O Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήταν ο νικητής των προεδρικών εκλογών στην Τουρκία και ετοιμάζεται για ακόμη μία πενταετή ηγεμονία, όχι όμως παντοδύναμος, και μάλιστα σε ένα πολύ ρευστό πολιτικό σκηνικό.
Ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Καντίρ Χας της Κωνσταντινούπολης και εξωτερικός επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, Δημήτρης Τριανταφύλλου, μίλησε στο iefimerida για το εκλογικό αποτέλεσμα και την επόμενη ημέρα για την Τουρκία, την κυριαρχία Ερντογάν, τη δυναμική του ρευστού πολιτικού σκηνικού στη γειτονική χώρα, καθώς και για την επίδραση των εξελίξεων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Ο Ερντογάν μοιάζει παντοδύναμος, αφού βγήκε κερδισμένος από μία ακόμη εκλογική αναμέτρηση, και φαίνεται ανίκητος στην τουρκική πολιτική σκηνή, ήδη από την ημέρα της οριστικής του επικράτησης στον επαναληπτικό γύρο των προεδρικών εκλογών, όπου επέλεξε να πραγματοποιήσει την επινίκια ομιλία του στο Προεδρικό Μέγαρο και όχι στα γραφεία του κόμματός του, όπως συνηθίζεται.
Ο Δημήτρης Τριανταφύλλου, ωστόσο, βλέπει και μια άλλη ανάγνωση του εκλογικού αποτελέσματος που δεν θέλει υποτίμηση.
Είναι ο πρώτος που πραγματοποίησε την πανηγυρική του ομιλία από το Προεδρικό Μέγαρο -Τι συμβολίζει;
Σύμφωνα με τον ίδιο, το αποτέλεσμα σηματοδοτεί την καθιέρωση του Ερντογάν στην απόλυτη εξουσία, την οποία θέλησε και συμβολικά να επισφραγίσει μιλώντας από το Προεδρικό Μέγαρο, «στέλνοντας μήνυμα: Το κράτος είμαι εγώ».
«Αυτό είναι ένα καινούργιο στοιχείο», διαπιστώνει ο καθηγητής. «Δεν το είχε τολμήσει κανείς πριν» επισημαίνει, προσθέτοντας ότι φάνηκε και κατά τη διάρκεια των εκλογών πως ο Ερντογάν ελέγχει όλους τους μηχανισμούς του κράτους.
«Ο Κιλιτσντάρογλου τα πήγε πολύ καλά, δεδομένου ότι αυτές οι εκλογές δεν ήταν ελεύθερες και δίκαιες, όπως σε ευρωπαϊκές χώρες» σημειώνει ο Δ. Τριανταφύλλου, καθώς τα ΜΜΕ, κρατικά και μη, πρακτικά είχαν αποκλεισμένη την αντιπολίτευση.
Ο Κιλιτσντάρογλου προσπάθησε να παρακάμψει τα εμπόδια αυτά, αξιοποιώντας το διαδίκτυο, ειδικά την τελευταία εβδομάδα. Ετοίμασε διαδικτυακό βίντεο σε εκπομπή στην πλατφόρμα του YouΤube, όπου απαντούσε σε δεκάδες ερωτήσεις νέων ανθρώπων, φτάνοντας τις 28.000.000 προβολές. Αλλά ακόμα και εκεί συνάντησε εμπόδια, καθώς απαγορεύτηκε το σχετικό βίντεο σε εκδηλώσεις των τοπικών οργανώσεων του κόμματός του, του CHP. Ακόμα και προεκλογικά SMS του Κιλιτσντάρογλου απαγορεύτηκαν από τις αρμόδιες Αρχές της χώρας.
Ο καθηγητής εκτιμά ότι τα δεδομένα πλέον, και με το πέρας των εκλογών, έχουν αλλάξει, ενώ τα βλέμματα ήδη στρέφονται στις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές του Μαρτίου του 2024, μια αναμενόμενα σκληρή μάχη ειδικά σε αστικά κέντρα όπως η Άγκυρα και η Κωνσταντινούπολη, προπύργια της αντιπολίτευσης. Από την άλλη, η αντιπολίτευση θα δυσκολευτεί να δώσει αυτήν τη μάχη, καθώς ο Ερντογάν θα αξιοποιήσει όλους τους μηχανισμούς για να επικρατήσει.
Ένα καθεστώς που περιστρέφεται γύρω από ένα πρόσωπο είναι ευάλωτο
Το μοντέλο διακυβέρνησης του Ερντογάν περιστρέφεται γύρω από το πρόσωπό του και το προεδρικό αξίωμα και, εφόσον δεν υπάρχει και ξεκάθαρος διάδοχος, εάν πάθει κάτι ο 74χρονος πρόεδρος, μπορεί να αλλάξει όλο το πολιτικό σκηνικό της Τουρκίας.
«Γι' αυτό ο Ερντογάν είναι παντοδύναμος μεν, αλλά η αντιπολίτευση είναι αρκετά σκληρή για να πεθάνει για τα δεδομένα της Τουρκίας», λέει ο κ. Τριανταφύλλου.
Και εξηγεί: «Προκύπτει ζήτημα γύρω από το προσωποπαγές καθεστώς του Ερντογάν, για το οποίο γεννιούνται πολλά ερωτήματα αν θα μπορεί να συντηρηθεί χωρίς τον Τούρκο πρόεδρο».
