Κρίσιμες πρώτες ύλες, στρατηγικής αξίας, έρχονται σχεδόν αποκλειστικά από την Κίνα στην Ευρώπη, θέτοντας σε κίνδυνο την ΕΕ και το ενεργειακό και ψηφιακό της μέλλον.
Όπως διδάσκει σήμερα το ρωσικό παράδειγμα, η εξάρτηση της ΕΕ από τρίτες χώρες, ειδικά από αυτές που αμφισβητούν πολλάκις τη σταθερότητα και τη διεθνή ασφάλεια, δεν μπορεί να κρύβεται κάτω από το χαλί μέχρι η Ένωση να βρεθεί σε αδιέξοδο, όπως συνέβη με το ρωσικό φυσικό αέριο και την εισβολή στην Ουκρανία.
Σε άρθρο της γερμανικής Deutsche Welle (DW), υπογραμμίζεται ότι η ΕΕ χρειάζεται στρατηγικά υλικά και σπάνιες γαίες για να πετύχει στην ενεργειακή και ψηφιακή της μετάβαση. Όμως τα περισσότερα υλικά προέρχονται από την Κίνα.
Πονοκέφαλο προκαλεί η κινεζική εξάρτηση
Δεδομένης της αυξημένης ταχύτητας της ψηφιοποίησης και της ενεργειακής μετάβασης, η ζήτηση για τέτοιες πρώτες ύλες είναι βέβαιο ότι θα αυξηθεί περαιτέρω, αλλά η εξόρυξη τους συγκεντρώνεται σε λίγες μόνο περιοχές στον κόσμο. Αυτό σημαίνει ότι στο μέλλον η Κίνα θα μπορούσε να προκαλέσει μεγάλο πονοκέφαλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση αναφέρει η DW.
Η ασιατική υπερδύναμη εξάγει πολλές πρώτες ύλες που είναι απαραίτητες για βιομηχανίες προσανατολισμένες στο μέλλον. Επιπλέον, η Κίνα διαδραματίζει κεντρικό ρόλο όχι μόνο στην εξόρυξη, αλλά και στην επεξεργασία των συγκεκριμένων υλικών, λέει ο Siyamend Al Barazi της Γερμανικής Υπηρεσίας Ορυκτών Πόρων (DERA).
Το ντε φάκτο μονοπώλιο της Κίνας- 1 στα 3 στρατηγικά υλικά στην ΕΕ έρχονται από την Κίνα
Η εξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις εισαγωγές μετάλλων κυμαίνεται μεταξύ 75% και 100% ανάλογα με το μέταλλο. Από τις 30 πρώτες ύλες που η ΕΕ χαρακτηρίζει ως κρίσιμες, οι 19 εισάγονται κυρίως από την Κίνα. Ο κατάλογος περιλαμβάνει μαγνήσιο, σπάνιες γαίες και βισμούθιο, όπου η Κίνα έχει de facto το μονοπώλιο, παρέχοντας έως και το 98% των προμηθειών που απαιτούνται στην ΕΕ.
Κοβάλτιο και Λίθιο- το μέλλον της ηλεκτροκίνησης
Αυτή η εξάρτηση θα μπορούσε ακόμη και να αυξηθεί στο μέλλον. Η ΕΕ υπολογίζει ότι η ζήτηση κοβαλτίου από μόνη της θα πενταπλασιαστεί μέχρι το 2030. Η ζήτηση λιθίου αναμένεται να αυξηθεί 18 φορές έως το 2030 και 60 φορές έως το 2050, χάρη στην εκστρατεία ηλεκτροκίνησης της ΕΕ.
Πολιτική μόχλευση
Το 2010, ορισμένοι αναλυτές είπαν ότι η Κίνα χρησιμοποιούσε το μονοπώλιο των πρώτων υλών για να ασκήσει πολιτική πίεση όταν το Πεκίνο περιόρισε τις εξαγωγές σπάνιων γαιών, βλέποντας τις τιμές να αυξάνονται. Η κίνηση εξετάστηκε αργότερα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και η Κίνα κλήθηκε να αναστρέψει τις περικοπές των εξαγωγών της.
«Οι Ευρωπαίοι, συμπεριλαμβανομένων των Γερμανών, κέρδισαν περισσότερη εμπιστοσύνη στην Κίνα που ήταν πραγματικά πρόθυμοι να παίξουν σύμφωνα με τους κανόνες», δήλωσε ο Raimund Bleischwitz από το Κέντρο Τροπικής Θαλάσσιας Έρευνας του Leibniz.
