Πρόκειται για ένα υπόγειο και βαθύ κίνημα, αν και είναι ακόμη δύσκολο να μετρηθεί το μέγεθός του. Από τη στιγμή που ο Πούτιν αποφάσισε να εισβάλλει στην Ουκρανία, πολλοί Ρώσοι, που δεν έπαιρναν πολιτική θέση ως σήμερα, εκφράζουν το σοκ και την αντίθεσή τους.
Πολλοί κατάλαβαν, από την στιγμή της έναρξης του πολέμου, την Πέμπτη 24 Φεβρουαρίου, ότι αυτή η απόφαση είχε κάτι αναπόδραστο. Ο Ντμίτρι Μουράτοφ, αρχισυντάκτης της εφημερίδας Novaia Gazeta και Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 2021, συνόψισε με έναν δραματικό τρόπο αυτό το αίσθημα: «Το μέλλον είναι νεκρό», είπε σε μια δημοσιογράφο του καναλιού Dojd που έκλαιγε.
Από τη στιγμή της επίθεσης στην Ουκρανία, η ρωσική κοινή γνώμη βρίσκεται βαθιά διχασμένη ανάμεσα σε όσους υποστηρίζουν την επιχείρηση «αποναζιστικοποίησης», όπως την αποκαλεί η Μόσχα, σε όσους αγνοούν τα πάντα ή σχεδόν τα πάντα για την εισβολή (μόνο το κανάλι Dojd, το οποίο εκπέμπει αποκλειστικά στο ίντερνετ δείχνει εικόνες από την εισβολή και συλλέγει μαρτυρίες στο Κίεβο ή στο Χάρκοβο) και εκείνους που λένε ξεκάθαρα «όχι».
Οι διαδηλώσεις εναντίον του πολέμου είναι σποραδικές και ανοργάνωτες, επειδή το να καλέσεις ή να συμμετέχεις σε πορεία είναι εξαιρετικά επικίνδυνο και όλοι παρακολουθούνται άγρυπνα από το ρωσικό καθεστώς. Από την έναρξη της εισβολής περίπου 5,700 άτομα έχουν συλληφθεί στις διαδηλώσεις, σε όλη την Ρωσία.
Πιο πολυάριθμοι είναι όσοι ποστάρουν την άποψή τους στα social media: μαύρο φόντο, μια σημαία Ουκρανίας και hashtags «Όχι στον πόλεμο» ή «Ντρέπομαι». Όσοι τους απαντούν «Εγώ δεν ντρέπομαι» και αναρτούν τη ρωσική σημαία είναι ισάριθμοι. Γκράφιτι «Όχι στον πόλεμο» έχουν γραφεί σε πολλές ρωσικές πόλεις. Σβήνονται αμέσως, όπως συνέβαινε με όσους υποστήριζαν τον Αλεξέι Ναβάλνι, αντίπαλο του Πούτιν, αλλά είναι πολύ περισσότερα από το παρελθόν.
Τα λουλούδια έγιναν επίσης ένας τρόπος έκφρασης, μια στρατηγική που η αστυνομία δεν μπορεί να σταματήσει. Εκατοντάδες μπουκέτα τοποθετήθηκαν τις τελευταίες ημέρες μπροστά στο κτίριο της πρεσβείας της Ουκρανίας στη Μόσχα.
«Επειδή το να διαδηλώνεις μπορεί να σε στείλει φυλακή, οι Ρώσοι βάζουν λουλούδια μπροστά στην ουκρανική πρεσβεία της Μόσχας. «Δεν απευθύνομαι σε εκείνους εκεί ψηλά, οι οποίο ζουν με τους δικούς τους νόμους, προσωπικούς νόμους. Το κάνω αυτό για εμένα, για να μη ντρέπομαι ότι δεν έκανα τίποτα», λέει η κοπέλα», έγραψε ο ανταποκριτής της Le Monde στη Μόσχα.
«Οι συλλήψεις και η τρομοκρατία στο εσωτερικό, η επιθετικότητα προς το εξωτερικό, είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος», εξηγεί στην Le Monde ο αντίπαλος του καθεστώτος Πούτιν, Βλαντιμίρ Καρα-Μουρτζά, ο οποίος επέζησε από δύο δηλητηριάσεις. Δείχνει αισιόδοξος παρά την σχετική παθητικότητα των συμπατριωτών του: «Χιλιάδες άνθρωποι βγαίνουν στο δρόμο, παρά την απειλή της φυλάκισης. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Και ξέρουμε πως τελειώνουν καμιά φορά οι μικροί θριαμβευτικοί πόλεμοι», αναφέρει.
Η αντίσταση των Ρώσων στον πόλεμο περνάει επίσης μέσα από προκηρύξεις, άρθρα και κείμενα. Το σημαντικότερο ήταν του Λεβ Σλόσμπεργκ, το οποίο συγκέντρωσε 700 000 υπογραφές. Ανοιχτές επιστολές, τις οποίες υπογράφουν άνθρωποι κάθε επαγγέλματος (γιατροί, δικαστικοί, καλλιτέχνες, επιστήμονες) κυκλοφορούν επίσης, κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Αυτά τα κείμενα είναι συχνά επιφυλακτικά, μερικά δεν αναφέρουν καν το όνομα του Πούτιν. Τα περισσότερα εκφράζουν μια βαθιά απόγνωση, ζητούν να σταματήσουν οι θάνατοι στρατιωτών και αμάχων. «Δεν ξέρω αν αυτού του είδους οι εκδηλώσεις έχουν κάποιο νόημα. Πολλοί λένε γιατί να διακινδυνεύσω; Καταλαβαίνω ότι ο επικεφαλής μας έχει φύγει πολύ μακριά στα αστέρια και ότι ούτε οι διαμαρτυρίες μας, ούτε οι κυρώσεις θα τον σταματήσουν. Αλλά είναι φρικτό να μην κάνουμε τίποτα. Θα μπορούμε τουλάχιστον να λέμε στα παιδιά μας και στα εγγόνια μας και κυρίως στους εαυτούς μας ότι δεν μείναμε σιωπηλοί», δηλώνει ο Λεονίντ Γκόζμαν, ένας από τους βετεράνους της αντιπολίτευσης στη Ρωσία.
Πολλοί αθλητές και σταρ του σόου μπίζνες εξέφρασαν επίσης την αντίθεσή τους στον πόλεμο. Ανάμεσά τους ο κωμικός Ιβάν Ουργκάν, παρότι το καθεστώς έκλεισε αμέσως το θέατρό του.
Στον πολιτικό κόσμο, το κίνημα αντίθεσης στον Πούτιν είναι περιορισμένο. Περίπου 300 εκλεγμένοι (στους δεκάδες χιλιάδες) υπέγραψαν ένα κείμενο εναντίον του πολέμου. Ο κομμουνιστής βουλευτής της Δούμα Μικαίλ Ματβέεβ ζήτησε το τέλος της σύρραξης, παρότι ψήφισε την αναγνώριση του Ντονμπάς. «Στόχος ήταν να φέρουμε την ειρήνη, όχι τον πόλεμο», δήλωσε. Ένας μόνο διπλωμάτης διαχώρισε, επίσης, τη θέση του. «Ζητώ συγγνώμη εκ μέρους όλων των Ρώσων για το γεγονός ότι δεν μπορέσαμε να σταματήσουμε αυτή την εισβολή», δήλωσε ο Ολέγκ Ανισίμοφ, επικεφαλής της ρωσικής αντιπροσωπείας για την κλιματική αλλαγή, στη Ηνωμένα Έθνη.