Η προέλευση της πανδημίας του COVID-19, που καθήλωσε κράτη, παρέλυσε οικονομίες και θανάτωσε εκατομμύρια ανθρώπους, γίνεται αντικείμενο σύγκρουσης - επιστημονικής, πολιτικής και διπλωματικής.
Εδώ και καιρό υπάρχουν δύο αντικρουόμενες θεωρίες για το πώς ξεκίνησε η πανδημία. Τώρα, με το FBI να μπαίνει στην αντιπαράθεση, η πολιτική και ο διχασμός πίσω από το κυνήγι της αλήθειας φανερώνονται.
Λίγες επιστημονικές συζητήσεις είναι τόσο διχαστικές και τοξικές όσο το ερώτημα σχετικά με την προέλευση του COVID, γράφει τελευταία ανάλυση του BBC.
Οι θεωρίες που έρχονται σε κατά μέτωπο σύγκρουση είναι, από τη μία, ότι ο COVID-19 προήλθε από άνθρωπο που μολύνθηκε σε μια αγορά της Ουχάν, και από την άλλη ότι διέρρευσε από ένα ελεγχόμενο από την κινεζική κυβέρνηση εργαστήριο.
Διχασμένοι επιστήμονες και ειδικοί
«Δεν θα ήθελα [αυτός] να κάνει αυτό το πείραμα», δήλωσε ένας διακεκριμένος ιολόγος απορριπτικά για έναν άλλον που είχε θέσει ερωτήματα σχετικά με τους κινδύνους της εργασίας των επιστημόνων της Ουχάν.
«Δεν υπάρχει κάτι προσωπικό, αλλά δεν είμαι διατεθειμένος να συμμετάσχω σε οτιδήποτε δίνει χώρο στις συνωμοσιολογικές αηδίες περί διαρροής από το εργαστήριο», είπε ένας ιολόγος που κλήθηκε να συμμετάσχει σε σχετική εκπομπή που διοργάνωνε το BBC.
Η επιστημονική -και όχι μόνο- κοινότητα είναι διχασμένη. Aπό αυτή την άποψη, επισημαίνεται πως δεν θα πρέπει να προκαλεί έκπληξη το ότι οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών και τα κυβερνητικά κλιμάκια έχουν επίσης δυσκολευτεί να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με την προέλευση του ιού.
Τι «βλέπουν» στις ΗΠΑ
Η πρόσφατη είδηση ότι το υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ άλλαξε την αξιολόγηση των μυστικών υπηρεσιών του και κατέληξε, προφανώς με μεγάλες επιφυλάξεις, στο συμπέρασμα ότι ο ιός προήλθε από εργαστήριο ανεβάζει τον αριθμό των Υπηρεσιών που υποστηρίζουν αυτή την άποψη σε δύο.
Είχε ήδη αναφερθεί πως το FBI είχε καταλήξει στο ίδιο συμπέρασμα, με «μέτριο» επίπεδο εμπιστοσύνης όπως το διαβάθμισε, και τώρα ο διευθυντής του FBI Κρίστοφερ Ρέι δήλωσε δημοσίως ότι το Γραφείο πιστεύει πως πιθανόν ευθύνεται «ένα περιστατικό σε εργαστήριο».
Τέσσερις αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών φέρονται να εξακολουθούν να πιστεύουν ότι τα στοιχεία δείχνουν πως ο ιός προέρχεται από τη φύση, ενώ δύο παραμένουν αναποφάσιστες.
Οι εκτιμήσεις των μυστικών υπηρεσιών βασίζονται, φυσικά, σε διαβαθμισμένες πληροφορίες. Οι διάφορες Υπηρεσίες αποτελούν μέρος αυτού που είναι γνωστό στις ΗΠΑ ως «κοινότητα πληροφοριών», με την καθεμία να βασίζεται σε διαφορετική εμπειρογνωμοσύνη και πηγές πληροφοριών, από την ανθρώπινη πληροφόρηση μέχρι το έργο των κυβερνητικών επιστημόνων.
Το Γραφείο Πληροφοριών και Αντικατασκοπείας του υπουργείου Ενέργειας, για παράδειγμα, μπορεί να χρησιμοποιήσει την επιστημονική και τεχνολογική τεχνογνωσία των 17 εθνικών εργαστηρίων που εποπτεύονται από το υπουργείο.
Το έργο των Υπηρεσιών μπορεί να επικαλύπτεται, αλλά δεν είναι σαφές πόσο έχουν συνεργαστεί για το ζήτημα της προέλευσης του COVID.
Τραμπ - κορωνοϊός - θεωρίες συνωμοσίας
Υπήρχαν ισχυρισμοί επί κυβέρνησης Τραμπ ότι αρκετοί ερευνητές του Ινστιτούτου Ιολογίας Ουχάν -μιας ερευνητικής εγκατάστασης που είναι γνωστό ότι μελετούσε και πειραματιζόταν με κορωνοϊούς- είχαν αρρωστήσει τον Νοέμβριο του 2019, με αποτέλεσμα να αναζητήσουν νοσοκομειακή περίθαλψη.
