Η έμφυλη βία, η βία κατά των γυναικών, δεν αποτελεί ελληνική ιδιαιτερότητα. Στον «πυρετό» του κινήματος «me too», της δημοσιοποίησης των περιστατικών βίας, εκμετάλλευσης , κακοποίησης ακόμα και δολοφονιών στη χώρα μας, τόσο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όσο και η Κομισιόν με το Συμβούλιο παίρνουν πρωτοβουλίες, που θα επηρεάσουν την πορεία αυτών των φαινομένων στην ΕΕ. Ποια μέτρα παίρνουμε αν είμαστε θύματα ή γνωρίζουμε κάποιον που κινδυνεύει;
Το τελευταίο διάστημα γίναμε μάρτυρες τραγικών ειδήσεων με θύματα νεαρά κορίτσια και γυναίκες. Ενώ τα φώτα της δημοσιότητας έχουν «πέσει πάνω» σε αυτά τα αποτρόπαια εγκλήματα, η έμφυλη βία έχει πολύ βαθύτερες ρίζες και πολύ πιο μεγάλη έκταση απ΄ ότι, κακώς, εκτιμούν πολλοί, κρίνοντας ως μεμονωμένα και απλώς ειδησεογραφικώς και τηλεοπτικώς «πιασάρικα» αυτά τα περιστατικά. Έτσι κι αλλιώς όταν πάψουν να είναι top θέματα της επικαιρότητας, αυτό μάλλον δεν θα αναιρέσει ούτε το πλήθος ούτε τη συχνότητα τέτοιων περιστατικών.
Σε κάθε περίπτωση, απασχολεί έντονα τα ευρωπαϊκά όργανα το θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ζητήματα φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού. Είναι μια συζήτηση που στους κόλπους της εκδηλώνεται και ευρύτερη αντιπαράθεση γύρω από ζητήματα των κοινωνικών σχέσεων, της οικογένειας κλπ.
Η βεντάλια ανοίγει σε μεγάλο γεωγραφικό εύρος. Από τις ΗΠΑ και το κίνημα «Me too», που με μια μικρή καθυστέρηση και ανομοιόμορφα έφτασε στην Ευρώπη και στη χώρα μας, μέχρι τα δικαιώματα των ΛΟΑΔΜΙ ατόμων και το σάλο που προκάλεσε ο ουγγρικός νόμος περί απαγόρευσης προώθησης της ομοφυλοφιλίας σε ανηλίκους, η συζήτηση άνοιξε για τα καλά. Αλλά δεν χρειάζεται να ταξιδέψουμε πολύ μακριά, όταν στη γειτονική Τουρκία, η κυβέρνηση Ερντογάν αποφάσισε να αποχωρήσει από τη Διεθνή Σύμβαση για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, την περίφημη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης.
Η πανδημία επιδεινώνει για άλλη μια φορά μια ήδη άσχημη κατάσταση
Όπως και σε τόσες πλευρές της κοινωνικής ζωής, η περίοδος της πανδημίας άφησε τρομακτικά περιθώρια να ενταθούν φαινόμενα βίας και κακοποίησης. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά. Μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για μια περίοδο που ο κοινωνικός αποκλεισμός διευκόλυνε άτομα που θα ακολουθούσαν τέτοιες εγκληματικές συμπεριφορές. Τα θύματα βέβαια: οι πιο ευάλωτες ομάδες, γυναίκες και παιδιά. Ο θύτης: ο σύζυγος και συγγενής κατά κύριο λόγο.
Η περίοδος της πανδημίας είναι η περίοδος στην οποία η οικονομική επιδείνωση για πολλές οικογένειες και ζευγάρια ήταν μεγάλη. Μπορεί οι απολύσεις να μην επιτρέπονταν, αλλά για τους χιλιάδες εργαζόμενους με συμβάσεις ορισμένου χρόνου απλώς δεν έγινε ποτέ η ανανέωση, για χιλιάδες που βρέθηκαν σε αναστολή εργασίας, το εισόδημά τους μειώθηκε σημαντικά και πολλά άλλα μπορούν να ειπωθούν που θα μπορούσαν να αφορούν άλλο άρθρο.
Αυτό που έχει σημασία είναι ότι, σε αυτές τις συνθήκες, οι ψυχοκοινωνικοί και οικονομικοί όροι για να λάβει χώρα το έγκλημα ήταν κάτι παραπάνω από ευνοϊκοί.
