Για να επενδύσει στο μέλλον της Ευρώπης και να υποστηρίξει την ανάκαμψη από τον COVID-19, η ΕΕ έχει συμφωνήσει σε ένα δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα εισαγωγής νέων πηγών εσόδων για τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.
Τι είναι οι ίδιοι πόροι;
Οι χώρες της ΕΕ συνεισφέρουν σε έναν κοινό προϋπολογισμό της ΕΕ για να επιτύχουν κοινούς στόχους. Σε αντίθεση με τους εθνικούς προϋπολογισμούς, ο προϋπολογισμός της ΕΕ αποτελεί προϋπολογισμό επενδύσεων και δεν επιτρέπεται να παρουσιάζει έλλειμμα. Οι συνθήκες της ΕΕ ορίζουν ότι ο προϋπολογισμός της ΕΕ "χρηματοδοτείται στο ακέραιο από ίδιους πόρους".
Οι συγκεκριμένες πηγές εσόδων καθορίζονται από το Συμβούλιο, αποφασίζοντας ομόφωνα και μετά από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και πρέπει να επικυρώνονται από κάθε κράτος μέλος ξεχωριστά. Το σύστημα ιδίων πόρων παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητο τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, και το Κοινοβούλιο έχει από καιρό ζητήσει την επανεξέτασή του.
Ποιοι είναι οι υπάρχοντες ίδιοι πόροι;
Δεδομένου ότι ο προϋπολογισμός της ΕΕ πρέπει πάντα να είναι ισοσκελισμένος, το ετήσιο εισόδημα πρέπει να καλύπτει πλήρως τις ετήσιες δαπάνες.
Τα έσοδα της ΕΕ περιλαμβάνουν, προς το παρόν, τους ακόλουθους πόρους:
- Παραδοσιακοί ίδιοι πόροι (περιλαμβάνουν τους τελωνειακούς δασμούς, Το 2018, ανήλθαν στο 13% των συνολικών εσόδων από ίδιους πόρους).
- Ίδιοι πόροι που βασίζονται στον ΦΠΑ (μεταβίβαση προς την ΕΕ ενός ποσοστού του ΦΠΑ που εισπράττεται από τα κράτη μέλη. Το 2018, ανήλθαν στο 11% των συνολικών εσόδων από ίδιους πόρους).
- Ίδιοι πόροι που βασίζονται στο ΑΕΕ (εισφορά ενιαίου ποσοστού επί του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος, των κρατών μελών. Το 2018, ανήλθαν στο 66% των συνολικών εσόδων από ίδιους πόρους).
- Λοιπά έσοδα στα οποία περιλαμβάνονται οι φόροι επί των αποδοχών του προσωπικού της ΕΕ, οι συνεισφορές από τρίτες χώρες για ορισμένα προγράμματα της ΕΕ και τα πρόστιμα που εισπράττονται από εταιρείες που παραβιάζουν τη νομοθεσία για τον ανταγωνισμό. Το 2018, ανήλθαν στο 10% των συνολικών εσόδων από ίδιους πόρους).
Την 1η Ιανουαρίου 2021, καθιερώθηκε συνεισφορά με βάση τα μη ανακυκλωμένα απορρίμματα πλαστικών συσκευασιών ως νέα πηγή εσόδων για τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Το γεγονός αυτό αναμένεται να οδηγήσει στη μείωση της χρήσης πλαστικών ειδών μιας χρήσης, να προωθήσει την ανακύκλωση και να ενισχύσει την κυκλική οικονομία.
Επί του παρόντος, ορισμένες χώρες της ΕΕ (Αυστρία, Δανία, Γερμανία, Ολλανδία και Σουηδία) επωφελούνται από μόνιμη έκπτωση της συνεισφοράς τους στον προϋπολογισμό της ΕΕ.
Ποια είναι η πρόταση του Ευρωκοινοβουλίου για το σύστημα των ιδίων πόρων;
Το Κοινοβούλιο έχει επανειλημμένως τονίσει την ανάγκη μεταρρύθμισης του συστήματος εσόδων της ΕΕ, ώστε να γίνει πιο διαφανές και δίκαιο, και προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι τρέχουσες προκλήσεις και να επιτευχθούν απτά αποτελέσματα για τους Ευρωπαίους πολίτες.
