Η Γαλλία βρίσκεται σε αναβρασμό μετά τον θάνατο του 17χρονου Ναέλ σε προάστιο του Παρισιού από σφαίρα αστυνομικού κατά την διάρκεια τροχονομικού ελέγχου, με το ερώτημα να γεννάται: υπήρχε κάποια νομική βάση για αυτήν την ενέργεια; Τι αναφέρει ο γαλλικός ποινικός κώδικας; Το BBC εξηγεί.
Πρόκειται για τον τρίτο θάνατο εντός του 2023 στα πλαίσια ενός ελέγχου της τροχαίας, μετά από τον περσινό απολογισμό ρεκόρ των 13 θανάτων στην χώρα, με την πλειονότητα των θυμάτων να είναι είτε μαύροι είτε αραβικής καταγωγής, όπως αναφέρει το ρεπορτάζ του Reuters.
Το άρθρο 435-1 του Ποινικού Κώδικα άνοιξε τον «ασκό του Αιόλου»
Σύμφωνα με το ισχύον νομικό πλαίσιο, η γαλλική αστυνομία επιτρέπεται να ανοίξει πυρ σε πέντε περιπτώσεις, μετά την τροποποίηση που ισχύει από το 2017. Μια από αυτές τις περιπτώσεις αφορά όταν ο οδηγός ή οι επιβάτες ενός οχήματος αγνοούν την εντολή να σταματήσουν και θεωρείται ότι αποτελούν κίνδυνο για τη ζωή ή τη σωματική ασφάλεια του αστυνομικού ή άλλων ατόμων, όπως αναφέρει το επίμαχο άρθρο 435-1 του γαλλικού ποινικού κώδικα.
Ο συνήγορος ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Γαλλία έχει ξεκινήσει έρευνα για το τραγικό περιστατικό με τον θάνατο του Ναέλ, με την εν λόγω έρευνα να είναι η έκτη που έχει ξεκινήσει από την αρχή της χρονιάς, όπως αναφέρει το BBC.
Σημειώνεται πως ο αστυνομικός που ενεπλάκη στο συμβάν αντιμετωπίζει κατηγορία ανθρωποκτονίας από πρόθεση και έχει προφυλακιστεί.
Σύμφωνα με τον εισαγγελέα της Ναντέρ, ο Ναέλ πυροβολήθηκε αφού αρνήθηκε να σταματήσει το αυτοκίνητο που οδηγούσε μετά από εντολή δύο αστυνομικών, οι οποίοι δήλωσαν αργότερα ότι το όχημα διέπραξε διάφορες τροχαίες παραβάσεις και έθεσε σε κίνδυνο πεζούς.
Από την πλευρά του, ο δικηγόρος του αστυνομικού, Λοράν Φρανκ-Λιενάρ, δήλωσε την Πέμπτη πως ο πελάτης του λειτούργησε «σε απόλυτη σύμπλευση με το νόμο». «Δεν έπραξε εκτός νομικού πλαισίου».
Γιατί όμως η Γαλλία επεξέτεινε το δικαίωμα της αστυνομίας να χρησιμοποιεί όπλα;
Η γαλλική αστυνομία έχει δικαίωμα να χρησιμοποιεί το όπλο σε περισσότερες περιπτώσεις. Ο λόγος που έγινε αυτή η νομοθετική τροποποίηση είναι η αναταραχή στα προάστια του Παρισιού, κάτι που δεν είναι άγνωστο στη χώρα. Περιοχές πέριξ της γαλλικής πρωτεύουσας μαστίζονται από την ανεργία και την εγκληματικότητα, με την αστυνομία να ισχυρίζεται πως αντιμετωπίζει αυξανόμενα επίπεδα βίας.
Το 2016, σε ένα σπίτι έξω από το Παρίσι, ένας αξιωματικός υπέστη σοβαρά εγκαύματα και τον έθεσαν σε τεχνητό κώμα, αφού μια ομάδα νεαρών έριξε βόμβες μολότοφ στο περιπολικό του. Το περιστατικό αυτό προκάλεσε την αντίδραση των συνδικαλιστικών ενώσεων των αστυνομικών προκειμένου να ενισχυθεί η προστασία τους μέσω παρέμβασης από την κυβέρνηση.
Ο τότε υπουργός Εσωτερικών, Μπερνάρ Καζνέβ, δεσμεύτηκε να αλλάξει τον νόμο σχετικά με την χρήση των όπλων από την αστυνομία, με αποτέλεσμα να περάσει αλλαγή στο άρθρο 435-1 του ποινικού κώδικα τον Μάρτιο του 2017.
Τι ισχυρίζονται οι επικριτές της αναθεώρησης;
Σύμφωνα με το BBC, μια έρευνα για την προηγούμενη χρονιά ανέφερε ότι οι θάνατοι οδηγών σε οχήματα εν κινήσει έχουν αυξηθεί πέντε φορές από τότε που εφαρμόστηκε η αλλαγή του νομικού πλαισίου.