Ο αριθμοί στην ΕΕ μιλούν από μόνοι τους
Μόνο τρόμο μπορούν να προκαλέσουν οι αριθμοί στην ΕΕ. Ειδικά αν συνυπολογίσουμε ότι θεωρητικά και πρακτικά οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν πιο ανεπτυγμένο και προωθημένο το πολιτικό, κοινωνικό και πολιτιστικό πλαίσιο για τα δικαιώματα και την προστασία των γυναικών, συγκριτικά με άλλα κράτη, σε άλλες ηπείρους, με άλλα θρησκευτικά δόγματα, άλλες κουλτούρες κλπ, δεν μπορούμε καν να φανταστούμε τι επικρατεί σε παγκόσμιο επίπεδο.
1 στις 5 γυναίκες θύματα
Με βάση τα επίσημα στοιχεία της ΕΕ, η ενδοοικογενειακή βία παραμένει διαδεδομένη στην Ευρώπη. Ένας στους τέσσερις ανθρώπους έχει έναν φίλο ή συγγενή που έχει πέσει θύμα ενδοοικογενειακής βίας, δηλαδή γυναίκες και παιδιά και ένας στους πέντε Ευρωπαίους γνωρίζει ένα δράστη. Και πιο συγκεκριμένα, περισσότερες από μία στις πέντε γυναίκες, που βρίσκονται σε σχέση, έχουν υποστεί σωματική ή/σεξουαλική βία από σύντροφο ή πρώην σύντροφό τους! Στην ίδια έρευνα, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, περισσότερες από τις μισές δολοφονίες γυναικών διαπράττονται από το σύντροφό τους ή συγγενή τους. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Στην ιδιωτική σφαίρα, περίπου 50 γυναίκες χάνουν τη ζωή τους κάθε εβδομάδα στην ΕΕ, λόγω ενδοοικογενειακής βίας.
Το μεγάλο πρόβλημα όμως εντοπίζεται και σε δύο άλλους παράγοντες. Πρώτον, δεν υπάρχει κοινός, για όλα τα κράτη, ορισμός για την έμφυλη βία στην Ευρώπη, γεγονός που οδηγεί στην αδυναμία καταχώρησης όλων των περιστατικών ως τέτοια. Δεύτερον, και σημαντικότερο, η πλειοψηφία των γυναικών δεν καταγγέλλουν αυτά τα περιστατικά. Ο φόβος, η ντροπή ακόμη και η άγνοια-ως αδυναμία να κατανοηθεί ότι δεν είναι μια προσωπική- οικογενειακή υπόθεση η οικογενειακή βία, σωματική και ψυχολογική και πρέπει να ενημερώνονται οι αρχές, προτού να είναι αργά.
1 στις 2 γυναίκες έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση
Στις ίδιες έρευνες επιβεβαιώνεται ότι μία στις δύο στις γυναίκες έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση, τουλάχιστον μία φορά, από την ηλικία των 15. Ακόμα και στο χώρο εργασίας τα ποσοστά των γυναικών που έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση ξεπερνούν το 60%.
Τι κάνει η ΕΕ;
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει επανειλημμένα ζητήσει τη διαμόρφωση μια ενιαίας ευρωπαϊκής πολιτικής για την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας. Υπάρχουν ομοιότητες στις εθνικές πολιτικές των κρατών-μελών αλλά είναι διαφορετικές οι προσεγγίσεις. Η πρόταση του Ευρωκοινοβουλίου είναι η συγκρότηση ενός μόνιμου ευρωπαϊκού μηχανισμού που θα αντιμετωπίζει την έμφυλη βία. Πέρα από την πολιτική δέσμευση δεν υπάρχει διακριτή άλλη δεσμευτική απόφαση για την καταπολέμηση της έμφυλης βίας. Η στρατηγική της ΕΕ για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων μεταξύ των φύλων περιλαμβάνει την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας.
Στις προτεραιότητες περιλαμβάνεται η άμεση βελτίωση της συλλογής δεδομένων και στοιχείων από τα κράτη ώστε να υπάρχει μια, κατά το δυνατόν, πιο ολοκληρωμένη εικόνα της κατάστασης.
Με πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, από το 2011, υπεγράφη η Σύμβαση για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, η γνωστή Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης., στην οποία συμμετέχει και η Ελλάδα.
Η Κομισιόν έχει θέσει στις κορυφαίες προτεραιότητες την καταπολέμηση της έμφυλης βίας. Η στρατηγική της Κομισιόν για την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών περιλαμβάνει την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών ως όρο για την προώθηση της ισότητας, όπως αναφέρεται.
