Μια σημαντική αιτία της φλεγμονώδους νόσου του εντέρου (IBD) ανακαλύφθηκε από επιστήμονες του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς βρήκαν ένα αδύναμο σημείο στο DNA μας που υπάρχει στο 95% των ατόμων με τη νόσο.
Αυτό καθιστά πολύ πιο εύκολο για ορισμένα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος να «τρελαθούν» και να προκαλέσουν υπερβολική φλεγμονή στο έντερο.
Η ομάδα διαπίστωσε ότι φάρμακα που ήδη υπάρχουν φαίνεται να αναστρέφουν την ασθένεια σε εργαστηριακά πειράματα και τώρα στοχεύουν σε δοκιμές σε ανθρώπους.
Η νόσος του Crohn και η ελκώδης κολίτιδα είναι οι πιο κοινές μορφές φλεγμονώδους νόσου του εντέρου.
Η ανακάλυψη είναι ιδιαίτερα συναρπαστική επειδή μπορεί να στοχευθεί από φάρμακα που ήδη χρησιμοποιούνται, ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες για την προσαρμογή τους σε ασθενείς με IBD και άλλες παθήσεις.
«Αυτό που βρήκαμε είναι ένα από τα πολύ κεντρικά μονοπάτια που πηγαίνουν στραβά όταν οι άνθρωποι παθαίνουν φλεγμονώδη νόσο του εντέρου και αυτό ήταν κάτι σαν ιερό δισκοπότηρο», δήλωσε ο Δρ James Lee, επικεφαλής της ομάδας του εργαστηρίου γενετικών μηχανισμών της νόσου στο Ινστιτούτο Francis Crick στο Λονδίνο.
«Βρήκαμε όχι μόνο πώς και γιατί πάει στραβά, αλλά ενδεχομένως και έναν νέο τρόπο αντιμετώπισης αυτών των ασθενειών», λέει ο Δρ Lee.
Η φλεγμονή αποτελεί μέρος της φυσιολογικής αντίδρασης του οργανισμού στη μόλυνση, αλλά η υπερβολική φλεγμονή για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες για την υγεία.
Ανακάλυψαν ένα τμήμα του γενετικού κώδικα - ή DNA - που αποδεικνύεται ότι είναι ο «κύριος ρυθμιστής» της φλεγμονής των μακροφάγων. Το γονίδιο ελέγχει τις φλεγμονώδεις χημικές ουσίες που απελευθερώνουν τα μακροφάγα και ορισμένοι άνθρωποι γεννιούνται με μια εκδοχή που κάνει τον οργανισμό τους επιρρεπή στην υπερβολική αντίδραση.
Μια «συναρπαστική ανακάλυψη»
Ο Lee πρόσθεσε: «Ακόμα και για την καθαρή, θεμελιώδη ανοσολογία αυτή είναι μια πραγματικά συναρπαστική ανακάλυψη. Αλλά το να δείξουμε ότι αυτό είναι απορρυθμισμένο σε ανθρώπους που νοσούν, όχι μόνο μας δίνει καλύτερη κατανόηση της νόσου, αλλά μας λέει ότι αυτό είναι κάτι που μπορούμε να θεραπεύσουμε».
Περισσότεροι από μισό εκατομμύριο άνθρωποι στο Ηνωμένο Βασίλειο πάσχουν από φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, οι δύο κύριες μορφές της οποίας είναι η νόσος του Crohn και η ελκώδης κολίτιδα, ενώ τουλάχιστον 7 εκατομμύρια πάσχουν παγκοσμίως.
Προκύπτουν όταν το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στο έντερο, προκαλώντας μια σειρά από εξουθενωτικά συμπτώματα, από κοιλιακό πόνο και απώλεια βάρους μέχρι διάρροια και αίμα στα κόπρανα. Ενώ φάρμακα όπως τα στεροειδή μπορούν να ανακουφίσουν τα συμπτώματα, ορισμένοι ασθενείς χρειάζονται χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση τμήματος του εντέρου τους.
Η ερευνητική ομάδα του Lee έπεσε τυχαία στην ανακάλυψη μετά τη διερεύνηση μιας «γονιδιακής ερήμου», ενός τμήματος του DNA στο χρωμόσωμα 21 που δεν κωδικοποιεί πρωτεΐνες, το οποίο έχει προηγουμένως συνδεθεί με την IBD και άλλες αυτοάνοσες ασθένειες. Γράφοντας στο Nature, περιγράφουν πώς βρήκαν ένα τμήμα του DNA που συμπεριφέρεται σαν ρυθμιστής της έντασης του ήχου για τα κοντινά γονίδια. Αυτός ο «ενισχυτής» παρατηρήθηκε μόνο σε κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος που ονομάζονται μακροφάγα, όπου ενίσχυσε ένα γονίδιο που ονομάζεται ETS2 και αύξησε τον κίνδυνο εμφάνισης IBD.
Σημαντικό βήμα για την εξάλειψη της νόσου του Crohn
Το ίδιο βιολογικό μονοπάτι πιστεύεται ότι οδηγεί άλλες αυτοάνοσες διαταραχές, και σπανιότερες αυτοάνοσες ασθένειες που επηρεάζουν το ήπαρ και τις αρτηρίες.
Αν και δεν υπάρχουν φάρμακα που να στοχεύουν ειδικά το γονίδιο ETS2, οι επιστήμονες εντόπισαν μια κατηγορία αντικαρκινικών φαρμάκων που ονομάζονται αναστολείς της MEK και υποπτεύθηκαν ότι θα μπορούσαν να αμβλύνουν τη δραστηριότητα του γονιδίου. Σε εργαστηριακές δοκιμές, τα φάρμακα λειτούργησαν όπως αναμενόταν, μειώνοντας τη φλεγμονή σε δείγματα εντέρου από ασθενείς με IBD.
Σε περαιτέρω εργασίες, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι το γονίδιο ETS2 είναι ηλικίας τουλάχιστον μισού εκατομμυρίου ετών και το έφεραν οι Νεάντερταλ και άλλοι αρχαϊκοί άνθρωποι. «Διατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της εξελικτικής ιστορίας πιθανώς επειδή είναι σημαντικό στις πρώιμες βακτηριακές αντιδράσεις», δήλωσε ο Lee. «Επομένως, δεν θα θέλαμε να το εξαλείψουμε εντελώς. Πρέπει απλώς να μειώσουμε τη δραστηριότητά του κατά 50% και το αποτέλεσμα μπορεί να είναι αρκετό».
Η Ruth Wakeman από το Crohn's and Colitis UK δήλωσε: ««Η έρευνα μας βοηθά να απαντήσουμε σε μερικά από τα μεγάλα ερωτήματα σχετικά με το τι τις προκαλεί. Αυτή η έρευνα είναι ένα πραγματικά συναρπαστικό βήμα προς την πιθανότητα ενός κόσμου απαλλαγμένου από τη νόσο του Crohn και την κολίτιδα».