνει η πρώτη γυναίκα πρόεδρος της Γαλλίας, φαίνεται επίσης διαφορετική. Τώρα, στην τρίτη της απόπειρα να γίνει πρόεδρος —ο Ζακ Σιράκ κέρδισε το 2002 μετά από δύο φορές αποτυχία— στράφηκε στη λογική (και στη δημοφιλή γνώμη) σε δύο σημαντικά μέτωπα: εγκατέλειψε τους προηγούμενους όρκους της να βγάλει τη Γαλλία από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ευρωζώνη. Άλλωστε, πολλές από τις προτάσεις της — όπως το να αποκλείσει πολίτες Ε.Ε. από ορισμένες κοινωνικές παροχές που απολαμβάνουν οι Γάλλοι πολίτες — θα παραβίαζαν θεμελιώδεις ευρωπαϊκές συνθήκες.
Σε δεύτερο επίπεδο, η ηγέτιδα της Εθνικής Συσπείρωσης, πρώην Εθνικού Μετώπου έκανε σημαντικές αλλαγές στο «προφίλ» της: μείωσε τους τόνους της ώστε να φαίνεται πιο «προεδρική». Χαμογέλασε πολύ, μιλώντας για τους προσωπικούς της αγώνες, μίλησε με γλυκά λόγια στους υποστηρικτές της στο twitter και έδωσε την εντύπωση ότι ήταν πιο κοντά στις καθημερινές ανησυχίες των Γάλλων, ειδικά όσον αφορά την απότομη αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου και τον πληθωρισμό.
Λογική ή συναίσθημα
Όμως πολλά πράγματα δεν άλλαξαν. Το πρόγραμμά της περιλαμβάνει ένα σχέδιο για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος που θα οδηγούσε σε μια αλλαγή στο Σύνταγμα η οποία θα απαγόρευε κάθε πολιτική που οδηγεί στην «εγκατάσταση εντός της εθνικής επικράτειας ενός αριθμού αλλοδαπών τόσο μεγάλου που θα άλλαζε τη σύνθεση και την ταυτότητα των Γάλλων». Θέλει επίσης να απαγορεύσει στις μουσουλμάνες να φορούν μαντίλια και να τους επιβάλει πρόστιμο εάν το κάνουν.
Το ποσοστό της αποχής την Κυριακή, μεταξύ 26 και 28 τοις εκατό περίπου, ήταν αρκετές μονάδες πάνω από τις τελευταίες εκλογές. Αυτό φάνηκε να αντικατοπτρίζει την απογοήτευση με την πολιτική ως παράγοντα αλλαγής, το οστικό αποτέλεσμα του πολέμου στην Ουκρανία και την απώλεια της πίστης στη δημοκρατία. Ήταν μέρος του ίδιου θυμού που ώθησε τόσους πολλούς Γάλλους στα πολιτικά άκρα. Μένει να δούμε αν στις 24 Απριλίου θα επικρατήσει η λογική ή το συναίσθημα.