Το σύστημα ενοικίασης γιοτ που χρησιμοποιούσε ο Ρόμαν Αμπράμοβιτς προκειμένου να γλιτώνει την καταβολή εκατομμυρίων σε φόρους αποκαλύπτει έρευνα.
Η έρευνα από τον Guardian, το BBC, το Γραφείο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας, το Der Spiegel και το ZDF αποκαλύπτει πώς ένα offshore σύστημα φέρεται να βοήθησε τις εταιρείες που ανήκουν στον δισεκατομμυριούχο να αποφύγουν δασμούς που ενδέχεται να ανέρχονται σε δεκάδες εκατομμύρια δολάρια.
Το σχέδιο φοροδιαφυγής για τα γιοτ αποκαλύπτεται σε πάνω από 400.000 αρχεία και 72.000 email που διέρρευσαν από έναν κυπριακό πάροχο εταιρικών υπηρεσιών, τη MeritServus.
Τα έγγραφα δείχνουν με ποιον τρόπο τα πέντε σκάφη αναψυχής είχαν μισθωθεί σε μια εταιρεία στην Κύπρο με την επωνυμία Blue Ocean Yacht Management, η οποία τα ναύλωσε σε εταιρείες στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους που εμφανίζονταν ανεξάρτητες -αλλά στην πραγματικότητα όλες ελέγχονταν από τον Αμπράμοβιτς.
Αυτό επέτρεψε στις εταιρείες εκμετάλλευσης των σκαφών να αποφύγουν την καταβολή ΦΠΑ για έναν μακρύ κατάλογο εξόδων, όπως το κόστος ανεφοδιασμού του Eclipse, ύψους 2 εκατ. δολαρίων ανά δεξαμενή. Οι φάκελοι υποδηλώνουν ότι ο ΦΠΑ μπορεί να έπρεπε να καταβληθεί στην Ιταλία, στην Κύπρο και σε ορισμένες άλλες χώρες της ΕΕ.
Η «επιχειρησιακή δομή» και η προειδοποίηση κινδύνου
Το σχέδιο για την αποφυγή του ΦΠΑ στην Κύπρο περιγράφεται σε ένα αποκαλυπτικό υπόμνημα του 2005 σχετικά με την προτεινόμενη «επιχειρησιακή δομή» για τη διαχείριση των σκαφών του Αμπράμοβιτς.
«Θέλουμε να αποφύγουμε την καταβολή ΦΠΑ για την τιμή αγοράς των σκαφών αναψυχής και, όπου είναι δυνατόν, να αποφύγουμε την καταβολή ΦΠΑ για τα αγαθά και τις υπηρεσίες που παρέχονται στα σκάφη αναψυχής», έγραψε ο συντάκτης του υπομνήματος, Τζόναθαν Χόλογουεϊ, τότε διευθυντής της Blue Ocean.
Παρόλο που η Blue Ocean και οι εταιρείες που νοίκιαζαν τα γιοτ ανήκαν όλες στα καταπιστεύματα του Αμπράμοβιτς, είχαν ως στόχο να φαίνονται ασύνδετες «ώστε ένας ερευνητής που ελέγχει την επιχείρησή μας να τη δει ως νόμιμη δομή», έγραψε ο Χόλογουεϊ στο υπόμνημα που έστειλε σε ορισμένους από τους στενότερους συνεργάτες του Αμπράμοβιτς.
Ο Χόλογουεϊ, βέβαια, δεν παρέλειψε να τους προειδοποιήσει ότι θα πρέπει να έχουν «επίγνωση των κινδύνων». «Όλοι πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ένας αποφασισμένος ερευνητής θα μπορούσε τελικά να ανακαλύψει ότι πρόκειται για μια εσωτερική δομή με τις πιθανές συνέπειες που αυτό θα συνεπαγόταν», έγραψε.
Ο Χόλογουεϊ, που παραιτήθηκε από διευθυντής της Blue Ocean, δήλωσε στο BBC ότι «εντάχθηκε στην Blue Ocean πριν από 20 χρόνια και ήταν εκεί για ένα σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα».
Όπως υποστήριξε, «διαχειρίστηκε κυριολεκτικά εκατοντάδες πλοία από πολλές διαφορετικές τοποθεσίες σε όλο τον κόσμο». «Δεν μπορεί να αναμένεται από εμένα να θυμάμαι τις επιμέρους συνθήκες κάθε σκάφους που διαχειρίστηκα ποτέ», είπε.
