Το Ευρωκοινοβούλιο αναθεωρεί κανόνες που διέπουν τα καθήκοντα του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή για την ενίσχυση της ικανότητας διεξαγωγής αμερόληπτων ερευνών σχετικά με περιπτώσεις κακοδιοίκησης.
Οι ευρωβουλευτές αναμένεται να ψηφίσουν υπέρ της ενίσχυσης του ρόλου του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή κατά τη δεύτερη σύνοδο ολομέλειας του Ιουνίου (23-24 Ιουνίου). Οι διαπραγματευτές του Κοινοβουλίου κατέληξαν σε συμφωνία σχετικά με τους κανόνες του Συμβουλίου και της Επιτροπής τον Μάιο του 2021, μετά από δύο χρόνια πολιτικού αδιεξόδου.
Τι είναι ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής;
Ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής αποσκοπεί στην προστασία των πολιτών και διενεργεί έρευνες για τη διαλεύκανση περιπτώσεων κακοδιοίκησης εκ μέρους των θεσμών και φορέων της ΕΕ. Κακοδιοίκηση συνιστούν μεταξύ άλλων και οι διοικητικές παρατυπίες, οι διακρίσεις ή η κατάχρηση εξουσίας, για παράδειγμα όσον αφορά τη διαχείριση κεφαλαίων της ΕΕ.
Η επικαιροποιημένη νομοθεσία επιβεβαιώνει το δικαίωμα του Διαμεσολαβητή να ενεργεί βάσει αναφορών πολιτών της ΕΕ αλλά και με δική του πρωτοβουλία, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις συστηµικής παρατυπίας ή σοβαρές περιπτώσεις κακής διοίκησης εκ μέρους ευρωπαϊκών φορέων. Οι κανόνες επιτρέπουν στον Διαμεσολαβητή να ζητήσει πρόσβαση σε απόρρητες πληροφορίες κατά τη διάρκεια μιας έρευνας.
Ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής εκλέγεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην αρχή κάθε κοινοβουλευτικής περιόδου. Στο μέλλον, οι υποψήφιοι δεν θα πρέπει να έχουν υπάρξει μέλη εθνικών κυβερνήσεων ή μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά την προηγούμενη διετία. Η απαίτηση αυτή αποσκοπεί στην προστασία της ανεξαρτησίας του Διαμεσολαβητή.
Ενισχυμένο Νομικό πλαίσιο
Ο Διαμεσολαβητής πρέπει να είναι «ανεξάρτητος φορέας με δικαίωμα να ασκεί τα καθήκοντά του με πλήρη αυτονομία», τόνισε ο εισηγητής του Κοινοβουλίου Πάολο Ρανχέλ κατά τη διάρκεια σχετικής συζήτησης στην ολομέλεια που πραγματοποιήθηκε στις 9 Ιουνίου υπό την παρουσία της τωρινής Διαμεσολαβήτριας Έμιλι Ο Ράιλι.
Είπε ότι το Κοινοβουλίο, όπως κάθε άλλος ευρωπαϊκός θεσμός, μπορεί και πρέπει να ερευνάται: «Στην ουσία λέμε το εξής: θέλουμε να αποτελέσουμε αντικείμενο ελέγχου, θέλουμε να διερευνώνται οι διαδικασίες μας».
«Το Κοινοβούλιο και ο Διαμεσολαβητής πάντα είχαν μια πολύ στενή και εποικοδομητική σχέση. Οι νέοι αυτοί κανόνες ενισχύουν αυτό το δεσμό... Δείχνουν τη συνεχή βούληση του Κοινοβουλίου να καταστήσει την Ένωση πιο φιλική προς τους πολίτες της και να συνεχίσει να διασφαλίζει ότι η διοίκηση της ΕΕ τηρεί τα υψηλότερα πρότυπα λογοδοσίας», τόνισε η Έμιλι Ο Ράιλι.
Εξεύρεση συμβιβασμού επί των νέων κανόνων
Η Συνθήκη της Λισαβόνας προβλέπει ειδική διαδικασία όσον αφορά τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τον θεσμό του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή: οι κανόνες καταρτίζονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο πρέπει να λάβει τη γνώμη της Επιτροπής και την έγκριση του Συμβουλίου πριν από την τελική ψηφοφορία στην ολομέλεια.
Οι κανόνες δεν έχουν επικαιροποιηθεί από τότε που υπεγράφη η Συνθήκη της Λισαβόνας. Το Κοινοβούλιο υπέβαλε πρόταση τον Φεβρουάριο του 2019, χωρίς όμως να επιτευχθεί συμφωνία με το Συμβούλιο. Τον Μάιο του 2021, οι διαπραγματεύσεις οδήγησαν στην επίτευξη άτυπης συμφωνίας μεταξύ των θεσμών και στις 10 Ιουνίου το Κοινοβούλιο πρότεινε κείμενο βάσει του συμβιβασμού. Η τελική ψηφοφορία στην ολομέλεια αναμένεται να διεξαχθεί στις 23 Ιουνίου.
Γιατί τώρα;
Η συζήτηση της ενίσχυσης και προσαρμογής των αρμοδιοτήτων του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή αποτελεί ένα ακόμη βήμα στο αίτημα θωράκισης του ελέγχου των ευρωπαϊκών θεσμών και οργάνων. Αποτελεί συνέχεια της συζήτησης που αφορά την αυστηροποίηση των όρων που θα διανεμηθούν και τα ευρωπαϊκά κονδύλια το επόμενο διάστημα, ώστε να αποφευχθεί η κακοδιαχείριση, η ανισότιμη κατανομή μεταξύ των κρατών-μελών και προφανώς η εκταμίευσή τους σε κράτη-μέλη που δεν σέβονται τις αρχές της ΕΕ. Ο Ευρωπαίος διαμεσολαβητής θα αποτελέσει μία ακόμη δικλείδα ασφαλείας σε αυτήν την κατεύθυνση και δεν είναι τυχαίο που κατέληξαν τα ευρωπαϊκά όργανα τώρα στην επικαιροποίηση και ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του.