Στους κινδύνους που εξακολουθεί να εγκυμονεί η συνέχιση του πολέμου Ρωσίας- Ουκρανίας, για τις τιμές των σιτηρών και τον ομαλό εφοδιασμό της αγοράς με λιπάσματα, αναφέρεται με νέα έκθεσή του ο Αναπληρωτής Καθηγητής στο Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης του Πολυτεχνείου Κρήτης, Γιώργος Ατσαλάκης.
Εν αναμονή της παράτασης της συμφωνίας μεταφοράς της νέας σοδειάς από τα λιμάνια της Μαύρης θάλασσας, που αναμένεται στις 19 Νοεμβρίου, ο μεγαλύτερος όγκος των εγκλωβισμένων σιτηρών, με βάση τα στοιχεία του ΟΗΕ, έχει ήδη διοχετευθεί στις αγορές. Η συνέχεια όμως του πολέμου μπορεί να επηρεάσει τις τιμές των μελλοντικών συμβολαίων εκπλήρωσης των σιτηρών (futures) της φετινής σοδειάς, η οποία πρόκειται να εισαχθεί στην αγορά από τα τέλη Νοεμβρίου και να απειλήσει τον ομαλό εφοδιασμό της αγοράς με λιπάσματα.
Όπως επισημαίνεται στην έκθεση, στο παρελθόν πριν τον πόλεμο, η μέση μηνιαία εξαγωγή σιτηρών της Ουκρανίας ήταν περίπου 5 εκ. τόνοι. Ο συνδυασμός των χερσαίων και θαλάσσιων μεταφορών έχει ήδη επιτύχει τον στόχο πριν τον πόλεμο καθώς οι μηνιαίες εξαγωγές έχουν φθάσει στους 6,7 τόνους και συνολικά έχουν εξαχθεί τουλάχιστον 23 εκ από τα 25 εκ από τον περασμένου Ιούνιο. Με χερσαία μέσα, τραίνα, φορτηγά κλπ. έχουν εξαχθεί 13,8 εκ. τόνοι και μετά τη συμφωνία, μέσω των λιμανιών της Ουκρανίας, έχουν εξαχθεί 9,3 τόνοι δηλαδή συνολικά 23 εκ. τόνοι.
Ακόμα κι αν κηρυχθεί ειρήνη αύριο, χρειάζεται χρόνος για να επανέλθει ισορροπία
Στον τομέα των τροφίμων, όμως, οι άσχημες καιρικές συνθήκες μπορεί να δημιουργήσουν ανά πάσα στιγμή έλλειψη της προσφοράς με αποτέλεσμα σε πρώτη φάση τη άνοδο των τιμών. «Στα τρόφιμα και κυρίως στα σιτηρά υπάρχουν περαιτέρω παρενέργειες καθώς αποτελούν την καθημερινή διατροφή σχεδόν όλου του πληθυσμού. Οι εξαγωγές τροφίμων είναι απαραίτητες για το 80% του πληθυσμού που εισάγει τρόφιμα για την διατροφή του. Η Ουκρανία είναι από καιρό μια από τις πιο σημαντικές χώρες, που παράγει τρόφιμα όχι μόνο για τον δικό της πληθυσμό, αλλά για όλο τον κόσμο. Επιπλέον, παράγει πολλά λιπάσματα. Το 57% της γης της χρησιμοποιήθηκε για καλλιέργειες το 2019 – καθιστώντας την μια από τις χώρες με τις μεγαλύτερες καλλιέργειες στον κόσμο», εξηγεί ο κ. Ατσαλάκης.
Ποιες χώρες πλήττονται περισσότερο από την επισιτιστική κρίση
Ακόμα κι αν κηρυχθεί ειρήνη αύριο, τα χωράφια της Ουκρανίας είναι γεμάτα με εκρηκτικά, που οι αγρότες θα έπρεπε να καθαρίσουν, ο γεωργικός εξοπλισμός έχει καταστραφεί, οι ειδικευμένοι εργάτες έχουν φύγει στον πόλεμο. Ως εκ τούτου, αναφέρεται στην έκθεση του Πολυτεχνείου Κρήτης, οι μειωμένες εξαγωγές σιτηρών από την Ουκρανία θα πλήξουν ιδιαίτερα την Αφρική και τη Μέση Ανατολή, όπου πηγαίνει μεγάλο μέρος του σιταριού της χώρας. Η Ουκρανία αντιπροσωπεύει το 80% των εισαγωγών σιταριού του Λιβάνου και είναι κορυφαίος προμηθευτής χωρών όπως, η Σομαλία, η Συρία και η Λιβύη. Η Αίγυπτος εισάγει σχεδόν τα δύο τρίτα του σιταριού που καταναλώνει, καθιστώντας την το μεγαλύτερο στον κόσμο εισαγωγέας σιταριού. Περισσότερο από το 80% του σιταριού που εισάγει η Αίγυπτος προέρχεται από τη Ρωσία και την Ουκρανία. Και ενώ πολλές από τις εισαγωγές προορίζονται για εγχώρια κατανάλωση, η Αίγυπτος επεξεργάζεται επίσης αυτά τα εμπορεύματα για εξαγωγές στην Ανατολική Αφρική. Έτσι, ο αντίκτυπος του πολέμου στην Ουκρανία θα γίνει αισθητός σε πολλά έθνη.
