Ο Εμανουέλ Μακρόν πραγματοποίησε μια ομιλία στις 9 Μαΐου, « Ημέρα της Ευρώπης», κλείνοντας την αυλαία της Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης και εγκαινιάζοντας ταυτόχρονα τη συζήτηση για μια νέα ευρωπαϊκή οντότητα, ευρύτερη της ΕΕ.
Αν και στην κοινοποίηση της πρότασής του δεν έγινε απολύτως ξεκάθαρο αν αποτελεί συγκροτημένο σχέδιο του Γάλλου προέδρου ή περισσότερο μια σκέψη που αποφάσισε για συμβολικούς λόγους να φέρει στη δημόσια σφαίρα, η συζήτηση σε αυτή τη βάση έχει τη σημασία της σήμερα εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία.
Γιατί τώρα;
Η συζήτηση προκύπτει με το αίτημα ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ.
Πρώην μέλη της Σοβιετικής Ένωσης, όπως η Ουκρανία, η Γεωργία και η Μολδαβία εντάχθηκαν επίσημα στον κατάλογο των υποψηφίων για την ΕΕ μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο. Η Αλβανία, το Μαυροβούνιο, η Βόρεια Μακεδονία, η Σερβία και η Τουρκία είναι επίσημα υποψήφιες για ένταξη στην ΕΕ, ενώ η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Κοσσυφοπέδιο είναι πιθανές υποψήφιες.
Συνολικά, η γεωπολιτική ταραχή που έχει επιφέρει η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο μεγάλη κλίμακας πόλεμος σε ευρωπαϊκό έδαφος, έχει μετατρέψει περιοχές όπως τα Δυτικά Βαλκάνια και την Αν. Ευρώπη σε εύθραυστο πεδίο με πολλαπλούς κινδύνους για τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην Ευρώπη.
Όσο δεν θα εμπλουτίζονται οι εταιρικές σχέσεις ή οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με τις χώρες των συγκεκριμένων περιοχών, τόσο θα μεγαλώνει ο κίνδυνος η Ρωσία και άλλοι επίδοξοι αναθεωρητές να επιβληθούν στις περιοχές αυτές.
Η Μ. Βρετανία μπορεί με το Brexit να αποχαιρέτισε την ευρωπαϊκή οικογένεια αλλά ο πόλεμος στην Ουκρανία της υπενθύμισε ότι σε μια διεθνή σκηνή που μεταμορφώνεται με ταχύτητα μέσα στην αβεβαιότητα και την ανασφάλεια, δύσκολα στέκεται κάποιος μόνος του.
Μια εναλλακτική λύση
Αυτοί οι λόγοι, καθιστούν την ιδέα μιας πιο «χαλαρής ΕΕ», πέριξ της Ένωσης, ως μια ενδιαφέρουσα λύση που θα φέρει ταυτόχρονα τα κράτη με ευρωπαϊκή προοπτική πιο κοντά σε αυτήν, χωρίς παράλληλα το ευρωπαϊκό οικοδόμημα να κάνει εκπτώσεις στις προϋποθέσεις και τις απαιτήσεις του, γεγονός που θα έθετε σε κίνδυνο την ίδια τη συνοχή της Ένωσης.
Μια ευρύτερη ευρωπαϊκή λέσχη θα μπορούσε να προσφέρει μια εναλλακτική λύση για συντονισμό σε πολιτικά ζητήματα και θέματα ασφάλειας καθώς κράτη περιμένουν την χρονοβόρα ένταξη ή απλώς δεν επιθυμούν να φτάσουν μέχρι εκεί.
Η περίπτωση της Ουκρανίας
Η πρόταση του Μακρόν έχει ήδη προκαλέσει διαμάχες σχετικά με την προοπτική που θα μπορούσε να προσφερθεί στην Ουκρανία αντί για την πλήρη ένταξη.
«Η ιδέα θα μπορούσε να είναι ένας θετικός συμβιβασμός, υπό την προϋπόθεση ότι θα της δοθεί ουσία και περιεχόμενο», δήλωσε η Κριστίν Βεργκέρ, αντιπρόεδρος του ινστιτούτου «Jacques Delors», μεταφέρει το γαλλικό πρακτορείο ειδήσεων (AFP).
Ωστόσο, παραμένουν ερωτήματα για κεντρικά ζητήματα όπως το εάν η ρήτρα αμοιβαίας βοήθειας στη συνθήκη της ΕΕ θα ισχύει για τα μέλη αυτής της υποθετικής νέας κοινότητας, πρόσθεσε η Βέργκερ.
Πώς φαίνεται η πρόταση Μακρόν στους Ουκρανούς
Η πρώτη αντίδραση ήρθε από το ουκρανικό ΥΠΕΞ, το οποίο προειδοποίησε ότι ένα νέο μπλοκ δεν θα μπορούσε να υποκαταστήσει την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ, καθώς αναμένεται η απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με το αν θα χορηγήσει στη χώρα το καθεστώς υποψήφιας χώρας.
«Εάν δεν λάβουμε το καθεστώς υποψηφίου, σημαίνει μόνο ένα πράγμα, ότι η Ευρώπη προσπαθεί να μας ξεγελάσει. Και δεν πρόκειται να το καταπιούμε», δήλωσε σε αυστηρό ύφος στους Financial Times ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας, Ντμίτρο Κουλέμπα.
