Η διασφάλιση της ελευθερίας του λόγου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συσπειρώνει το Ευρωκοινοβούλιο σε μια πολύ αυστηρή γραμμή απέναντι στους κολοσσούς των ψηφιακών πλατφορμών.
Η πρόσφατη απειλή του Ζούκενμπεργκ ότι Facebook/ Instagram θα πάψουν τις δραστηριότητές τους στην Ευρώπη αν δεν αλλάξουν οι κανόνες που απαγορεύουν την διαχείριση δεδομένων των ευρωπαίων χρηστών, εκτός ΕΕ, επαναφέρει μια συζήτηση- που δεν έπαψε ποτέ, σχετικά με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην ΕΕ. Το ενιαίο διατλαντικό πλαίσιο διαχείρισης δεδομένων ακυρώθηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο το 2020, ως μη επαρκές από άποψη ασφάλειας για τους Ευρωπαίους πολίτες και έκτοτε πραγματοποιούνται διαπραγματεύσεις για το μέλλον των ψηφιακών πλατφορμών των ΗΠΑ στην Ευρώπη.
Έχει ενδιαφέρον όμως να θυμηθούμε μια παλιότερη συζήτηση των Ευρωβουλευτών, ένα χρόνο πριν, σχετικά με τη χρήση των συγκεκριμένων πλατφορμών, καθώς αποτελούν στρατηγικό τομέα της ψηφιακής εποχής. Οι κίνδυνοι που προκύπτουν, όμως, δεν αφορούν μονάχα στην προστασία των προσωπικών δεδομένων των χρηστών αλλά και στην απειλή της λογοκρισίας, τον περιορισμό της ελευθερίας του λόγου, μέχρι και τις εκστρατείες παραπληροφόρησης.
Οι Ευρωβουλευτές, τέτοιες μέρες ένα χρόνο πριν, στη φάση προετοιμασίας και των δύο πολύ σημαντικών νόμων για τις ψηφιακές υπηρεσίες και αγορές είχαν τοποθετηθεί ως εξής:
Επαίνεσαν τις προσπάθειες ρύθμισης του διαδικτύου μέσω της θέσπισης νόμων και όχι κατευθυντήριων γραμμών που καθορίζουν οι ίδιες οι πλατφόρμες. Δήλωσαν όμως ότι πρέπει να διαφυλάξουν την ελευθερία της έκφρασης και τα θεμελιώδη δικαιώματα, αποτρέποντας ταυτόχρονα τη λογοκρισία.
Δεν μπορούν να αποφασίζουν οι ψηφιακοί κολοσσοί τι μπορεί να ειπωθεί και τι όχι
Σύμφωνα με όσα είχε αναφέρει εκ μέρους των σοσιαλδημοκρατών, η ευρωβουλευτής Μαρίνα Κάλιουραντ (Σοσιαλδημοκράτες, Εσθονία) τα τρέχοντα μέτρα κατά της παραπληροφόρησης και της ρητορικής μίσους είναι «ανεπαρκή για την αντιμετώπιση της επίθεσης κατά της δημοκρατίας μας».
Σημείωνε ότι «η ΕΕ άνοιξε το δρόμο και έδωσε το παράδειγμα με τον Γενικό Κανονισμό για την Προστασία των Δεδομένων (GDPR). Τώρα πρέπει να προχωρήσουμε περαιτέρω. (...) Αυτή είναι η ευκαιρία μας να αναλάβουμε ηγετικό ρόλο, και ελπίζω ότι μπορούμε να το κάνουμε μαζί με τους συμμάχους μας στις ΗΠΑ και όχι μόνο».
Πολλοί ομιλητές είχαν εκδηλώσει ανησυχία για τον κίνδυνο που αντιμετωπίζει η ελευθερία της έκφρασης. Ο Γέερτ Μπουρζουά (Ευρωπαίοι Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές, Βέλγιο) είχε προειδοποιήσει ότι το σύστημα «κοινοποίησης και απόσυρσης» θα οδηγήσει σε λογοκρισία.