Δεν υπάρχει καμία εγγύηση, ωστόσο, ότι η ζήτηση της Ευρώπης θα καλυφθεί πλήρως στο μέλλον. Μια έκθεση του Μαρτίου της γερμανικής επιχειρηματικής εφημερίδας Handelsblatt ανέφερε ότι ειδικοί στο κινεζικό Υπουργείο Βιομηχανίας και Τεχνολογίας Πληροφορικής συζήτησαν τον Ιανουάριο του 2021 εάν θα σταματήσουν τις εξαγωγές σπάνιων γαιών στις ΗΠΑ.
Το πεντάχρονο πλάνο της Κίνας
Η Ευρώπη δεν πρέπει να εκπλαγεί αν η Κίνα μειώσει τις εξαγωγές πρώτων υλών. Στο τελευταίο του πενταετές πλάνο, το Πεκίνο κατέστησε σαφές ότι οι εξαγωγές θα περικοπούν για να ικανοποιηθεί η αυξανόμενη εγχώρια ζήτηση.
Η Κίνα ελπίζει να γίνει κλιματικά ουδέτερη έως το 2060 και χρειάζεται περισσότερες κρίσιμες πρώτες ύλες για τον εαυτό της. Σε μια στρατηγική κίνηση, η Κίνα έχει ήδη εξασφαλίσει ζωτικές εισαγωγές από την Αφρική και αλλού, μέσω επενδύσεων μεγάλης κλίμακας και μακροπρόθεσμων συμβάσεων.
Αντί να εξάγει πρώτες ύλες, η Κίνα στοχεύει να γίνει παγκόσμιος ηγέτης της τεχνολογίας σε βασικούς κλάδους.
Η Γερμανία με χέρια δεμένα
Η Γερμανία προσπαθεί εδώ και χρόνια να διαφοροποιήσει τις εισαγωγές πρώτων υλών της. Σπάνιες γαίες εισάγονται τώρα όχι μόνο από την Κίνα, αλλά και από τη Βραζιλία. Το 2010 ίδρυσε τη Γερμανική Υπηρεσία Ορυκτών Πόρων, η οποία παρακολουθεί συνεχώς τη διαθεσιμότητα των πόρων παγκοσμίως. «Εδώ και 10 χρόνια στοχεύουμε σε υψηλότερη συγκέντρωση στην αγορά, δήλωσε ο Al Barazi της DERA.
«Υπάρχει ένα είδος κύκλου προσοχής μεταξύ των ηγετών της βιομηχανίας και των πολιτικών», πρόσθεσε ο Bleischwitz. «Το θέμα τίθεται πάντα όταν οι τιμές αυξάνονται όπως συνέβη τους τελευταίους 18 μήνες- τα σχέδια δράσης βγαίνουν στο σφυρί, αλλά όταν οι τιμές αρχίζουν να πέφτουν ξανά, το θέμα ξεφεύγει από το επίκεντρο και δεν γίνεται τίποτα πια», σε μια κυκλική κίνηση της αγοράς αυτών των υλών.
Η έρευνα της DERA δείχνει ότι η Γερμανία συνεχίζει να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις κινεζικές εισαγωγές, συμπεριλαμβανομένων των πρώτων υλών και των επεξεργασμένων αγαθών.
Η πράσινη μετάβαση στην Κίνα και πώς επηρεάζει την Ευρώπη
Η Κίνα φαίνεται πρόθυμη να ξεκινήσει πιο βιώσιμες μεθόδους παραγωγής και να κάνει περισσότερα για την προστασία του περιβάλλοντος.
Οι εγχώριες επιθεωρήσεις στη βιομηχανία παραγωγής μαγνησίου προς τα τέλη του περασμένου έτους είχαν ως αποτέλεσμα τη διακοπή λειτουργίας ορισμένων εργοστασίων σε ολόκληρη την Κίνα. Ως αποτέλεσμα, η τιμή ανά τόνο μαγνησίου εκτινάχθηκε από 2.000 δολάρια σε 10.000 δολάρια (1.850 σε 9.250 ευρώ).
Σύμφωνα με τον Al Barazi, το ίδιο συνέβη στη βιομηχανία παραγωγής πυριτίου στην Κίνα, οδηγώντας σε μείωση της συνολικής παραγωγής.