Έγκλημα στο ευρωπαϊκό δίκαιο
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, μόλις από το 1986 είχε αναδείξει το ζήτημα και έχει εκτεταμένη εργο στο θέμα της έμφυλης βίας μέσα και από τη δράση της επιτροπής για τα Γυναικεία δικαιώματα και την Ισότητα των φύλων.
Η τελευταία πρωτοβουλία έλαβε χώρα την περασμένη εβδομάδα. Τονίζεται συγκεκριμένα στο ψήφισμα που ενέκρινε η επιτροπή ότι η γυναικοκτονία αποτελεί την πιο ακραία μορφή έμφυλης βίας. Οι ευρωβουλευτές καλούν μάλιστα να χαρακτηριστεί η έμφυλη βία ως έγκλημα στο Ευρωπαϊκό δίκαιο.
Επισημαίνουν, μεταξύ άλλων, ότι θα πρέπει να παρθούν μέτρα για στήριξη και αποκατάσταση των θυμάτων. Τονίζουν την καθιέρωση ελάχιστων προτύπων για την επιβολή του νόμου και μέτρα συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών για την αποτελεσματική αντιμετώπιση, την ανταλλαγή πληροφοριών, την εύρεση βέλτιστων πρακτικών και εμπειρογνωμοσύνης,
Σε άλλη συνεδρίαση της επιτροπής πάλι, σημειώνεται ότι η πανδημία οδήγησε σε αύξηση της βίας μεταξύ των συντρόφων και απαίτησε η ΕΕ να διαμορφώσει άμεσα το πλαίσιο που θα προστατεύσει τα θύματα.
Οι ευρωβουλευτές υπογράμμισαν ότι κατά τη θέσπιση των ρυθμίσεων για τα δικαιώματα επιμέλειας και επικοινωνίας, η προστασία των γυναικών και των παιδιών από τη βία και το υπέρτατο συμφέρον του παιδιού πρέπει να είναι υψίστης σημασίας. Το ευρωκοινοβούλιο θα πάρει θέση στην ολομέλεια μετά τη θερινή περίοδο.
Η σιωπή δεν βοηθάει ούτε σώζει- Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας Φύλων
Η Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων (ΓΓΟΠΙΦ) είναι ο πρώτος δημόσιος φορέας στην Ελλάδα που δημιούργησε και λειτουργεί Συμβουλευτικά Κέντρα για τη Βία κατά των Γυναικών.
Τα Συμβουλευτικά Κέντρα της ΓΓΟΠΙΦ στελεχώνονται από ειδικό επιστημονικό προσωπικό συμβούλων εξειδικευμένων στην προσέγγιση των γυναικών με την οπτική του φύλου (ψυχολόγους, κοινωνικές/-ούς λειτουργούς και νομικούς) και παρέχουν ΔΩΡΕΑΝ υπηρεσίες πληροφόρησης και συμβουλευτικής στις γυναίκες που απευθύνονται σε αυτά, στο πλαίσιο ολοκληρωμένων δράσεων ψυχοκοινωνικής στήριξης.
Η γραμμή SOS
Η τηλεφωνική γραμμή SOS 15900 είναι υπηρεσία εθνικής εμβέλειας που λειτουργεί 24 ώρες, 365 μέρες και δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες-θύµατα βίας ή σε τρίτα πρόσωπα να επικοινωνήσουν άµεσα µε έναν φορέα αντιμετώπισης της έµφυλης βίας.
Η άσκηση κάθε είδους βίας ή κακοποίησης: ψυχολογικής, σωματικής ή σεξουαλικής διώκεται από το Νόμο.
- Σε περίπτωση άμεσης ανάγκης, καλούμε το 100.
- Αν δεν μπορούμε να μιλήσετε, στέλνουμε γραπτό μήνυμα (sms) στο 100, με: Ακριβή διεύθυνση, Ονοματεπώνυμο, Είδος επείγουσας ανάγκης (π.χ. «κινδυνεύει η ζωή μου», «δέχομαι βία από το/τη σύζυγό μου»)
- Εάν δεν μπορούμε να επικοινωνήσουμε με το 100, ζητάμε από κάποιον άλλον να ειδοποιήσει τις Αρχές (π.χ. από κάποιον οικείο ή το γιατρό μας)
- Ενημερώνουμε το τοπικό Αστυνομικό Τμήμα.
- Ενημερώνουμε το θύμα για τους τρόπους επικοινωνίας με τις Αστυνομικές Υπηρεσίες.
- Ενθαρρύνουμε το θύμα να καλέσει για ψυχοκοινωνική υποστήριξη τη γραμμή SOS 15900 για κακοποιημένες γυναίκες.