Και τυπικά μονομαχία θα είναι οι τουρκικές εκλογές της 28ης Μαΐου για την τουρκική προεδρία, με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να έχει ισχυρό προβάδισμα νίκης στην επόμενη κάλπη, έναντι του αντιπάλου του και επικεφαλής της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου.
Ο πρώτος γύρος των εκλογών ολοκληρώθηκε χωρίς να αναδείξει οριστικό νικητή, μεταφέροντας την επόμενη αναμέτρηση στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, που θα λάβει χώρα στις 28 Μαΐου. Ο Ερντογάν κέρδισε το 49,4% των ψήφων, ενώ ο Κιλιτσντάρογλου εξασφάλισε το 44,96%.
Ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Καντίρ Χας της Κωνσταντινούπολης και εξωτερικός επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, Δημήτρης Τριανταφύλλου, μίλησε στο iefimerida για το εκλογικό αποτέλεσμα, το πολιτικό φαινόμενο Ερντογάν και για την «πύρρειο», όπως τη χαρακτήρισε, νίκη του.
Με επιτόπια ματιά, καθώς ο ίδιος εργάζεται στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και με τα ακαδημαϊκά του εφόδια, ο καθηγητής σκιαγραφεί την πολιτική και κοινωνική ένταση στην πολωμένη τουρκική κοινωνία, εν μέσω εκλογικής περιόδου, και παραθέτει τις εκτιμήσεις του για την επίδραση της παρούσας κατάστασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Ο Ερντογάν δεν είναι τόσο ισχυρός όσο φαίνεται
Ο κ. Τριανταφύλλου, σχολιάζοντας το εκλογικό αποτέλεσμα της Κυριακής, βλέπει μια «τουρκική κοινωνία και ένα πολιτικό σύστημα πιο διχασμένο από ποτέ». Πρόκειται δε «για τη συνέχιση μιας πόλωσης που υπάρχει πολλά χρόνια», μεταξύ των κοσμικών, κεμαλικών και πιο φιλελεύθερων δυνάμεων από τη μία και των πιο συντηρητικών, ισλαμικών μη κοσμικών δυνάμεων από την άλλη.
Οι πρώτοι πίστευαν σε μία ανατροπή στις χθεσινές κάλπες, που δεν επήλθε ποτέ, αλλά ο Ερντογάν κατάφερε μια «πύρρειο νίκη» τελικά, όπως ανέφερε συγκεκριμένα ο καθηγητής.
Ο κ. Τριανταφύλλου σημειώνει ότι η νίκη του Ερντογάν δεν ήρθε χωρίς κόστος, προσμετρώντας το γεγονός ότι έδινε μια μάχη στο γήπεδό του, με ένα εκλογικό σύστημα που ο ίδιος έχει επιβάλει και ένα κατεστημένο που στηρίζει τις επιδιώξεις του.
«Με το δικό του σύστημα ο Ερντογάν δεν μπόρεσε να συγκεντρώσει το απαραίτητο 50% +1 για να επικρατήσει και αναγκάζεται να πάει σε δεύτερο γύρο. Μπορεί να κερδίσει σε δεκαπέντε μέρες, αλλά αυτό σημαίνει ότι δεν είναι τόσο ισχυρός όσο ενδεχομένως φαίνεται από το αποτέλεσμα».
Από την άλλη όμως, επισημαίνει ο καθηγητής, ο Κιλιτσντάρογλου, επικεφαλής του CHP και υποψήφιος για την προεδρία, σημείωσε τα υψηλότερα ποσοστά που έχει φτάσει ποτέ κάποιος αντίπαλος του Ερντογάν.
Ερωτηθείς για το αν είναι δεδομένη η νίκη του Ερντογάν στον β' γύρο, ο κ. Τριανταφύλλου απάντησε ότι «έτσι φαίνεται, αλλά η Τουρκία έχει αλλάξει σημαντικά και νομίζω ότι ήταν μία νίκη αλλά και ήττα παράλληλα του Ερντογάν, ο οποίος, παρεμπιπτόντως, τις τελευταίες μέρες είχε πει ότι ίσως το εκλογικό σύστημα θα έπρεπε να αλλάξει και να εκλέγεται ο πρόεδρος με λιγότερο από το 50%+1, το σύστημα που είχε φτιάξει ο ίδιος δηλαδή».