Ωστόσο, δεν έχουν μέχρι σήμερα δημοσιοποιηθεί λεπτομέρειες σχετικά με την προέλευση αυτής της πληροφορίας.
Και η κυβέρνηση των ΗΠΑ δήλωσε ότι τα συμπτώματα ήταν συμβατά τόσο με τον COVID-19 όσο και με κοινές εποχικές ασθένειες, κάτι που καθιστά δύσκολο για οποιονδήποτε να αξιολογήσει ανεξάρτητα την πραγματική σημασία του ισχυρισμού.
Στις αρχές του 2020 η συσχέτιση της θεωρίας της διαρροής από το εργαστήριο με τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ οδήγησε ορισμένους να την αντιμετωπίσουν ως παραπληροφόρηση: μια σκόπιμη, ακόμη και ξενοφοβική προσπάθεια να εκτρέψει την ευθύνη για τον χειρισμό της πανδημίας από τη δική του κυβέρνηση.
Υπήρχαν όμως και επιστημονικά επιχειρήματα, με ισχυρισμούς ότι η εξέταση της γενετικής δομής του SARS-CoV-2 απέδειξε περίτρανα ότι δεν θα μπορούσε να προέρχεται από εργαστήριο.
Αργότερα, άλλοι θα υποστήριζαν πως η ανάλυση των πρώτων δεδομένων ασθενών γύρω από εκείνη την αγορά της Ουχάν, όπου εμφανίστηκε για πρώτη φορά η ασθένεια, προχώρησε ακόμη περισσότερο για να αποδείξει τη φυσική προέλευση πέραν πάσης αμφιβολίας.
Αυτοί οι επιστήμονες μπορεί να αναρωτηθούν αν η πολιτική παίζει και πάλι ρόλο στη χρονική στιγμή των σχολίων του διευθυντή του FBI, διορισμένου από τον Τραμπ, ακριβώς τη στιγμή που το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, το οποίο ελέγχει πλέον τη Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ, αρχίζει να στρέφει την προσοχή του στη διαρροή από το εργαστήριο για άλλη μια φορά.
«Λάθος να αποκλειστεί το ενδεχόμενο διαρροής από το εργαστήριο»
Από την άλλη πλευρά, υπό τον πρόεδρο Μπάιντεν η θεωρία της διαρροής από το εργαστήριο έχει απαλλαγεί σε μεγάλο βαθμό από τους συσχετισμούς της με τον προκάτοχό του. Αυτός είναι ίσως ο λόγος για τον οποίο άλλοι επιστήμονες εμφανίζονται όλο και πιο πρόθυμοι να μιλήσουν για την ανησυχία τους ότι η θεωρία μπορεί να έχει απορριφθεί πολύ γρήγορα.
Ο καθηγητής Λάρι Γκόστιν, από το Πανεπιστήμιο Georgetown και σύμβουλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, αν και ο ίδιος τάσσεται υπέρ της φυσικής προέλευσης του COVID, δεν πιστεύει πως υπάρχουν ακόμη αρκετά στοιχεία για να αποκλειστεί οριστικά η εκδοχή της διαρροής του κορωνοϊού από το εργαστήριο και εκτιμά ότι είναι λάθος η προσπάθεια αυτή.
«Η επιστήμη δεν θα έπρεπε να προεξοφλεί το δημόσιο συμφέρον με αυτόν τον τρόπο», είπε στο BBC. Υποστηρίζει ότι ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έχει επιδοθεί σε θεωρίες συνωμοσίας σε μια σειρά άλλων θεμάτων, μπορεί στην πραγματικότητα να είχε δίκιο σε αυτή την εκτίμηση.
«Θέλω να πω, ναι, υπάρχουν θεωρίες συνωμοσίας. Αλλά έκανε, ξέρετε, λάθος που ήθελε αυτές τις πληροφορίες για το εργαστήριο; Όχι».
Ορισμένοι ειδικοί ελπίζουν ότι το Κογκρέσο μπορεί τώρα να είναι σε θέση να αποκαλύψει νέες πληροφορίες. Αμερικανοί επιστήμονες έχουν συνεργαστεί στενά με το Ινστιτούτο Ιολογίας της Ουχάν και μπορεί να υπάρχουν ακόμη δεδομένα που κατέχουν κυβερνητικές υπηρεσίες ή ερευνητικά αρχεία που θα μπορούσαν να αποδειχθούν χρήσιμα.
Οι μελέτες προέλευσης του CΟVID-19 λένε πως τα στοιχεία δείχνουν την αγορά της Ουχάν ως την αφετηρία της εξάπλωσης, αλλά το ζήτημα της προέλευσης του ιού είναι πιθανό να πνίγεται στην οξύτητα και στην πολιτική αντιπαράθεση τόσο στην Ουάσιγκτον όσο και στο Πεκίνο.
Η έλλειψη πληροφοριών είναι και ο λόγος για τον οποίο ο πρόεδρος Μπάιντεν διέταξε τις μυστικές υπηρεσίες του το 2021 να χρησιμοποιήσουν «κάθε εργαλείο» ώστε να αναζητήσουν εκ νέου απαντήσεις, αλλά και ο λόγος για τον οποίο τις βρίσκουν τόσο δύσκολα.