Ένα πυρηνικό καταφύγιο άνοιξε για το κοινό στην Δανία, πλέον ως ένα εκπληκτικό μουσείο, μια εικόνα της παράνοιας της εποχής του Ψυχρού Πολέμου.
Πρόκειται για ένα από τα πολλά πυρηνικά καταφύγια, μικρότερα ή μεγαλύτερα, ιδιωτικά ή δημόσια που χτίστηκαν όταν ο κόσμος ήταν διαιρεμένος και μονίμως στα πρόθυρα πυρηνικού ολοκαυτώματος, κατά την περίοδο της αντιπαράθεσης μεταξύ της ΕΣΣΔ και των ΗΠΑ, στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου.
Κρυμμένο στο δάσος Ρολντ της βόρειας Γιουτλάνδης, περίπου 400 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Κοπεγχάγης, βρίσκεται το εκτεταμένο συγκρότημα καταφυγίων του Koldrigsmuseet REGAN Vest (Το Μουσείο Ψυχρού Πολέμου REGAN West). Χτισμένο μυστικά τη δεκαετία του 1960, στο αποκορύφωμα των εντάσεων του Ψυχρού Πολέμου, είναι το μέρος όπου θα έβρισκαν καταφύγιο η κυβέρνηση της Δανίας, ακόμη και η βασίλισσα, αν ξεσπούσε πυρηνικός πόλεμος.
Το πυρηνικό καταφύγιο αποκαλύφθηκε το 2012
Το σχέδιο ήταν να διοικείται η χώρα από το εσωτερικό αυτού του καταφυγίου, 60 μέτρα κάτω από το έδαφος, και η ίδια η ύπαρξή του κρατήθηκε μυστική για δεκαετίες, μέχρι που τελικά αποκαλύφθηκε το 2012. Μετά από χρόνια προετοιμασίας, άνοιξε για πρώτη φορά για το κοινό τον Φεβρουάριο του 2023 ως μουσείο. Μόνο 50.000 επισκέπτες επιτρέπονται ετησίως και η πρόσβαση έχει περιοριστεί σε μικρές ομάδες των 10 ατόμων σε ξεναγήσεις διάρκειας 90 λεπτών που εξερευνούν 2 χιλιόμετρα του δαιδαλώδους συστήματος καταφυγίων. Πρόκειται για ένα ταξίδι που ανοίγει τα μάτια σαν μια χρονοκάψουλα της εποχής του Ψυχρού Πολέμου.
Κάτω από πανύψηλα δάση και έναν καταγάλανο ουρανό, ένα σύντομο μονοπάτι οδηγεί την είσοδο του καταφυγίου. Το τσιμεντένιο πλαίσιο της πόρτας είχε πρασινίσει από τα βρύα και την υγρασία και θα νόμιζε κανείς ότι και ςστο εσωτερικό τα πράγματα δεν θα ήταν πολύ διαφορετικά αλλά το ρεπορτάζ του BBC διέψευσε την εκτίμηση.
Η πόρτα κλείνει με θόρυβο, σφραγίζοντας τις τελευταίες ακτίνες φυσικού φωτός και στέλνοντας έναν αντίλαλο να αντηχεί στη σήραγγα μήκους 300 μέτρων μπροστά στους επισκέπτες.
Ο ξεναγός οδηγεί τον επισκέπτη κατά μήκος του περάσματος που ήταν λαξευμένοαπό κιμωλία και ασβεστόλιθο. Αυτό που ήταν μόνο λίγα λεπτά περπάτημα, φαίνεται πολύ μεγαλύτερο καθώς διασχίζει κανείς τα καμπυλωτά, ραβδωτά τοιχώματα που είχαν σχεδιαστεί για να επιβραδύνουν το κύμα πίεσης μιας πυρηνικής έκρηξης.
Πρώτος σταθμός, το μηχανοστάσιο όπου οι γεννήτριες ντίζελ θα διατηρούσαν σε λειτουργία την εγκατάσταση. Μόλις σφραγιστεί από τον έξω κόσμο, θα υπάρχει επαρκής ηλεκτρική ενέργεια, ανακυκλωμένος αέρας και άλλες προμήθειες για 10 ημέρες, εξήγησε ο ξεναγός, παρομοιάζοντάς το με ένα υποβρύχιο, «απλά στη στεριά».
Μέλος του ΝΑΤΟ από το 1949, η θέση της Δανίας στις εκβολές της Βαλτικής Θάλασσας ήταν (και εξακολουθεί να είναι) στρατηγικά σημαντική, αλλά η εγγύτητά της στοπ σοσιαλιστικό μπλοκ την έκανε επίσης ευάλωτη, γι' αυτό και η χώρα προετοιμάστηκε για το χειρότερο. Η κατασκευή του REGAN Vest ξεκίνησε το 1963 και ολοκληρώθηκε πέντε χρόνια αργότερα, το 1968.