Ορατός ο κίνδυνος κοινωνικών συγκρούσεων
«Είναι ευρέως γνωστό πλέον, κυρίως μετά την εξέγερση κατά την «Αραβική άνοιξη» του 2010 ότι εάν δεν μπορεί να «θραφεί ο κόσμος», θα «θραφούν οι συγκρούσεις». Αρκετά κράτη διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο να δουν την εμφάνιση κοινωνικών συγκρούσεων τα προσεχή χρόνια λόγω της αδυναμίας για ομαλό επισιτισμό των πληθυσμών τους, είτε λόγω ελλείψεις ποσοτήτων είτε λόγω υπερβολικών τιμών. Πρόκειται, για τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, τη Νιγηρία, την Τουρκία, την Αίγυπτο, την Αλγερία, την Ιορδανία, την Τυνησία, τον Λίβανο, το Πακιστάν, την Σρι Λάνκα και τις Φιλιππίνες. Μικρότερο κίνδυνο συγκρούσεων ενδέχεται να έχουν και άλλες χώρες με σημαντική εξάρτηση από τα εισαγόμενα τρόφιμα, όπως το Μπαχρέιν, το Καζακστάν, η Ρουμανία, κλπ.», τονίζει ο Αναπληρωτής Καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης.
Άλλες χώρες με μεγάλη εξάρτηση από τις εισαγωγές τροφίμων βρίσκονται στην περιοχή της Υποσαχάριας Αφρικής οι οποίες εισάγουν το 85% του σιταριού που καταναλώνουν, ενώ τα ποσοστά είναι ιδιαίτερα υψηλά στην Τανζανία, στην Ακτή Ελεφαντοστού, στην Σενεγάλη και στη Μοζαμβίκη. Το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα (Word Food Program (WFP) προμηθεύεται το 50% των προμηθειών του σε σιτηρά από την περιοχή Ουκρανίας-Ρωσίας και τώρα αντιμετωπίζει δραματικές αυξήσεις κόστους στις προσπάθειές του για την καταπολέμηση των επισιτιστικών έκτακτων ανάγκων σε όλο τον κόσμο. Περίπου 11 εκατομμύρια άνθρωποι στην περιοχή του Σαχέλ δεν γνωρίζουν εάν θα έχουν το επόμενο γεύμα τους. Αν δεν λάβουν τη βοήθεια που χρειάζονται τώρα, θα υπάρξει πείνα, μετανάστευση και αποσταθεροποίηση. Οι χώρες των δώδεκα μεγάλων εισαγωγέων σίτου, δηλαδή της Ινδονησίας, της Τουρκίας, της Αιγύπτου, της Νιγηρίας, της Κίνας, της Ιταλίας, της Αλγερίας, των Φιλιππίνων, της Βραζιλίας, του Μπαγκλαντές, του Μαρόκου και της Ιαπωνίας, αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 34% του συνολικού όγκου. Οι χώρες αυτές θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν ελλείψεις.
Στο πλαίσιο αυτό επισημαίνεται στην έκθεση ότι η επίλυση του νέου παγκόσμιου προβλήματος είναι άμεσης προτεραιότητας στις αποφάσεις των κυβερνήσεων. «Το προθεσμιακό συμβόλαιο Σεπτεμβρίου του μπούσελ σταριού διατίθεται στα 8,5$. Είναι μία τιμή, η οποία είναι χαμηλότερη από το υψηλό των 12$ του περασμένων μηνών αυτού του έτους παρόλο που τα πλοία πληρώνουν πενταπλάσια τέλη διέλευσης για να περάσουν τον Βόσπορο. Οι αγορές αναμένουν την παράταση της συμφωνίας της ελεύθερης μεταφοράς των σιτηρών από τα λιμάνια της μαύρης θάλασσας», καταλήγει.