«Το κυβερνών κόμμα στις βουλευτικές εκλογές ήταν αποδυναμωμένο κατά 7 μονάδες, στο 35% σε σχέση με τις εκλογές του 2018. Ενώ στις ίδιες εκλογές ο Ερντογάν συγκέντρωσε στο πρόσωπό του σχεδόν 50% των ψήφων για την προεδρία, μια σημαντική διαφορά δηλαδή. Αυτός κινεί τα νήματα. Τι θα σήμαινε αν κάτι πάθαινε; Δεν είναι δεδομένο ότι θα συνέχιζε η παράταξή του στην εξουσία», επισημαίνει.
Το πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση στη γειτονική χώρα εξαρτάται πολύ από το πώς ο Τούρκος πρόεδρος θα διαχειριστεί τα διάφορα προβλήματα της χώρας και ειδικά την οικονομία, και συγκεκριμένα αν θα είναι διατεθειμένος να συμβιβαστεί με τις αγορές, τους επενδυτές και τους πιστωτές ώστε να εφαρμόσει μια πιο ορθολογική οικονομική πολιτική, «ή θα επιμένει στα δικά του, που αυτό μπορεί να σημαίνει περαιτέρω μείωση της δύναμής του», σημειώνει ο κ. Τριανταφύλλου.
Οι προεδρικές εκλογές ήταν ένα άτυπο δημοψήφισμα στο πρόσωπο του Ερντογάν
Είναι όλα σχετικά στην παρούσα φάση, γιατί ο Ερντογάν δεν έχει καταφέρει να κατατροπώσει την αντιπολίτευση και ειδικά το CHP, και προφανώς δεν αποκλείεται και η πίεση από τα δεξιά των συμμαχιών του Ερντογάν να οδηγήσει σε πολιτικά πλήγματα, εκτιμά ο Δημήτρης Τριανταφύλλου.
«Ο Ερντογάν κατάφερε και κέρδισε αλλά με δυσκολία, ενώ είχε στον έλεγχό του όλους τους μηχανισμούς. Υπό αυτές τις συνθήκες αναγκάστηκε να πάει σε δεύτερο γύρο που δεν νομίζω ότι το περίμενε, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να μας εκπλήξει η Τουρκία. Υπάρχει δυναμική στην πολιτική της Τουρκίας, που μπορεί στο μέλλον να φανεί πόσο ρευστό είναι το πολιτικό σκηνικό», επισημαίνει ο κ. Τριανταφύλλου.
«Σε τελική ανάλυση, αυτές οι εκλογές ήταν ένα άτυπο δημοψήφισμα, με ερώτημα: Ερντογάν ή όχι Ερντογάν;», τονίζει ο καθηγητής.
Ελληνοτουρκικά και σχέσεις με τη Δύση
Για την πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων, ο Δημήτρης Τριανταφύλλου διαπιστώνει ότι τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα η τουρκική πλευρά θα κινηθεί σε γραμμή ηρεμίας.
«Οι παραβιάσεις και οι παραβάσεις έχουν σχεδόν μηδενιστεί, δεδομένου ότι το κύριο μέλημα του Ερντογάν αυτήν τη στιγμή είναι η οικονομία», σημειώνει.
Και συνεχίζει: «Σίγουρα θα υπάρξουν συμψηφισμοί μεταξύ της σταθεροποίησης της τουρκικής οικονομίας που σημαίνει στήριξη της Δύσης. Η Δύση από τη μεριά της θα ζητήσει άρση του τουρκικού βέτο για την ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και η Ελλάδα έχει ερείσματα σε αυτόν τον διάλογο. Είναι και πιο ισχυρή σε σχέση με μια δεκαετία πίσω και έτσι έχει ισχυρότερο λόγο στην ΕΕ και στους δυτικούς θεσμούς γενικότερα».
Με επιφυλάξεις εξαιτίας της παραπάνω διαπιστωμένης ρευστότητας, ο πολύπειρος καθηγητής, γνώστης των πραγμάτων στην τουρκική κοινωνία, δεν μιλά με σιγουριά για το μέλλον:
«Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα δεν ξέρω, θα δούμε πού θα πάμε. Γιατί εξαρτάται από το αν όντως επικρατήσει ο Ερντογάν ή θα αναγκαστεί να εργαλειοποιήσει τα θέματα εξωτερικής πολιτικής και έτσι μπορεί να ξαναπάμε σε ένταση».
Η λογική λέει ότι αυτή τη στιγμή δεν θα πάμε σε νέο γύρο έντασης
«Αλλά η λογική λέει ότι αυτήν τη στιγμή δεν θα πάμε σε νέο γύρο έντασης», εξηγεί ο Δ. Τριανταφύλλου, «ειδικά αν προσθέσουμε σε αυτό ότι σε έναν μήνα που θα έχουμε κι εμείς αποτελέσματα των εκλογών στην Ελλάδα, που λογικά θα έχουμε αυτοδύναμη κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας με πρωθυπουργό τον Κυριάκο Μητσοτάκη, ως πιο αναμενόμενο, το οποίο σημαίνει ότι με μια ισχυρή κυβέρνηση στην Ελλάδα -όποια και αν είναι αυτή- υπάρχουν οι όροι, με έναν ισχυρό ηγέτη στην παρούσα φάση στην Τουρκία, για τις δύο πλευρές να μπορούν να κάτσουν κάτω και να διαμορφώσουν ένα πλαίσιο διαλόγου και οικοδόμησης εμπιστοσύνης».
«Αλλά αυτά θα τα δούμε από το πώς θα διαχειριστεί τη σχέση του με τη Δύση ο Ερντογάν και πώς θα αντιδράσει και η Δύση με τη σειρά της -και από αυτό τελικά εξαρτάται το μέλλον των ελληνοτουρκικών σχέσεων», καταλήγει ο καθηγητής.