Σήμερα στην Αθήνα θα λάβει χώρα η κρίσιμη Σύνοδος Κορυφής των κρατών-μελών του νότου της ΕΕ, γνωστή και ως EUMED9, στον απόηχο της συμφωνίας του AUCUS. Αυτή η μεσογειακή πρωτοβουλία όμως επιδιώκει πιο ισχυρή ΕΕ ή είναι μια απόδειξη του χάσματος μεταξύ ευρωπαϊκού βορρά και νότου;
Πώς ξεκίνησε
Για την ιστορία, η πρωτοβουλία EUMED (EUropean MEDiterranean) γεννήθηκε τον Δεκέμβριο του 2013 στις Βρυξέλλες. «Πατέρες» της πρωτοβουλίας ήταν οι υπουργοί Εξωτερικών της Ισπανίας και της Κύπρου, οι οποίοι έκαναν πράξη το αίτημα των κυβερνήσεων τους για το συντονισμό μεσογειακών χωρών απέναντι σε κοινές προκλήσεις εντός της ΕΕ. Την κίνηση αγκάλιασαν αμέσως και άλλες χώρες και μάλιστα σημαντικές ευρωπαϊκές δυνάμεις όπως η Γαλλία και η Ιταλία.
Από εκεί και πέρα κάθε χρόνο κάποια από τους συμμετέχουσες χώρες φιλοξενεί την ετήσια σύνοδο της πρωτοβουλίας. Στο επίκεντρο των συζητήσεων τίθενται πολλά θέματα που αφορούν κυρίως την ασφάλεια, τη μετανάστευση, ζητήματα απασχόλησης και ανάπτυξης και άλλα. Η Σύνοδος χρόνο με το χρόνο αποκτά όλο και μεγαλύτερο βάρος και πλέον αποτελεί Σύνοδο Κορυφής με συμμετοχή σε επίπεδο προέδρων και πρωθυπουργών
Η τελευταία σύνοδος έλαβε χώρα στη Μάλτα το Σεπτέμβριο του 2020, με κεντρικό θέμα την τουρκική προκλητικότητα στην Αν. Μεσόγειο.
EUMED την περίοδο της διχασμένης Ευρώπης
Η περασμένη δεκαετία χαρακτηρίστηκε από σοβαρές εξελίξεις σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Η κρίση στην Ευρωζώνη, το μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα, βρήκε την Ευρώπη και δη τη Νότια, σε μεγάλη πίεση- οικονομική, κοινωνική και πολιτική.
Το ρεύμα του ευρωσκεπτικισμού, η αδυναμία μιας οικονομικής πολιτικής εντός της ΕΕ που θα ικανοποιούσε όλες τις πλευρές και προφανώς τα ζητήματα ασφάλειας στη Μεσόγειο, ώθησαν Ευρωπαίους ηγέτες να λάβουν πρωτοβουλίες, όπως αυτή της EUMED. Η EUMED γεννήθηκε σε μια περίοδο που το αφήγημα της Ευρώπης των δύο ταχυτήτων κυριαρχούσε, ενώ χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία εμφανίζονταν πολύ επικριτικές απέναντι στην γερμανική δημοσιονομική πολιτική καθώς και των υπόλοιπων χωρών του Βορρά.
Οι στοχεύσεις της Συνόδου
Η πρωτοβουλία των χωρών του ευρωπαϊκού νότου έχει σημαντικές στοχεύσεις. Δεν αποτελεί μέρος μιας αποσχιστικής λογικής του «καταπισεμένου» νότου από τον στενό «δημοσιονομικό κορσέ» του βορρά αλλά γεννήθηκε σε μια περίοδο που η Ευρωπαϊκή συνοχή δοκιμάζονταν και επιμέρους συμμαχίες συγκροτούνταν για να προωθηθούν επιμέρους συμφέροντα. Προς απάντηση του αρχικού ερωτήματος, αν και όχι στη λογική του ευρωσκεπτικισμού και της Ευρώπης των πολλών ταχυτήτων, η EUMED φωτογράφιζε και ακόμη φωτογραφίζει σε ένα βαθμό μια διάθεση αυτονομίας και συντονισμού του νότου σε περιφερειακό επίπεδο.
