Firebird: Η ταινία που ο Πούτιν δεν θέλει να δει ο κόσμος. Πρόκειται για μια γκέι ιστορία αγάπης, πρωταγωνιστές δύο πιλότους μαχητικών αεροσκαφών.
Ένας εκ των πρωταγωνιστών, είναι ο Ουκρανός ηθοποιός Oleg Zagorodnii, ο οποίος μίλησε στον Guardian από το Κίεβο όπου βρίσκεται ακόμη, την ώρα που τα ρωσικά στρατεύματα συνεχίζουν την εισβολή τους στη χώρα του.
Ο Oleg Zagorodnii κάθεται στο καφέ που του ανήκει στο Κίεβο, κάτω από έναν πολύχρωμο πίνακα του Αλαντίν που χαμογελάει και κρέμεται στον τοίχο πίσω του. «Είμαι μόνο εγώ τώρα, χωρίς μπαρίστες», λέει ο Ουκρανός ηθοποιός μέσω βιντεοκλήσης στον Ryan Gilbey. «Ο κόσμος έρχεται. Τους φτιάχνω καφέ, τους δίνω επιδόρπιο. Είναι χαρούμενοι που νιώθουν ένα είδος φυσιολογικής ζωής. Κάθονται στο καφέ, παίζουμε μουσική, μιλάμε. Φυσικά, το μόνο για το οποίο μιλάμε είναι ο πόλεμος».
Ο Zagorodnii έχει προσπαθήσει δύο φορές να καταταγεί στο στρατό, μόνο και μόνο για να του πουν ότι αυτή τη στιγμή υπάρχουν περισσότεροι εθελοντές από τον εξοπλισμό. Το καλύτερο που μπορεί να κάνει είναι να κάνει εκκλήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για αλεξίσφαιρα γιλέκα και να χρησιμοποιεί το καφενείο ως χώρο για να μεταβιβάζει τρόφιμα, προμήθειες και στρατιωτικές στολές. «Προσπαθώ να κάνω ό,τι μπορώ σε αυτή την τρομερή εποχή», λέει.
Ήταν μόλις πριν από έναν χρόνο που ο 34χρονος νοίκιασε έναν μικρό κινηματογράφο στην πόλη, για να προβάλει την ψυχροπολεμική ερωτική ιστορία του Firebird που είναι βασισμένη σε αληθινή ιστορία, για την οικογένεια και τους φίλους του. Σε αυτή τη συγκλονιστική βρετανο-εσθονική παραγωγή, ο Zagorodnii πρωταγωνιστεί ως Roman, ένας πιλότος μαχητικού αεροσκάφους που πρόκειται να παντρευτεί σύντομα, ο οποίος ερωτεύεται έναν νεαρό στρατεύσιμο, τον Sergey, τον οποίο υποδύεται ο Βρετανός Tom Prior. Οι δυο τους, συναντιούνται σε μια στρατιωτική βάση στην κατεχόμενη από τη Σοβιετική Ένωση Εσθονία της δεκαετίας του 1970.
Βασισμένο στην αυτοβιογραφία του αείμνηστου Sergey Fetisov, το Firebird θα μπορούσε να μοιάζει με οποιαδήποτε ιστορία απαγορευμένου πόθου - μόνο που ο Sergey και ο Roman αντιμετωπίζουν κάτι περισσότερο από ένα απλό σκάνδαλο σε περίπτωση που αποκαλυφθεί η σχέση τους. Το σκηνικό της σοβιετικής εποχής προσδίδει στην ταινία ένα ιδιαίτερο στοιχείο θρίλερ: κάτι σαν την ταινία «Οι ερωτικές ζωές των άλλων».
Όταν ο Zagorodnii πήρε τον ρόλο, ήταν υπό τον όρο ότι θα μπορούσε να «κατακτήσει» την αγγλική γλώσσα τους τρεις μήνες πριν από την έναρξη των γυρισμάτων. «Ήξερα μόνο να λέω: "Γεια σας, είμαι ο Όλεγκ από την Ουκρανία, τα αγγλικά μου είναι πολύ άσχημα"», θυμάται ο ηθοποιός. Έπρεπε επίσης να κάνει πέντε ημέρες πρακτική εξάσκηση με πυροβολισμούς στα γυρίσματα. «Έτσι, τώρα, αν κάποιος μου δώσει ένα όπλο, ξέρω τι να κάνω με αυτό», συμπληρώνει.
«Ο ατζέντης μου, μου βρήκε τη δουλειά στο Firebird», συνεχίζει μιλώντας στον Guardian. «Αλλά τώρα θέλω να τον κάνω να ντραπεί, γιατί υποστηρίζει αυτή τη ρωσική επιθετικότητα. Μου έγραψε: "Όλεγκ, μην ανησυχείς, θα σε απελευθερώσουμε από τον Ζελένσκι και τότε θα ζήσουμε σε μια κανονική φιλική χώρα". Νομίζει ότι η Αμερική τα κάνει όλα αυτά! Τότε είναι που σταματάμε τη συζήτησή μας».