Προκειμένου να μειωθεί το μερίδιο των συνεισφορών των κρατών μελών βάσει του ΑΕΕ και του ΦΠΑ, το Ευρωκοινοβούλιο απηύθυνε έκκληση για τη θέσπιση νέων ιδίων πόρων που αποσκοπούν στη στήριξη των στόχων πολιτικής της ΕΕ. Το Κοινοβούλιο προτείνει το εξής χρονοδιάγραμμα για την εισαγωγή νέων πηγών εσόδων:
- Από το 2023: πόροι που βασίζονται στο Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών (έσοδα από το σύστημα που θέτει περιορισμούς στις ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου που μπορούν να εκπέμπουν οι ενεργοβόρες βιομηχανίες, οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας και οι αεροπορικές εταιρείες).
- Από το 2023: πόροι που βασίζονται στη φορολογία ψηφιακών υπηρεσιών (διασφαλίζοντας τη δίκαιη φορολόγηση της ψηφιακής οικονομίας)
- Από το 2023: πόροι που βασίζονται σε μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (επιβολή φόρου άνθρακα σε επιλεγμένα εισαγόμενα προϊόντα που θα εξασφαλίσει τη διατήρηση ίσων όρων ανταγωνισμού στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής)
- Από το 2026: πόροι που βασίζονται στην επιβολή φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών (διασφαλίζοντας ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας καταβάλλει τον φόρο που του αναλογεί)
- Από το 2026: πόροι συνδέονται με τον εταιρικό τομέα ή μια νέα κοινή βάση φορολογίας εταιρειών
Τι οφέλη θα αποφέρει η μεταρρύθμιση του συστήματος ιδίων πόρων;
Αυτές οι νέες πηγές εσόδων θα επιτρέψει την αποπληρωμή του δανείου που έλαβαν από κοινού οι χώρες της ΕΕ από την αγορά για να χρηματοδοτήσουν την ανάκαμψη της ΕΕ από τον Covid-19. Χωρίς νέους ίδιους πόρους, η χρηματοδότηση του μέσου ανάκαμψης θα χρειαστεί να εξασφαλιστεί μέσω περαιτέρω περικοπών στα προγράμματα της ΕΕ και/ή αυξημένων συνεισφορών των κρατών μελών με βάση το ΑΕΕ.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θέλει να διασφαλίσει ότι το κόστος της ανάκαμψης δεν θα επιβαρύνει τους φορολογουμένους αλλά τους τεχνολογικούς γίγαντες, τους φοροδιαφεύγοντες, τους μεγάλους ρυπαίνοντες και γενικότερα όσους δεν καταβάλλουν το μερίδιο που τους αναλογεί.
Το νέο σύστημα ιδίων πόρων θα μπορέσει, επίσης, να διασφαλίσει την καλύτερη ενσωμάτωση των προτεραιοτήτων της ΕΕ - όπως είναι η Πράσινη Συμφωνία και η ψηφιακή μεταμόρφωση - στον προϋπολογισμό. Επιπλέον, οι νέοι ίδιοι πόροι θα ενισχύσουν τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς και θα μείωναν την εξάρτηση από τις εθνικές συνεισφορές με βάση το ΑΕΕ.
Πώς αποφασίζονται οι πηγές εσόδων της ΕΕ;
Κατόπιν διαβουλεύσεως με το Ευρωκοινοβούλιο, το σύστημα ιδίων πόρων της ΕΕ πρέπει να εγκριθεί ομόφωνα από το Συμβούλιο και να επικυρωθεί από τα κράτη μέλη. Το Κοινοβούλιο τοποθετήθηκε σχετικά με τους ιδίους πόρους σε ψηφοφορία που διεξήχθη στις 16 Σεπτεμβρίου 2020. Στις 16 Δεκεμβρίου 2020, οι ευρωβουλευτές ενέκριναν τον προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027 καθώς και τη συμφωνία για την εισαγωγή νέων πηγών εσόδων.
Κατόπιν της επικύρωσής της από όλα τα κράτη μέλη, η μεταρρύθμιση του συστήματος χρηματοδότησης του προϋπολογισμού ισχύει αναδρομικά από την 1η Ιανουαρίου 2021, επιτρέποντας στην ΕΕ να δανειστεί 750 δισ. ευρώ για την κοινωνική και οικονομική ανάκαμψη της ΕΕ.