Ποια είναι η σχέση μεταξύ πίστης στον Θεό και ηθικής; Και πόσο σημαντικοί είναι ο Θεός και η προσευχή στη ζωή των ανθρώπων; Το αμερικανικό Pew Research Center έθεσε αυτές τις ερωτήσεις σε 38.426 άτομα, σε 34 χώρες, το 2019.
Σύμφωνα με την έρευνα, οι Έλληνες καταλαμβάνουν την πρώτη θέση σε ό,τι αφορά την πεποίθηση ότι η πίστη στον Θεό ταυτίζεται με την ηθική και πρώτοι στον δυτικό κόσμο, πάνω και από τις ΗΠΑ, σε ό,τι αφορά τη σημασία που έχει η θρησκεία στη ζωή μας. Επίσης, η Ελλάδα βρίσκεται στη δεύτερη θέση στον δυτικό κόσμο, σχετικά με τη σημασία που έχουν ο Θεός και η προσευχή στη ζωή των πολιτών. Από την έρευνα μάλιστα προκύπτει, ότι οι άνθρωποι από χώρες με αναδυόμενες οικονομίες που περιλαμβάνονται στην έρευνα, τείνουν να είναι πιο θρήσκοι και να θεωρούν τη θρησκεία σημαντική στη ζωή τους.
Από το 1991, το ποσοστό των ανθρώπων που λένε ότι ο Θεός είναι σημαντικός για αυτούς, αυξήθηκε στη Ρωσία και την Ουκρανία, ενώ το αντίθετο συνέβη την ίδια χρονική περίοδο στη Δυτική Ευρώπη.
Στις οκτώ χώρες της Δυτικής Ευρώπης που ρωτήθηκαν, μόλις το 22% λέει ότι η πίστη στον Θεό είναι απαραίτητη για να είσαι ηθικός, ενώ στα έξι έθνη της Ανατολικής Ευρώπης που μελετήθηκαν, ένα 33% συμμερίζεται την ίδια άποψη. Η προηγούμενη έρευνα καθιερώνει την ευρωπαϊκή ήπειρο ως όλο και πιο κοσμική στο σύνολό της, αν και μεταξύ των Ευρωπαίων, υπάρχουν αξιοσημείωτες διαφορές μεταξύ ανατολικών και δυτικών χωρών όσον αφορά τη στάση απέναντι στη θρησκεία και τις θρησκευτικές μειονότητες.
Οι απόψεις για το αν η πίστη στο Θεό είναι απαραίτητη για να έχουμε καλές αξίες διαφέρουν ανάλογα με την περιοχή
Το γενικό αποτέλεσμα της έρευνας είναι το εξής: Το 62% των πολιτών (στις 34 χώρες) απαντά ότι η θρησκεία παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή του, το 61% απαντά ότι ο Θεός παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή του και το 53% ομολογεί ότι η προσευχή παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή του.
Και από τις 13 χώρες που ερωτήθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο μερίδιο κατοίκων που συνδέουν την πίστη στον Θεό με την ηθική (53%), ακολουθούμενη από τη Βουλγαρία (50%) και τη Σλοβακία (45%). Ωστόσο, σε πολλές χώρες της ευρωπαϊκής ηπείρου, σχετικά λίγοι άνθρωποι λένε ότι είναι απαραίτητο να πιστεύουμε στον Θεό για να είμαστε ηθικοί, συμπεριλαμβανομένου μόνο 9% στη Σουηδία, 14% στην Τσεχική Δημοκρατία και 15% στη Γαλλία. Λιγότεροι από τους μισούς στον Καναδά και τις ΗΠΑ λένε ότι η πίστη στον Θεό είναι απαραίτητη για να είναι κανείς ηθικός (26% και 44%, αντίστοιχα).
Αντίθετα, σχεδόν όλοι που ερωτήθηκαν στην Ινδονησία και τις Φιλιππίνες (το 96% στην κάθε μία) συνδέουν την πίστη στον Θεό και το να έχεις καλές αξίες. Και σχεδόν οκτώ στους δέκα (79%) στην Ινδία λένε το ίδιο. Αλλά στην Ανατολική Ασία, οι Νοτιοκορεάτες είναι κάπως διχασμένοι σε αυτό το ζήτημα (53% λένε ότι είναι απαραίτητο, 46% λένε ότι δεν είναι), ενώ μικρότερα μερίδια στην Ιαπωνία (39%) και την Αυστραλία (19%) πιστεύουν ότι είναι απαραίτητο να πιστεύεις στο Θεό για να είσαι ηθικό άτομο.
Μεταξύ αυτών που συμμετείχαν στην έρευνα στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, τουλάχιστον επτά στους δέκα στον Λίβανο (72%), την Τουρκία (75%) και την Τυνησία (84%) πιστεύουν ότι η πίστη στον Θεό είναι απαραίτητη για να έχει κανείς καλές αξίες. Οι Ισραηλινοί χωρίζονται σε αυτό το ζήτημα, με το 48% του πληθυσμού και στις δύο πλευρές.
