Στη Φινλανδία υπάρχουν πάνω από 3 εκατομμύρια σάουνες, που, εκτός από αναζωογονητικές, βοηθούν τους επισκέπτες να εξερευνήσουν τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος.
«Δεν θα εκπλαγώ αν κάποιος ηλικιωμένος επισκέπτης της σάουνας μου ζητήσει να του τρίψω την πλάτη», λέει ο Αλεξάντερ Λέμπκε, ξεναγώντας την Miranda Bryant της Guardian στην παλαιότερη δημόσια σάουνα της Φινλανδίας.
«Απλώς κάν' το, βοήθησέ τους. Εκεί μπορείς να καταλάβεις πόσο βαθιά εδραιωμένη είναι η σάουνα εδώ στην κοινότητα». Συνήθως ο Lembke, ο οποίος αυτοπροσδιορίζεται ως «κλασικιστής της σάουνας», έχει αναλάβει τις αρμοδιότητες θέρμανσης (μια επτάωρη διαδικασία που ξεκινά στις 7 το πρωί) στη σάουνα Rajaportti στο Τάμπερε, τις οποίες φέρνει εις πέρας γυμνός. «Δεδομένου όμως ότι έχει επισκέπτες, σήμερα φοράει μαγιό και παντόφλες, ενώ διαθέτει ένα πλήθος από τατουάζ με θέμα τη θάλασσα», λέει η δημοσιογράφος.
«Βρέθηκα στη Φινλανδία για να μάθω για την κουλτούρα της σάουνας, μια παράδοση που χαίρει τόσο μεγάλης εκτίμησης που το 2020 εγγράφηκε στον κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Unescο. Το Τάμπερε, μιάμιση ώρα με το τρένο βόρεια του Ελσίνκι, διαθέτει περίπου εξήντα δημόσιες σάουνες σε μια πόλη περίπου 250.000 κατοίκων, κερδίζοντας τον τίτλο της «παγκόσμιας πρωτεύουσας της σάουνα», προσθέτει.
Η Φινλανδία στην κορυφή της παγκόσμιας κατάταξης στην έκθεση περί ευτυχίας
Ενώ σε άλλες χώρες οι σάουνες συνήθως διαφημίζονται ως μια ακριβή δραστηριότητα για λίγους, στη Φινλανδία διαδραματίζουν έναν πολύ πιο καθημερινό ρόλο. Αρκετοί άνθρωποι έχουν σάουνα στο σπίτι τους - πολλοί ηλικιωμένοι Φινλανδοί γεννήθηκαν ακόμη και σε σάουνα. Θεωρούνται ωστόσο ιερός χώρος και ένα μέρος όπου μπορεί κανείς να συναντήσει ανθρώπους της κοινότητας, αλλά και να βρει την ηρεμία. Η Φινλανδία βρίσκεται στην κορυφή της παγκόσμιας κατάταξης στην έκθεση περί ευτυχίας τα τελευταία έξι χρόνια - θα μπορούσε η κουλτούρα της σάουνας να σχετίζεται με αυτό;
Χτισμένο το 1906, το Rajaportti είναι ένα από τα μοναδικά του είδους του, αλλά όχι «κραυγαλέο». Περίπου 15 λεπτά πριν από την ώρα του ανοίγματος σχηματίζεται ουρά έξω από την πόρτα και στις 14:00 οι άνθρωποι εισρέουν μέσω του εκδοτηρίου εισιτηρίων και στη συνέχεια κατευθύνονται στα αποδυτήρια ανδρών ή γυναικών.
Η λειτουργία του χώρου ως σάουνας είναι μόνο μια πτυχή του ρόλου που έχει στην καθημερινή ζωή. Κι αυτό διότι θα μπορούσε κανείς να πει πως μπορεί να θεωρηθεί από θεραπευτική αίθουσα μέχρι παμπ, καταφύγιο, κέντρο συζητήσεων και βρεφονηπιακός σταθμός, καθώς είναι ένα μέρος όπου άνθρωποι όλων των ηλικιών συνδέονται. Οι ηλικιωμένοι θαμώνες προσέχουν ο ένας τον άλλον, με το να νοιάζονται αν κάποιος ή κάποια δεν εμφανιστεί τη συνηθισμένη ώρα της σάουνας και τα μικρά παιδιά παίζουν σε μπανιέρες στο δάπεδο.
«Οι περισσότεροι Φινλανδοί δεν θα μπορούσαν να ζήσουν χωρίς σάουνα»
Η Bryant συνεχίζει: «Θα περάσουμε το βράδυ μας με τις οικογένειές μας, οπότε είναι ένας ευχάριστος τρόπος να ξεκινήσουμε το Σαββατοκύριακο», λέει η κοινωνική λειτουργός Ανίτα Κοντουκόσκι, 49 ετών, η οποία κάθεται σε ένα παγκάκι έξω, συζητώντας με μια φίλη της. Έχει μια ηλεκτρική σάουνα στο σπίτι της, αλλά τελευταία, με τις τόσο υψηλές τιμές του ρεύματος, ήταν πιο πρακτικό να έρχεται εδώ».
«Κατά κανόνα, έρχεται Παρασκευή απόγευμα κατευθείαν από τη δουλειά. «Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να ξεκινήσεις τον ελεύθερο χρόνο σου και να ξεχάσεις όλα τα άγχη της εβδομάδας». Κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών, η φίλη της Mia Surakka, 49 ετών, φωτογράφος που ασχολείται με τη φύση, κάνει σάουνα κάθε μέρα στο εξοχικό της, αλλά το χειμώνα πηγαίνει μία φορά την εβδομάδα. «Η σάουνα για τους Φινλανδούς είναι εξαιρετικά σημαντική - οι περισσότεροι δεν θα μπορούσαν να ζήσουν χωρίς αυτήν».
Φινλανδία: Μικρή πτώση στη δημοτικότητα της σάουνας τις δεκαετίες του ’70, ’80 και ’90
Ο Janne Koskenniemi, διευθύνων σύμβουλος της Φινλανδικής Ένωσης Σάουνας, λέει: «Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είχαμε μια μικρή πτώση στη δημοτικότητα της σάουνας τη δεκαετία του ’70 ή του ’80, ίσως και τη δεκαετία του ’90». Αυτό οφείλεται, όπως λέει, στο ότι αυξήθηκαν οι σάουνες κατώτερης ποιότητας που κατασκευάστηκαν σε διαμερίσματα («Καταλαβαίνεις μια κακή σάουνα όταν το κεφάλι σου καίγεται και τα πόδια σου κρυώνουν»). Αλλά τώρα, όλο και περισσότερες κοινόχρηστες σάουνες ανεγείρονται σε διαμερίσματα και παρατηρείται νέες δημόσιες σάουνες. Ενώ μερικές απευθύνονται σε τουρίστες, οι νεότεροι Φινλανδοί, λέει, έλκονται όλο και περισσότερο από τη σωματική χαλάρωση και τα οφέλη για την ψυχική υγεία.
Η σάουνα οπωσδήποτε συμβάλλει στα επίπεδα ευτυχίας των Φινλανδών, λέει ο Koskenniemi. Ο ίδιος συγκρίνει τον αντίκτυπο της συστηματικής επίσκεψης στη σάουνα με την πραγματοποίηση ψυχοθεραπείας. «Όταν είσαι στη σάουνα είσαι γυμνός με τη φυσική έννοια, είσαι γυμνός με τις σκέψεις σου και τη θέση σου στην κοινωνία. Είσαι μόνο εσύ» περιγράφει.