Παρά το αρχικό γλωσσικό εμπόδιο μεταξύ των δύο πρωταγωνιστών, ο Εσθονός σκηνοθέτης Peeter Rebane ήξερε ότι ο Zagorodnii θα ήταν τέλειος ως Roman. «Δεν ήταν μόνο το βλέμμα του Όλεγκ, αλλά και ο τρόπος του», λέει. «Ο Τομ είναι ευαίσθητος, καλλιτεχνικός. Ο Όλεγκ έχει αυτή την ποιότητα του πραγματικού πιλότου μαχητικού αεροσκάφους. Εκ των υστέρων, βοήθησε το γεγονός ότι στην αρχή αναγκάστηκαν να επικοινωνούν μέσω των ματιών και των χειρονομιών, γιατί έτσι θα ήταν μεταξύ του Sergey και του Roman».
Ο Rebane ήρθε σε επαφή για πρώτη φορά με το βιβλίο του Fetisov πριν από μια δεκαετία. «Έμεινα έκπληκτος», λέει ο 48χρονος κινηματογραφιστής. «Το να είσαι ομοφυλόφιλος ήταν ποινικό αδίκημα. Αφού αποποινικοποιήθηκε με την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, εξακολουθούσε να θεωρείται αφύσικο». Ο Rebane ήξερε ότι ήταν ομοφυλόφιλος στην ηλικία των εννέα ετών. «Αλλά ακόμη και όταν το αποκάλυψα στη μητέρα μου γύρω στα 20 μου, η πρώτη της αντίδραση εξακολουθούσε να είναι: "Δεν πειράζει, μπορούμε να βρούμε βοήθεια"».
Η γνώση ότι ο Sergey και ο Roman ερωτεύτηκαν στον ίδιο τόπο όπου μεγάλωσε, του έδωσε, όπως λέει, μια νέα προοπτική για τους ΛΟΑΤ ανθρώπους στην πατρίδα του. «Δεν θα μπορούσα ποτέ να φανταστώ ότι αυτό το είδος ερωτικής ιστορίας συνέβαινε εκεί εκείνη την εποχή. Ως μικρά παιδιά στην κατεχόμενη Εσθονία, ο καλύτερός μου φίλος και εγώ κάναμε ποδήλατο κοντά στην ίδια βάση. Τα MiG πετούσαν από πάνω μας και κυριολεκτικά πέφταμε από τα ποδήλατά μας».
Αυτή η ανάμνηση φέρνει στο μυαλό μια από τις πιο πολυσυζητημένες στιγμές της ταινίας: μια σκηνή με τον Sergey και τον Roman στη δίνη του πάθους, ενώ ένα ζευγάρι μαχητικών αεροσκαφών πετάει πάνω απ' τα κεφάλια τους. «Είχαμε περισσότερες συζητήσεις γι' αυτό από οτιδήποτε άλλο», γελάει ο Rebane. «Ένας Γερμανός κριτικός που είδε μια πρώιμη εκδοχή μάς είπε: "Λατρεύω την ταινία, αλλά αυτό το πλάνο τη σκοτώνει". Ήθελα όμως το Firebird να φαίνεται σαν να γυρίστηκε τη δεκαετία του 1970 και όχι τώρα».
Όταν επέλεξε τον Prior, ο οποίος έπαιξε τον έφηβο γιο του Stephen Hawking στο The Theory of Everything, πήρε κάτι περισσότερο από έναν απλό πρωταγωνιστή. Ο ηθοποιός πρότεινε αλλαγές στο σενάριο, οι οποίες τον οδήγησαν στο να γράψει μαζί με τον σκηνοθέτη μια σειρά από νέα προσχέδια. Αυτά έδιναν έμφαση στις καταπιεστικές, παρανοϊκές συνθήκες κάτω από τις οποίες ο Sergey και ο Roman ήταν αναγκασμένοι να ζουν. Καθώς προσπαθούσαν να συγκεντρώσουν χρηματοδότηση για να γυρίσουν την ταινία, ο Prior έγινε επίσης συμπαραγωγός και υπεύθυνος μουσικής, ενώ αργότερα βοήθησε και στο μοντάζ. Στη συνέχεια, οι δυο τους ίδρυσαν μια εταιρεία διανομής για να κυκλοφορήσει το Firebird στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Ο 31χρονος Prior, μιλώντας για το πάθος του σχετικά με το Firebird και τον ρόλο του Sergey, λέει: «Είχε άμεση απήχηση σε μένα. Έχει αυτή τη ριζοσπαστική ιδιότητα να ακολουθεί την καρδιά του με κάθε κόστος. Επιλέξαμε πολύ συνειδητά να μην τον δείξουμε γεμάτο αυτοαμφισβήτηση και ντροπή, ιδιότητες που συχνά συνδέονται με αυτού του είδους τις ιστορίες. Αυτό είναι κάτι που επίσης ασπάζομαι. Δεν είμαι πολύ καλός στο να λέω ψέματα στον εαυτό μου».