Από τους 39 ανθρώπους που έχασαν την ζωή τους από αστυνομικά πυρά το 2022, οι 13 ήταν οδηγοί που δέχθηκαν πυροβολισμό επί τη βάσει πως δεν πειθάρχησαν σε εντολές. Μία εξ αυτών δε δεν ήταν καν οδηγός: πρόκειται για την νεαρή Rayana, που έχασε τη ζωή της, ενόσω ήταν επιβάτης σε αυτοκίνητο, του οποίου ο οδηγός αγνόησε το σήμα της αστυνομίας να αντιμετωπίσει.
Οι επικριτές ισχυρίζονται πως τέτοια περιστατικά είναι άμεση απόρροια του άρθρου 435-1, που θεωρούν ότι είναι πολύ ασαφές, καθώς αφήνει την διακριτική ευχέρεια στους αστυνομικούς να κρίνουν αν η άρνηση ενός οδηγού να συμμορφωθεί αποτελεί κίνδυνο.
Ο Ανρί Λεκλέρκ, πρόεδρο της Γαλλικής ΜΚΟ «Ένωση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων» είπε πως ο νόμος επιτρέπει στους αστυνομικούς να μην έχουν κάποιο «εμπόδιο» αναφορικά με την χρήση του όπλου τους, καθώς τους παρέχεται «νομική προστασία» για το ενδεχόμενο να ανοίξουν πυρ.
Ο επικεφαλής της γαλλικής Αριστεράς, Ζαν Λυκ Μελανσόν, έχει χαρακτηρίσει το επίμαχο άρθρο του Ποινικού Κώδικα ως νόμο που «σου δίνει το δικαίωμα να σκοτώνεις».
Γαλλία: Η κυβέρνηση υπερασπίζεται την αναθεώρηση του νόμου του 2017
Στις επικρίσεις αυτές, ο Ζεράρ Νταρμανέν, νυν υπουργός Εσωτερικών, ισχυρίζεται πως λιγότεροι άνθρωποι έχουν σκοτωθεί από την αστυνομία από το 2017, ενώ και ο πρώην υπουργός, Μπερνάρ Καζνέβ, που εισήγαγε την αλλαγή, είπε στη Le Monde πως «δεν προσφέρει σε καμια περίπτωση στους αστυνομικούς το δικαίωμα να πυροβολούν οποτεδήποτε», προσθέτοντας πως δεν πρέπει να επιρριφθούν ευθύνες στο νομικό πλαίσιο για την έλλειψη επαγγελματισμού ή εκπαίδευσης από την αστυνομία.
Μιλώντας στο BBC, ο αναπληρωτής γενικός γραμματέας του συνδικάτου Unsad-Police, Τιερί Κλαιρ, δήλωσε ότι η έρευνα θα καθορίσει αν το όπλο χρησιμοποιήθηκε νόμιμα.
«Το σημείο κλειδί είναι η αρχή της αναλογικότητας σε σχέση με την φύση της απειλής», σημείωσε.
«Για παράδειγμα, μία από τις περιπτώσεις (σ.σ. στις οποίες μπορεί να χρησιμοποιηθεί όπλο) αναφέρεται στο σταμάτημα ενός οχήματος, του οποίου οι κάτοχοι αρνούνται να συμμορφωθούν και παρουσιάζουν κίνδυνο για άλλον άνθρωπο, αν αποπειραθούν να ξεφύγουν»,
«Και το συγκεκριμένο περιστατικό ίσως εμπίπτει στην κατηγορία αυτή», κατέληξε ο ίδιος.
Πόσοι είναι οι θάνατοι από πυρά αστυνομικών στη Γαλλία σε σχέση με άλλες χώρες
Το 2021 στη Γαλλία σημειώθηκαν 37 θάνατοι κατά την διάρκεια αστυνομικών επιχειρήσεων, 10 εκ των οποίων κατέληξαν μετά από πυροβολισμό από αστυνομικούς, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση από τη ρυθμιστική αρχή της αστυνομίας IGPN, με τους αριθμούς αυτούς να αμφισβητούνται από το δημοσιογραφικό μέσο Basta, που ανέφερε 52 τέτοια περιστατικά την ίδια χρονιά.
Αν ληφθούν υπόψιν οι αριθμοί που παρουσιάσονται από το IGPN, η Γαλλία καταγράφει 0.5 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπων όπου υπάρχει κάποια εμπλοκή της αστυνομίας, ωστόσο υπάρχει ζήτημα με το πώς ορίζονται τέτοια συμβάντα π.χ. αν ο θάνατος συνέβη κατά την διάρκεια της επιχείρησης ή μετά από αυτήν.
Σε σύγκριση με τις ΗΠΑ, η Γαλλία βρίσκεται πολύ πιο χαμηλά: στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, το αντίστοιχο νούμερο είναι 3.5 θάνατοι ανά εκατομμύριο, ενώ στην Καναδά καταγράφονται 1.5 θάνατοι ανά εκατομμύριο.
Η Γαλλία πάντως καταγράφει περισσότερους θανάτους ως αποτέλεσμα των αστυνομικών επιχειρήσεων συγκρίνοντάς την με την Αγγλία και τη Γαλλία, όπου 0.2 θάνατοι ανά εκατομμύριο είναι απότοκο επιχειρήσεων της αστυνομίας.
Με πληροφορίες από BBC