Συνέχισε: «Στο β' γύρο θα δούμε πώς θα αντιδράσει η αντιπολίτευση, γιατί υπάρχει μια απαξίωση των αποτελεσμάτων και όχι απαραίτητα από την πλευρά μιας ενδεχόμενης νοθείας, που ήταν πολύ δύσκολο να υπάρξει έτσι κι αλλιώς, καθώς η αντιπολίτευση τοποθέτησε παραπάνω από 500.000 παρατηρητές στα εκλογικά τμήματα για να ελέγξουν τη διαδικασία». Επισημαίνει, όμως, ότι υπάρχει συνολική απαξίωση των θεσμών, μη εμπιστοσύνη στις Αρχές.
32 ώρες τηλεοπτικός χρόνος για Ερντογάν, 32 λεπτά για Κιλιτσντάρογλου
«Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να σκεφτεί κανείς υπό ποίες συνθήκες έγιναν οι εκλογές, δηλαδή ήταν ελεύθερες μεν αλλά ήταν και δίκαιες; Στην Τουρκία ο Τύπος ελέγχεται σε μεγάλο βαθμό από την κυβέρνηση. Την Παρασκευή ο Ερντογάν έκανε μια τεράστια διακαναλική συνέντευξη με παραπάνω από 20 τηλεοπτικούς σταθμούς. Κάτι αντίστοιχο δεν είχε το δικαίωμα να το κάνει ο Κιλιτσντάρογλου», τονίζει.
«Τα μέσα που διαθέτει ο Ερντογάν για να μπορεί να ελέγχει τον διάλογο και να μπορεί να έχει απήχηση στον ψηφοφόρο του μέχρι τα βάθη της Ανατολής είναι τέτοια που δεν τα έχει ο αντίπαλός του. Για παράδειγμα, είναι χαρακτηριστικός ο τηλεοπτικός χρόνος στην κρατική τηλεόραση που είχε ο Ερντογάν τον Μάρτιο, ο οποίος έφτασε τις 32 ώρες. Για το ίδιο διάστημα, ο Κιλιτσντάρογλου είχε μόλις 32 λεπτά», υπογραμμίζει ο κ. Τριανταφύλλου.
Καταλήγει, λοιπόν, ότι «σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες δεν τα πήγε και άσχημα η αντιπολίτευση. Γι' αυτό λέω είναι μια νίκη μεν, αλλά είναι μια πύρρειος νίκη» και οδηγεί τον Ερντογάν σε μια διαδικασία να αποδείξει πως θα κυβερνήσει αποτελεσματικά, ειδικά όσον αφορά στην οικονομία, αφού λογικά θα κερδίσει και τον β' γύρο.
Ο καθηγητής αναφέρει ότι ο Ερντογάν «θα πρέπει να πάρει αποφάσεις που μέχρι τώρα έχει αρνηθεί να πάρει. Μπορεί να χρειαστεί να ανεβάσει τα επιτόκια, κάτι που το αρνείται. Μπορεί να επιβάλλει capital controls, που ήδη συζητείται πιο έντονα, ή να βρει λεφτά από το εξωτερικό», αλλά όχι χωρίς να δεσμευθεί με πιο σφιχτή δημοσιονομική πολιτική.
Δεν έχει αποσοβηθεί ο κίνδυνος των ταραχών
Ο Δημήτρης Τριανταφύλλου διαπιστώνει, μάλιστα, ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να υπάρξουν ακόμα και κοινωνικές εντάσεις το επόμενο διάστημα, παρά το ομαλό της εκλογικής διαδικασίας μέχρι τώρα. Επισημαίνει ότι η ημερομηνία της δεύτερης κάλπης, στις 28 Μαΐου, συμπίπτει με την επέτειο 10 χρόνων από τις διαδηλώσεις του Γκεζί, όταν ταραχές με αντικυβερνητικό χαρακτήρα ξέσπασαν σε όλη τη χώρα το 2013.
Ο καθηγητής σημειώνει ότι αυτός ο συνδυασμός της επετείου με την πίκρα μιας εκλογικής ήττας και τις μεγάλες προσδοκίες για αλλαγή από τους κεμαλικούς και τις πιο φιλελεύθερες δυνάμεις μπορεί να οδηγήσει σε εκρηκτικές εξελίξεις, αν υπάρξει κινητοποίηση και από τα πιο ακραία και φανατικά στοιχεία που συσπειρώνονται γύρω από τον Ερντογάν.
Πώς επιβίωσε ο Ερντογάν από τους σεισμούς και την οικονομική κατάρρευση
Ο «σουλτάνος» τελικά αποδείχθηκε πολύ σκληρός για να πεθάνει, όπως έδειξε η πρώτη εκλογική αναμέτρηση.
Ο ηγέτης του κυβερνώντος κόμματος κατάφερε να αξιοποιήσει τις κρίσεις που αντιμετωπίζει για το εκλογικό του όφελος, χτίζοντας το προφίλ του αποφασισμένου ηγέτη, ικανού να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τις κρίσεις.