Δεν αμφισβητήθηκε ποτέ η Ενωσιακή ιδέα μέσα από την πρωτοβουλία και οι ηγέτες που συμμετέχουν μάλλον υποτάσσουν την δραστηριότητα της EUMED στη λογική της μείωσης του χάσματος μεταξύ βορρά και νότου και στην έμμεση στήριξη της ολοκλήρωσης.
Ταυτόχρονα, η Μεσόγειος αποτελεί πυρήνα προκλήσεων για την ασφάλεια της ΕΕ και ειδικά η μεταναστευτική κρίση του 15'-16' απέδειξε ότι το βάρος θα πέφτει στα κράτη μέλη που βρίσκονται σε αυτήν την πλευρά του χάρτη. Συνεπώς, η EUMED εξυπηρετεί και ως εργαλείο συντονισμού και ενιαίας δράσης για τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ.
Οι συμβολισμοί της φετινής Συνόδου
Φέτος, οι χώρες που συμμετέχουν στην στη Σύνοδο είναι, πέρα από την Γαλλία, την Ισπανία, την Ιταλία, την Πορτογαλία, τη Μάλτα, την Κύπρο και την Ελλάδα, η Κροατία και η Σλοβενία. Η συμμετοχή της Σλοβενίας, προεδρεύουσα χώρα στο Συμβούλιο της ΕΕ, αποτελεί κίνηση που προδιαγράφει ότι η EUMED δεν επιδιώκει να παρακάμψει τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Η παρουσία της προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στη φετινή Σύνοδο Κορυφής αποτελεί ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο που ενισχύει τη θέση αυτή καθώς με ένα τρόπο η Σύνοδος αποκτά και όλη την απαραίτητη επισημότητα με την παρουσία της μάλλον ισχυρότερης αξιωματούχου της ΕΕ.
Η ατζέντα
Η φετινή ατζέντα περιλαμβάνει συζήτηση για την κλιματική αλλαγή, πώς θα προχωρήσουν οι οικονομίες στους στόχους της πράσινης μετάβασης. Η Ελλάδα θα ηγηθεί του θέματος.
Στο επίκεντρο θα τεθεί σχέδιο αντιμετώπισης των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών, λόγω Αφγανιστάν. Δεν θα λείψει βέβαια και η συζήτηση για την τουρκική προκλητικότητα, ειδικά από πλευράς Κύπρου και Ελλάδας, καθώς και ζητήματα ασφάλειας στις συνορεύουσες με τα «ευρωπαϊκά ύδατα» χώρες της Λιβύης, της Συρίας και του Λιβάνου.
Τέλος, μετά και από την ανακοίνωση για την επίτευξη της στρατηγικής συμφωνίας Αυστραλίας, ΗΠΑ και Ην. Βασιλείου στον Ινδο-Ειρηνικό, αναμένεται από το βήμα της Συνόδου και η πρώτη επίσημη αντίδραση του μεγάλου ηττημένου, του πρόεδρου Μακρόν και της γαλλικής πλευράς και τη ΕΕ συνολικά, ίσως δια στόματος φον ντερ Λάιεν.
Η Σύνοδος Κορυφής EUMED9, όπως κάθε χρόνο, συνεχίζει να αποτελεί ορόσημο για τα Ευρωπαϊκά πράγματα και πέρα από ένας μοχλός πίεσης των ευρωπαϊκών χωρών του νότου στην ΕΕ είναι και μια ευκαιρία να ξεδιπλωθούν οι στρατηγικές προτεραιότητες των ηγετών τους το επόμενο διάστημα.