Αυξημένη εξόρυξη στην Ευρώπη;
Το φθινόπωρο του 2020 ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Συμμαχία Πρώτων Υλών, η οποία έχει σκοπό να ενισχύσει την ασφάλεια του εφοδιασμού και να διαφοροποιήσει τις εισαγωγές για τις βιομηχανίες της Ευρώπης. Επιπλέον, η ΕΕ στοχεύει να αυξήσει τις δικές της δραστηριότητες εξόρυξης και μεταποίησης, επισημαίνει η DW.
«Υπάρχουν προσπάθειες εδώ και χρόνια στην ΕΕ να υποστηριχθούν οι εγχώριες δραστηριότητες εξόρυξης», δήλωσε ο Al Barazi. Μερικές από τις στρατηγικές πρώτες ύλες μπορούν πράγματι να βρεθούν στην Ευρώπη, αλλά πολλές χώρες δεν θέλουν να υπάρχουν «βρώμικες»- δηλαδή όχι φιλικές προς το περιβάλλον, δραστηριότητες εξόρυξης κοντά τους.
Ισπανία μόλις αντιμετώπισε δημόσιες διαμαρτυρίες ενάντια στα σχέδια να ανοίξει ένα ορυχείο λιθίου στην Εστρεμαδούρα. Τέτοιες διαμαρτυρίες σημειώθηκαν επίσης στη Σερβία και την Πορτογαλία.
Υπάρχουν κοιτάσματα λιθίου και στη Γερμανία. Μετά από μια μακρά περίοδο αναζήτησης επενδυτών, η εξόρυξη λιθίου αναμένεται να ξεκινήσει στο γερμανικό κρατίδιο της Σαξονίας το 2025.
Η χρηματοδότηση νέων έργων εξόρυξης παραμένει ένα τεράστιο ζήτημα, λέει ο Al Barazi, επισημαίνοντας την έλλειψη επιχειρηματικών κεφαλαίων.
Αν σκεφτεί κανείς απλώς την τιμή των εν λόγω πρώτων υλών, η ευρωπαϊκή εξόρυξη δεν είναι ανταγωνιστική, δεδομένου ότι η Κίνα, για παράδειγμα, επιδότησε σε μεγάλο βαθμό την εξόρυξη τη δεκαετία του 1990 και έχει πιο χαλαρές περιβαλλοντικές απαιτήσεις, οδηγώντας σε χαμηλότερες τιμές.
Η ανακύκλωση ως μέρος της λύσης
Ένα είναι σίγουρο: η Ευρώπη δεν μπορεί να ανταποκριθεί πλήρως στις απαιτήσεις της με δικά της ορυχεία. Μέρος της λύσης θα μπορούσε να είναι η επαναχρησιμοποίηση περισσότερων υλικών μέσω πιο αποτελεσματικών διαδικασιών ανακύκλωσης και η εστίαση περισσότερο στην κυκλική οικονομία. Αλλά υπάρχουν όρια σε αυτό.
Όσο η συνολική ζήτηση συνεχίζει να αυξάνεται σταθερά, η ανακύκλωση μπορεί μόνο να μετριάσει το πρόβλημα στη Γερμανία, σύμφωνα με τον Peter Buchholz που διευθύνει τη DERA. «Η βιομηχανία μπορεί να ανακυκλώσει μόνο τα πράγματα που είναι πραγματικά διαθέσιμα», σημείωσε. «Πριν από περίπου 40 χρόνια, η ζήτηση χαλκού ανερχόταν σε 10 εκατομμύρια τόνους ετησίως, σήμερα είναι πάνω από 20 εκατομμύρια τόνους».
Προκειμένου να απορροφήσουν το σοκ πιθανών περικοπών των εξαγωγών, πολλά κράτη της ΕΕ, οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία προσπάθησαν να συσσωρεύσουν σημαντικά αποθέματα φυσικών πόρων.
Η ΕΕ μπορεί να παίξει με το ίδιο χαρτί
Όταν συζητάμε τους κινδύνους της εξάρτησης της Γερμανίας από την Κίνα, «δεν πρέπει να ξεχνάτε ότι η Κίνα εξαρτάται επίσης από εισαγωγές από τη Γερμανία», δήλωσε ο Bleischwitz. «Πριν από την πανδημία του COVID-19, η Κίνα εισήγαγε στην πραγματικότητα περισσότερες πρώτες ύλες από την Ευρώπη παρά εξήγαγε, για παράδειγμα δασοκομικά προϊόντα και επεξεργασμένα μέταλλα».
Αυτό τουλάχιστον δείχνει ότι υπάρχει αμοιβαία εξάρτηση, σημειώνει η DW.