Μιλώντας στο BBC, ο καθηγητής Ντι Τάνο εξήγησε ότι ο τρόπος μίσθωσης των σκαφών από τη μία εταιρεία στην άλλη «ήταν μια τεχνητή δομή» που απέφευγε τη φορολογία και πρόκειται για ποινικό αδίκημα. «Το συμπέρασμά μου είναι ότι στην περίπτωση αυτή υπήρξε φοροδιαφυγή… επειδή όλα τα μέρη γνωρίζουν ακριβώς τι πρέπει να κάνουν για να κρύψουν την πραγματικότητα», είπε.
Αρνείται οποιαδήποτε εμπλοκή ο Αμπράμοβιτς
Από την πλευρά τους, οι δικηγόροι που εκπροσωπούν τον Ρόμαν Αμπράμοβιτς ανέφεραν ότι ο ίδιος αρνήθηκε «κάθε ισχυρισμό ότι είχε γνώση» ή ότι ήταν «προσωπικά υπεύθυνος» ή υπεύθυνος για «οποιαδήποτε υποτιθέμενη εξαπάτηση οποιασδήποτε κυβερνητικής αρχής» για να φοροδιαφύγει.
Οι δικηγόροι του δήλωσαν ότι, όπως ακριβώς ο κ. Αμπράμοβιτς ζήτησε επαγγελματικές νομικές και φορολογικές συμβουλές και ενήργησε σύμφωνα με αυτές, αναμένει ότι «παρόμοιες συμβουλές ζητήθηκαν κατά τις σχετικές χρονικές στιγμές από εκείνους που είχαν την ευθύνη για την καθημερινή λειτουργία» των εταιρειών που εμπλέκονται στο σύστημα.
Εάν επρόκειτο για μια πραγματική επιχείρηση μίσθωσης υπερωκεάνιων σκαφών, θα αναμένονταν σημαντικά κέρδη. Ωστόσο, οι λογαριασμοί της Blue Ocean δείχνουν ότι από το 2005 έως το 2012, τα έξοδά της ήταν σχεδόν ίσα με τα έσοδά της.
Αυτό σήμαινε ότι δεν οφειλόταν σχεδόν κανένας εταιρικός φόρος, καθώς τα κέρδη της εταιρείας ήταν ελάχιστα.
Σύμφωνα με το BBC, σημείωμα του διευθυντή της Blue Ocean υποδηλώνει ότι η σχεδόν απόλυτη αντιστοίχιση εσόδων-εξόδων δεν είναι τυχαία και ότι η εταιρεία δημιουργούσε ναυλώσεις όταν το σύστημα χρειαζόταν να καλύψει έξοδα. «Στην αρχή κάθε εβδομάδας θα έχουμε μια συνάντηση στην Blue Ocean όπου θα εξετάζουμε τα τρέχοντα τραπεζικά υπόλοιπα και τις ανάγκες μας σε μετρητά για τις επόμενες 1-2 εβδομάδες. Αν δούμε ότι υπάρχει ανάγκη για ένεση μετρητών θα προβούμε σε σχετική χρονοναύλωση και τιμολόγια» έγραψε.
Υπάρχουν επίσης ενδείξεις στους φακέλους που διέρρευσαν ότι οι συμφωνίες ναύλωσης ήταν αναδρομικές. Αυτό περιλαμβάνει μια συμφωνία χρονοναύλωσης που υποτίθεται ότι υπογράφηκε τον Ιούλιο του 2005 από την Blue Ocean και μια άλλη εταιρεία του Abramovich στους Βρετανικούς Παρθένους Νήσους που ονομάζεται Eyke Services. Ωστόσο, τα αρχεία δείχνουν ότι η Eyke Services δεν υπήρχε εκείνη τη στιγμή - δεν είχε συσταθεί παρά μόνο ένα μήνα αργότερα.
Σε μια άλλη περίπτωση, ένας διευθυντής της Blue Ocean ζήτησε την προσκόμιση μιας χρονοναύλωσης με αναδρομική ημερομηνία και υπογεγραμμένη προκειμένου να επιτύχει την παράδοση αφορολόγητων καυσίμων για το γιοτ Ecstasea (86 μέτρα) του Αμπράμοβιτς - το οποίο μπορούσε να φιλοξενήσει 15 επισκέπτες σε οκτώ σουίτες - εξοικονομώντας στον δισεκατομμυριούχο 44.000 δολάρια (35.000 λίρες) σε φόρους.
Στα έγγραφα, φορολογικοί σύμβουλοι της Deloitte στην Κύπρο έγραψαν στον Χόλογουει, διευθυντή της Blue Ocean, λέγοντας ότι αν τα πλοία ήταν σκάφη αναψυχής, θα έπρεπε να πληρώσουν ΦΠΑ. Αν όμως τα πλοία χαρακτηρίζονταν ως εμπορικά, δεν θα χρειαζόταν.