«Οι πλατφόρμες θα πρέπει να ελέγχουν το περιεχόμενο μέσω του αλγορίθμου τους, με αποτέλεσμα την υπερβολικά πολιτικώς ορθή λογοκρισία», είχε σημειώσει. «Η ελευθερία της έκφρασης πρέπει να είναι η αφετηρία μας» και οι περιορισμοί στην ελευθερία του λόγου πρέπει να αποτελούν εξαίρεση. «Υπάρχουν χώρες όπου το Σύνταγμα απαγορεύει τη λογοκρισία, ας ακολουθήσουμε αυτό το παράδειγμα και στην ΕΕ", είχε καταλήξει ο ευρωβουλευτής.
Η Μαγκνταλένα Ανταμόβιτς (ΕΛΚ, Πολωνία) επικεντρώθηκε στην κατάσταση στην Πολωνία, όπου πολλά μέσα ενημέρωσης διαμαρτύρονταν κατά προτεινόμενων κυβερνητικών σχεδίων για την επιβολή φόρου στις διαφημίσεις. «Καλώ ολόκληρη την ευρωπαϊκή κοινότητα να δράσει, να δείξει αλληλεγγύη προς τα πολωνικά ελεύθερα μέσα ενημέρωσης, διότι αν αυτό μπορεί να συμβεί στην Πολωνία, μπορεί να συμβεί και σε εσάς».
Δεν υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ διαδικτυακής και μη διαδικτυακής πραγματικότητας
Ο Ντράγκος Τουντοράκε (Renew, Ρουμανία) δήλωνε, πριν ένα χρόνο, ότι δεν υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ διαδικτυακής και μη διαδικτυακής πραγματικότητας, αλλά υπάρχει «μόνο ένας κόσμος, στον οποίο πρέπει να προστατεύσουμε τα δικαιώματα των πολιτών μας και τις δημοκρατίες μας στον ίδιο βαθμό, τόσο εντός όσο και εκτός διαδικτύου».
Συνέστησε, επίσης, στενότερη συνεργασία μεταξύ δημοκρατικών κρατών και ιδιωτικών εταιρειών κοινωνικής δικτύωσης, τονίζοντας την ανάγκη συνεργασίας με άλλα κράτη για τον καθορισμό κανόνων που βασίζονται σε κοινές αξίες και την καταπολέμηση τακτικών που χρησιμοποιούν η Κίνα και η Ρωσία: «πρέπει να χρησιμοποιήσουμε ολόκληρο το διπλωματικό μας οπλοστάσιο για την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών μας και της ζωής μας στο διαδίκτυο».
Η Αν-Σοφί Πελετιέγ ( Αριστερά, Γαλλία) τόνισε την ανάγκη προστασίας της ελευθερίας της έκφρασης και γνώμης. «Στο διαδίκτυο, η ελευθερία μιας ομάδας ανθρώπων δεν πρέπει να σταματά εκεί που αποφασίζουν τα αφεντικά των μεγάλων πλατφορμών», είπε. «Δεν μπορούμε να έχουμε λογοκρισία περιεχομένου χωρίς δικαστική απόφαση...η λογοκρισία δεν είναι ποτέ η απάντηση».
Πού βρισκόμαστε ένα χρόνο μετά;
Από τον Φεβρουάριο του 2021, κάποιες σημαντικές εξελίξεις έλαβαν χώρα. Εγκρίθηκαν από το ΕυρωκοινοβOύλιο οι δύο νόμοι για τις ψηφιακές αγορές αλλά και τις ψηφιακές υπηρεσίες που περιλαμβάνουν μέτρα για την αντιμετώπιση επιβλαβούς και απράνομου περιεχομένου. Είχε προηγηθεί μάλιστα η σημαντική ομιλία της πρώην υπαλλήλου του Facebook, Φράνσις Χόγκεν, η οποία κατήγγειλε την πλατφόρμα ότι δεν κάνει ασφλέστερη την χρήση της για λόγους κερδοφορίας.
Πλέον οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της ΕΕ και των ψηφιακών πλατφορμών αλλά και των αρμόδιων υπηρεσιών των ΗΠΑ, έχουν περάσει σε άλλο επίπεδο και αναζητείται η χρηση τομή στην ανάγκη για απρόσκοπτη χρήση των ψηφιακών πλατφορμών αλλά διασφάλιση της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων των χρηστών.