Η δημιουργία μιας ευρωπαϊκής δύναμης ταχείας αντίδρασης μοιάζει παραπάνω από αναγκαία για τους ευρωπαίους αξιωματούχους ύστερα και από τα γεγονότα στην Καμπούλ. Οι τελευταίες εξελίξεις «τρέχουν» το αίτημα ενίσχυσης της ευρωπαϊκής άμυνας.
Πριν μερικές μέρες, οι υπουργοί Άμυνας της ΕΕ συζήτησαν εκτενώς προτάσεις σχετικά με τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής δύναμης ταχείας αντίδρασης και τοποθετήθηκαν γύρω από τα ζητήματα άμυνας και ασφάλειας της ΕΕ. Η ιδέα μιας μόνιμης ευρωπαϊκής δύναμης αποκτά όλο και περισσότερους υποστηρικτές αλλά παραμένουν εμπόδια και διλλήματα.
Πού κολλάει η ενιαία αμυντική στρατηγική;
Η ιδέα για τη δημιουργία ενός Ευρωστρατού είναι πολύ παλιά, όσο παλιά και η ΕΕ περίπου. Παρ' όλα αυτά οι προσπάθειες συγκρότησής του, την περασμένη δεκαετία, δεν ευδοκίμησαν.
Ούτε το 2003, ούτε το 2007 που υπήρχαν αντίστοιχες αποφάσεις, προχώρησε η ενοποίηση στον τομέα της άμυνας, πέρα από τη δημιουργία μιας δύναμης 1500 ανδρών που δεν έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ.
Το πρόβλημα φαίνεται πως βρίσκεται στην ανησυχία πολλών πως αν η ΕΕ συγκροτήσει τέτοια δύναμη, θα απομακρυνθεί από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, γεγονός ανεπιθύμητο για πολλούς Ευρωπαίους σε έναν κόσμο με ανταγωνίστριες δυνάμεις όπως η Ρωσία και η Κίνα.
Από την άλλη, τα τραγικά γεγονότα στο Αφγανιστάν αποδεικνύουν ότι η ΕΕ δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά της, ακόμα περισσότερο να τα προστατεύσει, χωρίς μια αυτόνομη στρατιωτική στρατηγική. Αυτό επαληθεύουν οι δηλώσεις τόσο του Ύπατου Εκπροσώπου της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ, όσο και του πρόεδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ.
Η Σουηδία, χώρες βαλτικής και Πολωνία- φρένο στην στρατιωτική αυτονομία
Χώρες που καιροφυλακτεί η «ρωσική απειλή», όπως η Σουηδία, η Εσθονία, η Λετονία, η Λιθουανία και η Πολωνία, εμφανίζονται πιο διστακτικές στη δημιουργία δύναμης ταχείας αντίδρασης.
Ήταν χαρακτηριστική η δήλωση του Σουηδού υπουργού Άμυνας σχετικά με τη δημιουργία της ευρωπαϊκής δύναμης, ότι δεν τη βλέπει ως «τη βασική γραμμή για να λύνουμε τέτοια προβλήματα», αναφερόμενος στο Αφγανιστάν.
Μάλιστα αυτήν την περίοδο η Σουηδία επεξεργάζεται την πιθανότητα ένταξής στο ΝΑΤΟ, στο οποίο δεν συμμετέχει όλα αυτά τα χρόνια, προωθώντας μια πολιτική ουδετερότητας προς αποφυγή των εντάσεων με τη Ρωσία.
Η ιδέα όμως ότι η Ευρώπη μπορεί να απομακρυνθεί ελαφρώς από τις ΗΠΑ μοιάζει παραπάνω από απωθητική για τους Σουηδούς και αρκετούς Ευρωπαίους.
Πολύ καλό timing για τα φιλόδοξα γαλλικά σχέδια
Απο την άλλη, η Γαλλία είναι παραδοσιακά υπέρμαχος της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας, ειδικά σε στρατιωτικό επίπεδο. Επιθυμεί η ΕΕ να καταστεί στρατηγικός παίκτης στην ευρύτερη περιοχή, με τη δικιά της αυτόνομη αμυντική πολιτική.
Γι' αυτό είναι βασικός εκφραστής της δημιουργίας μιας ευρωπαϊκής δύναμης ταχείας επέμβασης, ικανής να ανταποκρίνεται σε κρίσεις όπως αυτή του Αφγανιστάν.
Το timing είναι παραπάνω από ιδανικό για τον Μακρόν, καθώς πλησιάζει η γαλλική προεδρία στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ιανουάριο του 2022, γεγονός που θα δώσει στη Γαλλία τη δυνατότητα να προωθήσει με καλύτερους όρους την πρόταση, με τις αναμνήσεις από τις εικόνες στο αεροδρόμιο της Καμπούλ να είναι ακόμα νωπές.
Η Γερμανία το «κλειδί» στην υπόθεση
Η Α. Μέρκελ, με την μεγάλη αποχώρησή της, ύστερα από μια μακρόβια πολιτική θητεία με τεράστια επίδραση στην Ευρώπη, ενδέχεται να πάρει μαζί της και την γερμανική γραμμή «το ΝΑΤΟ στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής άμυνας».
Πολλά θα εξαρτηθούν από το αποτέλεσμα των επικείμενων εκλογών, αλλά η τελευταία γερμανική πρόταση μιλά για τη δημιουργία στρατιωτικών συνασπισμών που επιθυμούν να μετέχουν, προς αντιμετώπιση καταστάσεων που απαιτούν στρατιωτική συνδρομή.
Σε σταυροδρόμι εξελίξεων η ΕΕ
Την τελευταία δεκαετία έγινε μια σοβαρή προσπάθεια να διαμορφωθεί μια κοινή πολιτική άμυνας και ασφάλειας με τη συγκρότηση μηχανισμών και ενιαίων ευρωπαϊκών κατευθύνσεων στον τομέα της Άμυνας. Η Μόνιμη Διαρθρωμένη Στρατιωτική Συνεργασία (PESCO) και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας είναι χαρακτηριστικά εργαλεία. Η δημιουργία όμως μιας ευρωπαϊκής στρατιωτικής δύναμης αποτελεί ένα πολύ σημαντικό βήμα στο δρόμο της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μάλιστα έχει πάρει θέση για την ανάγκη δημιουργίας μιας αμυντικής Ένωσης ως όρο για να μπορεί η ΕΕ να θεωρεί τον εαυτό της διεθνή δύναμη.
Όπως είπε και ο Μπορέλ: «μερικές φορές συμβαίνουν γεγονότα που αποτελούν καταλύτη για την ιστορία και πιστεύω πως το Αφγανιστάν είναι μία από αυτές τις περιπτώσεις». Μαζί με τις επικείμενες γερμανικές εκλογές και την γαλλική προεδρία στο Συμβούλιο της ΕΕ, αναμένονται εξελίξεις, το επόμενο διάστημα που μπορούν να είναι καταλυτικές για το ευρωπαϊκό μέλλον στον τομέα της άμυνας και ασφάλειας.