Ο Guardian αναφέρει ότι εκπρόσωπος της Deloitte Cyprus δήλωσε: «Ενεργούσαμε πάντα σύμφωνα με τους ισχύοντες νόμους και κανονισμούς και συνεχίζουμε να λειτουργούμε σύμφωνα με τους σχετικούς κανονισμούς κυρώσεων των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου, της ΕΕ και του ΟΗΕ». Το δημοσίευμα σημειώνει ότι δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι η εταιρεία γνώριζε για την αλλαγή ημερομηνίας.
Ένας κορυφαίος δικηγόρος για θέματα σουπεργιότ, ο Μπέντζαμιν Μάλτμπι, δήλωσε στο BBC ότι ο τύπος των συμβάσεων που χρησιμοποιούνται για πολλές από τις ναυλώσεις πολυτελών σκαφών του Αμπράμοβιτς ήταν στην πραγματικότητα σχεδιασμένος για εμπορικά πλοία που μεταφέρουν ξηρά φορτία όπως σιτηρά ή χάλυβα.
Αυτό, σύμφωνα με το βρετανικό μέσο, αποδεικνύει ότι η όλη εμπορική «εμφάνιση» της επιχείρησης ήταν μια απάτη.
Το σχέδιο του Αμπράμοβιτς για τα σουπεργιότ τέθηκε υπό νομικό έλεγχο δύο φορές. Η μία από τις ιταλικές εισαγγελικές αρχές, οι οποίες κίνησαν διαδικασίες εναντίον τριών καπετάνιων του Αμπράμοβιτς για για μη καταβληθέντες ειδικούς φόρους κατανάλωσης στον ανεφοδιασμό και φοροδιαφυγή. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ο Ρίτσαρντ Μπριτζ, καπετάνιος σε δύο από τα γιοτ του Ρώσου για σχεδόν έξι χρόνια (2006-2012), ο οποίος ανακρίθηκε στο αεροδρόμιο Σχίπχολ του Άμστερνταμ.
Σε δήλωσή του στο BBC, ο Μπριτζ ανέφερε ότι επικοινώνησε με την Blue Ocean και «οι δικηγόροι τους το ανέλαβαν», λέγοντάς του λίγους μήνες αργότερα ότι η υπόθεση είχε αποσυρθεί.
Τα αρχεία του ιταλικού δικαστηρίου που είδε το BBC δείχνουν ότι η διαδικασία σταμάτησε αφού οι δικηγόροι «προσκόμισαν έγγραφα» που αποδείκνυαν ότι το Pelorus ήταν «καταχωρημένο στα μητρώα ως εμπορικό σκάφος, καθώς χρησιμοποιείται για εμπορικούς σκοπούς ή για ενοικίαση».
Ο Μπριτζ ισχυρίστηκε ότι δεν γνώριζε ότι ο Αμπράμοβιτς ήλεγχε επίσης τις εταιρείες που ναύλωναν τα γιοτ.
Από την άλλη σην Κύπρο, οι φορολογικές αρχές ερευνούσαν ξεχωριστά την Blue Ocean για μη καταβληθέντα ΦΠΑ ύψους έως και 17 εκατ. ευρώ, αμφισβητώντας τον ισχυρισμό της εταιρείας ότι ο ΦΠΑ ήταν «μηδενικός» επειδή επρόκειτο για εμπορική επιχείρηση.
Οι δικηγόροι της Blue Ocean δήλωσαν ότι οι απαιτήσεις να προσκομιστούν αποδείξεις ότι τα πλοία είχαν χρησιμοποιηθεί εμπορικά από τις εταιρείες που τα είχαν ναυλώσει ήταν «παράλογες και καταχρηστικές», αλλά ζήτησαν από τους πελάτες της ούτως ή άλλως και δεν έλαβαν καμία απάντηση. Το BBC σχολιάζει ότι τώρα είναι γνωσυό ότι οι πελάτες της Blue Ocean ήταν, φυσικά, οι άλλες εταιρείες του Αμπράμοβιτς.
Σύμφωνα με απόφαση έφεσης του 2018, οι Αρχές που ερευνούσαν το ζήτημα του ΦΠΑ έκριναν ότι η Blue Ocean δεν είχε παρουσιάσει κανένα στοιχείο ότι οι εταιρείες που ναύλωναν τα σκάφη αναψυχής «ασκούσαν οικονομική δραστηριότητα» και ο ισχυρισμός της ότι τα σκάφη χρησιμοποιούνταν για εμπορικούς σκοπούς απορρίφθηκε.
Τελικά, η Κύπρος διεκδίκησε από την Blue Ocean το χαμηλότερο ποσό των 14 εκατ. ευρώ, ποσό που είναι άγνωστο αν καταβλήθηκε. Η εταιρεία δεν παρέστη στη δική της έφεση τον Μάρτιο του 2024 και διαλύθηκε τέσσερις μήνες αργότερα.