«Έλλειψη πολιτικής βούλησης»
Ο πρόεδρος της Λιθουανίας Γκιτάνας Ναουσέντα πρόσθεσε ότι η ιδέα του Μακρόν ήταν «μια προσπάθεια να καλύψει την προφανή έλλειψη πολιτικής βούλησης για τη λήψη αποφασιστικών αποφάσεων για τη χορήγηση του καθεστώτος υποψήφιας χώρας» για την Ουκρανία.
Η Γαλλία, αλλά και η Δανία και η Ολλανδία, είναι δύσπιστες ότι με την επιτάχυνση της αίτησης της Ουκρανίας, το Κίεβο δεν θα είχε χρόνο να ολοκληρώσει ουσιαστικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις, σύμφωνα με όσα μεταφέρει το AFP.
Σημαντική η θετική πρώτη αντίδραση της Γερμανίας
Αντίστοιχα και η Γερμανία που είναι διστακτική στην προοπτική μιας γρήγορης ένταξης της Ουκρανίας, όπως δήλωσε η υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπάερμποκ, υποστηρίζει την ιδέα μιας μεταρρύθμισης της ΕΕ που θα επιτρέψει στην Ουκρανία και σε άλλες χώρες να ενσωματωθούν βαθύτερα στο μπλοκ. Σχολιάζοντας τις δηλώσεις του Μακρόν, ο Γερμανός Καγκελάριος, Όλαφ Σολτς είπε ότι η πρόταση θα ήταν μια «ενδιαφέρουσα προσέγγιση για την αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων που βρίσκονται μπροστά μας».
Μια ιδέα του Μιτεράν που επανέφερε ο Λέτα
Η ιδέα αυτή δεν ανήκει όμως στον Μακρόν. Ο Γάλλος πρόεδρος αναφέρεται σε μια ιδέα δεκαετιών με την πρόταση για μια νέα μορφή ευρωπαϊκής συνεργασίας που υπερβαίνει την ΕΕ.
Όταν ο πρώην Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Μιτεράν πρότεινε για πρώτη φορά μια ευρωπαϊκή συνομοσπονδία εθνών το 1989 καθώς έπεφτε το Τείχος του Βερολίνου και ο κόσμος παρακολουθούσε τη λήξη του ψυχρού πολέμου, η ιδέα προκάλεσε ενδιαφέρον, αλλά δεν ευδοκίμησε.
Αλλά δεν χρειάζεται να πάει κανείς τόσο πίσω. «Η πρόταση είχε δύο προβλήματα: τότε περιλάμβανε και τη Ρωσία- ενώ η ιδέα εδώ είναι να δημιουργηθεί ένα μπλοκ απέναντι Μόσχα - και δεύτερον ήρθε πολύ γρήγορα, καθώς η Γερμανία δεν είχε ακόμη επανενωθεί», δήλωσε ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας Ενρίκο Λέτα, οποίος αναβίωσε την ιδέα πριν από ένα μήνα.
Να γίνει πιο συγκεκριμένο
«Αλλά τι εννοούμε με τον όρο πολιτική συνεργασία; Και πώς θα την κάνουμε να λειτουργήσει;» αναρωτιέται εύλογα στο AFP ο Καμίνο Μορτέρα από το think-tank «Center for European Reform». Η πραγματικότητα είναι ότι θα πρέπει να γίνει όσο το δυνατόν πιο συγκεκριμένη η πρόταση, αν τελικά θα επιδιωχθεί να γίνει πράξη.
«Σήμερα, πρέπει να αγκυροβολήσουμε σταθερά την Ουκρανία στην Ευρώπη, όπως η Μολδαβία ή οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων», δήλωσε τη Δευτέρα ο Βέλγος πρωθυπουργός Αλεξάντερ ντε Κρό. Πρέπει να επιτραπεί σε αυτές τις χώρες να «έρθουν πιο κοντά στην Ένωση... για να δείξουν στους πολίτες τους ότι είναι μέρος της Ευρώπης όσο κι εμείς», πρόσθεσε ο ντε Κρό, δίνοντας τον τόνο.
Το να ανήκεις σε μια ευρύτερη ευρωπαϊκή πολιτική κοινότητα δεν θα προδικάσει οποιαδήποτε μελλοντική ένταξη στην ΕΕ, ξεκαθάρισε ο Μακρόν. Η Βρετανία, η οποία αποχώρησε από την ΕΕ το 2020, θα μπορούσε επίσης να ενταχθεί στη λέσχη, είπε ο Μακρόν, προσθέτοντας ότι τα πιθανά μέλη θα πρέπει να βρίσκονται στην ευρωπαϊκή ήπειρο και να μοιράζονται τις ευρωπαϊκές αξίες, δίνοντας έστω και αφηρημένα το πλαίσιο των προϋποθέσεων ένταξης στο νέο σχήμα, ο Γάλλος πρόεδρος.
Ο Λέτα το κάνει πιο συγκεριμένο
Ο Λέτα εκτιμά ότι μια τέτοια ομάδα, που θα αποτελείται από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ και τις υποψήφιες χώρες, θα μπορούσε να δημιουργηθεί πολύ γρήγορα. «Μια πρώτη συνάντηση θα μπορούσε να γίνει ήδη από το φθινόπωρο στις Βρυξέλλες, πριν από την εκπόνηση μιας «απλοποιημένης» συνθήκης», πρότεινε ο Ιταλός Πρωθυπουργός.
Σε κάθε περίπτωση, η στάση των θεσμικών οργάνων της ΕΕ θα δώσει πολλές απαντήσεις σχετικά με την δυνατότητα και την ταχύτητα που θα έχει αυτή η ιδέα να περάσει από τα λόγια στην πράξη.