Σχετικά με την αντιμετώπιση της μεγάλης τραγωδίας των σεισμών που έπληξαν την Τουρκία, ο κ. Τριανταφύλλου σχολίασε ότι, παρά την αρχική κριτική τις πρώτες μέρες, ο Ερντογάν «έφτιαξε σχέδιο ανοικοδόμησης και έγινε ο Ερντογάν ο ''οικοδόμος'', αυτός που θα οικοδομήσει όλη την περιοχή. Και όχι μόνο είπε ότι θα χτίσει όλες αυτές τις πόλεις, θα ανοικοδομήσει χιλιάδες κατοικίες και θα δώσει φθηνά δάνεια στους κατοίκους αυτών των περιοχών, αλλά, με αφορμή τη συζήτηση που άνοιξε για τον μεγάλο σεισμό που επίκειται στην Κωνσταντινούπολη, εκπόνησε ένα ολόκληρο σχέδιο μαζί με τον υπουργό Περιβάλλοντος της κυβέρνησής του για την αντιμετώπιση ενός μελλοντικού σεισμού».
Παράλληλα, ήδη πολύ πριν από τις εκλογές, από το περασμένο καλοκαίρι, ο Τούρκος πρόεδρος συνέταξε ένα πλάνο παροχών, καθώς διαφαινόταν η πολιτική φθορά του κυβερνώντος κόμματος. «Έτσι ξεκίνησε όλο το σχέδιο με τις παροχές: Αυξήσεις μισθών σε υπαλλήλους του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα, αμνηστίες σε κακοπληρωτές στο δημόσιο, υποσχέσεις για πολλές προσλήψεις στο δημόσιο, πρόωρη συνταξιοδότηση».
Ήταν ένα σχέδιο, γνωρίζοντας ότι έρχονται οι εκλογές, που θα έδινε τη δυνατότητα στον Ερντογάν να περιορίσει τη φθορά και να διατηρήσει το προβάδισμα απέναντι στον Κιλιτσντάρογλου και το ετερόκλητο σχήμα που συσπείρωσε γύρω του, διαπιστώνει ο καθηγητής.
Όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με το αφήγημα και κεντρικό προεκλογικό σλόγκαν του AKP, για τον «Αιώνα της Τουρκίας», μιας Τουρκίας ισχυρής στρατιωτικά και οικονομικά, που θα ηγείται σε παγκόσμιο επίπεδο, έδωσαν στον Ερντογάν τα όπλα της νίκης του, σημειώνει.
Για τα ελληνοτουρκικά προς το παρόν εφησυχασμός
Ερωτηθείς σχετικά με τα ελληνοτουρκικά, ο καθηγητής ξεκαθάρισε ότι στην παρούσα φάση δύσκολα θα υπάρξει κάποια εξέλιξη στα ελληνοτουρκικά, σημειώνοντας ότι τώρα «το κύριο ζήτημα για τον Ερντογάν είναι η διακυβέρνηση και η οικονομία», ενώ η επόμενη κυβέρνηση -κατά πάσα πιθανότητα με αρχηγό τον Ερντογάν- θα κληθεί να αντιμετωπίσει μια ασφυκτική κατάσταση για την τουρκική λίρα, ενώ θα αναζητά, παράλληλα, σημαντική οικονομική βοήθεια για την ανοικοδόμηση των σεισμόπληκτων περιοχών, μια ανοικοδόμηση που απαιτεί παραπάνω από 100 δισ. ευρώ.
«Για λίγο καιρό δεν θα υπάρχει θέμα για τα ελληνοτουρκικά. Ο Ερντογάν θα κοιτάξει όλα τα άλλα και μετά την εξωτερική του πολιτική. Το βασικό ζήτημα είναι να μην έχουμε κάτι μέχρι τις 2 Ιουλίου, που θα γίνουν οι δεύτερες εκλογές στην Ελλάδα, και μέχρι τότε θα έχουμε υπηρεσιακή κυβέρνηση» εκτιμά ο καθηγητής, υπογραμμίζοντας ότι οι τελευταίες δηλώσεις του Ερντογάν για μια αλλαγή έστω σε επίπεδο ρητορικής σε σχέση με τα ελληνοτουρκικά θα μπορούσαν να ισχύουν.
«Αυτό όμως θα το μάθουμε μετά τις 28 Μαΐου, και ελπίζω μετά τις δεύτερες εκλογές στην Ελλάδα, αν έχουμε, που θα έχουμε και μια πιο σταθερή κυβέρνηση», καταλήγει.