Ένα καταφύγιο για να συνεχίσει να κυβερνάται η χώρα
Το καταφύγιο που προέκυψε ήταν ένα εντυπωσιακό μεγαθήριο 5.500 τετραγωνικών μέτρων, σε σχήμα δύο μεγάλων, συνδεδεμένων δακτυλίων, το καθένα με έναν επάνω και έναν κάτω όροφο, και περισσότερα από 230 δωμάτια που θα φιλοξενούσαν περίπου 350 άτομα προσωπικού.
Πρόκειται κυρίως για υπουργούς και δημόσιους υπαλλήλους, μέρος μιας συρρικνωμένης διοίκησης που θα είχε αναλάβει να διευθύνει τις υποθέσεις του έθνους κατά τη διάρκεια των πιο σκοτεινών καιρών, καθώς και για λίγο ιατρικό προσωπικό, αρκετούς δημοσιογράφους και έναν ιερέα.
Τα γραφέια παραμένουν ανέγγιχτα, σαν καινούργια, όλα εξοπλισμένα και επιπλωμένα με τα απαραίτητα και τις δυνατότητες της δεκαετίας του 60'
Και γι' αυτό το λόγο το REGAN Vest είναι τόσο μοναδικό. Άλλες κυβερνητικές αποθήκες-καταφύγια υπάρχουν, εξήγησε, αλλά έχουν αναβαθμιστεί, έχουν αφαιρεθεί τα περιεχόμενα ή δεν είναι ανοιχτές στο κοινό. Αυτό έχει μείνει ακριβώς όπως όταν χτίστηκε.
Ευτυχώς, ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος δεν έγινε και η εγκατάσταση χρησιμοποιήθηκε μόνο για ασκήσεις ρουτίνας, αν και παρέμεινε σε ετοιμότητα μέχρι το 2003, όταν τελικά τέθηκε εκτός λειτουργίας. Εννέα χρόνια αργότερα, το μακροχρόνιο μυστικό έλαβε τέλος και στη συνέχεια ήρθαν οι σχεδόν δεκαετείς προετοιμασίες για τη διατήρηση του καταφυγίου ως μουσείο.
Η είσοδος στην «αίθουσα καταστάσεων» του καταφυγίου ήταν ένα σκληρό μάθημα. Στρατιωτικοί χάρτες της Σκανδιναβίας και της Σοβιετικής Ένωσης κάλυπταν τους τοίχους, έτοιμοι για συναντήσεις που ευτυχώς δεν έγιναν ποτέ, σημειώνει το ρεπορτάζ του BBC.
Ήταν μια εποχή φόβου και παράνοιας, αλλά και ετοιμότητας. Από υπόγεια σε παιδικούς σταθμούς μέχρι στρατιωτικά οχυρά, περίπου 14.000 δομές της εποχής του Ψυχρού Πολέμου ανεγέρθηκαν σε ολόκληρη τη Δανία.
Το δωμάτιο των VIP
Η μετακίνηση στους στρογγυλεμένους διαδρόμους των κατοικιών ήταν κάπως αποπροσανατολιστική. Και αν δεν υπήρχαν τα κλιμακοστάσια βαμμένα πράσινα, μπλε, κίτρινα και πορτοκαλί, θα ήταν εύκολο να χαθεί κανείς.
H ξενάγηση οδηγεί σε ένα δωμάτιo για VIP, το οποίο είναι μεγαλύτερο με δύο μονα κρεβάτια, δικό του μπάνιο, ένα μικρό γραφείο και χαλί
Αυτά τα απίθανα διαμερίσματα προορίζονταν για τη βασίλισσα Μαργκρέτε. Είχε, μάλιστα, επισκεφθεί μια φορά και είχε εγκρίνει ακόμη και τις τοιχογραφίες στο δωμάτιό της.
Το υπόγειο ταξίδι περνάει μέσα από την καφετέρια, όπου σειρές από πανομοιότυπα μαύρα αμπαζούρ κρέμονταν χαμηλά πάνω από τα τραπέζια και η φωτορεαλιστική ταπετσαρία απεικόνιζε μια σκηνή δάσους. Το κελάηδισμα των πουλιών έπαιζε κάποτε από ένα κασετόφωνο, μέρος μιας σουρεαλιστικής αναβάθμισης για τη βελτίωση της ευεξίας των λίγων εργαζομένων που κατά καιρούς έρχονταν εδώ, απομονωμένοι βαθιά κάτω από το έδαφος.