Ο ίδιος ταξίδεψε μαζί με τον Rebane στη Μόσχα το 2016 για να συναντήσουν τον Fetisov. «Μερικοί από τους ανθρώπους που ήταν πιο κοντά του δεν γνώριζαν την ιστορία του», λέει ο Prior. «Σίγουρα δεν ντρεπόταν γι' αυτό που ήταν. Φλέρταρε ανοιχτά με έναν άνδρα σερβιτόρο όταν ήμασταν σε ένα εστιατόριο στη Μόσχα. Τα όποια βάσανα βίωσε δεν είχαν σχέση με την ταυτότητά του».
Η υπόσχεση στον συγγραφέα του βιβλίου και τα γυρίσματα στη Μόσχα
Ο θάνατος του Fetisov το 2017 σε ηλικία 64 ετών απλώς ενέτεινε την απόφασή τους να διηγηθούν την ιστορία του. «Του είχαμε δώσει μια υπόσχεση», λέει ο Rebane. Ο μόνος όρος του Fetisov, θυμάται ο Prior, ήταν ότι «η ταινία θα έπρεπε να αφορά την αγάπη, όχι την πολιτική. Φυσικά, τώρα θα γίνει δεκτή με πιο πολιτικό τρόπο. Αλλά θέλαμε να κάνουμε μια παγκόσμια ιστορία για το τι σημαίνει να κυνηγάς την αγάπη με κάθε κόστος».
Είναι αξιοσημείωτο, πως για μια ταινία με τόσο φανερά γκέι περιεχόμενο, αρκετές εξωτερικές σκηνές γυρίστηκαν στη Μόσχα. Ακόμη πιο εκπληκτική ήταν η αποδοχή της ταινίας πέρυσι από το κινηματογραφικό φεστιβάλ της πόλης, αν και προχώρησε μόνο η πρώτη από τις προγραμματισμένες προβολές της. «Μετά από αυτό», αναφέρει ο Prior, «υπήρξε μια καταγγελία ότι πρόκειται για "ομοφυλοφιλική προπαγάνδα"».
Γράφτηκαν 93 άρθρα στον Τύπο γι' αυτήν: όλα εκτός από ένα ήταν αρνητικά. Ένας τίτλος μεταφράστηκε ως εξής: «Ένας Εσθονός, ένας Βρετανός και ένας Ουκρανός ντροπιάζουν τη Μόσχα». Ένας άλλος αποκάλεσε την ταινία «μια γροθιά στο πρόσωπο του Ρώσου στρατιώτη». Τεχνικά δεν απαγορεύτηκε, αλλά όλα τα εισιτήρια ακυρώθηκαν. Η ταινία παίχτηκε σε μια άδεια αίθουσα.
Η απροσδόκητη εξέλιξη είναι ότι ορισμένες χώρες έχουν εκφράσει απροθυμία να κυκλοφορήσει η ταινία τώρα, καθώς η όρεξη για ρωσικές ιστορίες είναι αμελητέα. Ο Prior είναι δικαιολογημένα έκπληκτος με αυτό.
«Η Ρωσία σίγησε αυτή την ταινία. Δεν θέλουν να φαίνεται. Οπότε το να μην την προβάλλεις στην ουσία κάνεις αυτό που θέλει ο Πούτιν». Προτεραιότητά του αυτή τη στιγμή είναι να διαδώσει το μήνυμα, αν και παραδέχεται ότι δεν θα είναι εύκολη υπόθεση.
Για τον Zagorodnii, η εισβολή στην Ουκρανία έχει κάνει τη συζήτηση για το «Firebird» γλυκόπικρη. «Είναι σαν να είναι από άλλο κόσμο. Ο Sergey και ο Roman είναι έτοιμοι να πεθάνουν για τον έρωτά τους. Και στην Ουκρανία, είμαστε έτοιμοι να πεθάνουμε για την ελευθερία μας, τη γη μας, τον λαό μας. Πριν από τον πόλεμο, έκανα σχέδια για το μέλλον μου. Τώρα καταλαβαίνω ότι τα όνειρά μου έχουν πεθάνει γιατί πρέπει να μείνω εδώ και να είμαι με τους ανθρώπους μου. Δεν ξέρω τίποτα τώρα για το μέλλον. Καταλαβαίνω μόνο ότι κάθε μέρα σημαίνει περισσότερος θάνατος, περισσότερη καταστροφή. Πριν από αυτό, ήμασταν ανεξάρτητοι. Δεν χρειαζόμασταν βοήθεια. Χρειαζόμασταν μόνο ένα πράγμα: μην μας αγγίζετε. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί το έκανε αυτό η Ρωσία».
«Νιώθουμε την υποστήριξή σας», λέει με θλίψη. «Μα πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό;»
Η ταινία «Firebird» κυκλοφορεί στους βρετανικούς κινηματογράφους από τις 22 Απριλίου.