Επιπλέον, ισχυρές πλειοψηφίες σε καθένα από τα υποσαχάρια Αφρικά έθνη που ρωτήθηκαν λένε ότι η πίστη στον Θεό είναι απαραίτητη για να είναι ηθική. Πάνω από εννέα στα δέκα στην Κένυα και τη Νιγηρία (95% και 93%, αντίστοιχα) συνδέουν την πίστη στον Θεό με την ηθική, ενώ το 84% των Νοτιοαφρικανών έχουν την ίδια άποψη.
Οι πλειοψηφίες και στις τρεις χώρες της Λατινικής Αμερικής που ρωτήθηκαν, λένε ότι η πίστη στον Θεό είναι απαραίτητη για να είσαι ηθικός, με το υψηλότερο μερίδιο στη Βραζιλία (84%). Ο Καθολικισμός παραμένει η μεγαλύτερη θρησκεία στη Λατινική Αμερική και οι πλειοψηφίες των Καθολικών και στα τρία έθνη που ρωτήθηκαν πιστεύουν ότι είναι απαραίτητο να πιστεύουμε στον Θεό για να είμαστε ηθικοί.
Διαφορές στις απόψεις σχετικά με την πίστη στο Θεό και την ηθική από το κατά κεφαλήν ΑEΠ
Συνολικά, οι ερωτηθέντες σε χώρες με χαμηλότερο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν είναι πιο πιθανό να πουν ότι η πίστη στον Θεό είναι απαραίτητη για να είσαι ηθικός και να έχεις καλές αξίες.
Για παράδειγμα, μόνο το 9% των ερωτηθέντων στη Σουηδία - το οποίο έχει ένα από τα υψηλότερα κατά κεφαλήν ΑΕΠ των εθνών που ρωτήθηκαν (55.815 $ το 2019) - λένε ότι η πίστη στον Θεό είναι απαραίτητη για να είσαι ηθικός.
Επιπλέον, οι περισσότερες χώρες που ρωτήθηκαν εμφανίζουν χάσμα γενεών στο ερώτημα αν η πίστη στον Θεό είναι απαραίτητη για να είσαι ηθικός και να έχεις καλές αξίες. Σύμφωνα με προηγούμενες αναλύσεις που διαπίστωσαν ότι οι νεότεροι ενήλικες είναι γενικά λιγότερο θρήσκοι, οι άνθρωποι ηλικίας 18 έως 29 ετών είναι λιγότερο πιθανό να πουν ότι είναι απαραίτητο να πιστεύουν στον Θεό για να είναι ηθικοί. Στην πλειοψηφία των 34 χωρών που ερευνήθηκαν, οι ηλικίες από 50 ετών και άνω είναι πολύ πιο πιθανό από εκείνες των 18 έως 29 ετών να πιστεύουν ότι η πίστη στον Θεό είναι απαραίτητη για την ηθική.
Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στη Νότια Κορέα, όπου το 64% των ηλικιωμένων ενηλίκων θεωρούν ότι η πίστη στον Θεό συνδέεται με την ηθική, ενώ μόνο το ένα πέμπτο των νεότερων Νοτιοκορεατών το ίδιο. Το χάσμα μεταξύ ενηλίκων ηλικίας 50 ετών και άνω και ενηλίκων ηλικίας 18 έως 29 ετών είναι ίσο ή μεγαλύτερο από 20 ποσοστιαίες μονάδες στη Νότια Κορέα, την Ελλάδα, την Αργεντινή, τις ΗΠΑ, το Μεξικό, την Πολωνία, την Ιαπωνία, την Ουγγαρία, τη Βουλγαρία και τη Σλοβακία.
Συγκεκριμένα, στην Ελλάδα το 49% όσων έχουν υψηλό εισόδημα συνδέει την πίστη με την ηθική. Το ποσοστό αυτό αυξάνεται στο 59% στα χαμηλότερα εισοδήματα. Οι μεγαλύτερες διχοτομήσεις εμφανίζονται στην ηλικία, στην εκπαίδευση και στην πολιτική τοποθέτηση. Στην Ελλάδα μόνον ο ένας στους τρεις νέους 18-29 ετών (31%) συνδέει πίστη και ηθική. Το ποσοστό διπλασιάζεται στους άνω των 50 (65%).
Η σχέση των Ελλήνων με την προσευχή
Σχετικά με την προσευχή, το 73% των Ελλήνων απάντησε ότι παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή του, ενώ σε ερώτηση για τον Θεό το ποσοστό όσων απάντησαν το ίδιο ανήλθε στο 82%. Τα ποσοστά αυτά κατατάσσουν την Ελλάδα στη δεύτερη θέση στον κόσμο ανάμεσα στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Την χώρα μας ξεπερνά μόνο η Τουρκία όπου το 89% δηλώνει ότι ο Θεός και η προσευχή έχουν σημαντικό ρόλο στη ζωή του.