Οι Έλληνες του Χαρκόβου παραμένουν με τους άλλους κατοίκους στην πόλη, προσπαθούν να συνεχίσουν τη ζωή τους, βγαίνουν βόλτα όταν δεν έχει σειρήνα, κάνουν τη μπουγάδα τους όταν έχει ρεύμα και προσπαθούν να τραγουδούν τα τραγούδια των Ελλήνων της Αζοφικής όταν ο ήχος από τις βόμβες δεν σκεπάζει τη φωνή τους.
Το iefimerida.gr βρέθηκε μαζί τους αυτές τις δύσκολες μέρες.
Τα ρωσικά στρατεύματα έχουν εισβάλλει από τα βόρεια σύνορα της Ουκρανίας προς την κατεύθυνση του Χαρκόβου. Βομβαρδίζουν την πόλη και προσπαθούν να καταλάβουν χωριά κοντά στα σύνορα. Οι Ουκρανοί αν και μειονεκτούν σημαντικά σε ανθρώπινους και τεχνικούς πόρους κρατάνε αντίσταση και προσπαθούν να σταθεροποιήσουν το μέτωπο. Τα χτυπήματα σε αμάχους είναι καθημερινή πρακτική για τους Ρώσους.
«Το Χάρκοβο εξακολουθεί να ζει τη ζωή του αλλά υπάρχει διαρκώς η αίσθηση αυξημένης απειλής. Οι βομβαρδισμοί έχουν πυκνώσει ενώ έρχονται πολλοί άνθρωποι από τις περιοχές έξω από το Χάρκοβο όπου διεξάγονται εχθροπραξίες. Χθες οι Ρώσοι χτύπησαν μια εστία όπου είχαν καταφύγει οι άνθρωποι που έφυγαν από τα παραμεθόρια χωριά» είπε την Πέμπτη στο iefimerida.gr η πρόεδρος του ελληνικού συλλόγου Χαρκόβου «Ήλιος» Ιρίνα Ντενίσενκο.
Με την πρώτη βόμβα σταμάτησε η διδασκαλία ελληνικών
Τουλάχιστον 547 από τους συνολικά 1.300.0000 κατοίκους του Χαρκόβου είναι ελληνικής καταγωγής. Κάποιοι εξ’ αυτών κατάγονται από την Αζοφική, άλλοι είναι Πόντιοι, ορισμένοι είναι από τον Καύκασο ή την Κεντρική Ασία. Παρά τον ανελέητο πόλεμο, οι περισσότεροι από αυτούς -όπως και γενικά οι κάτοικοι της πόλης- δεν έχουν φύγει ή έφυγαν και γύρισαν. Τους Έλληνες του Χαρκόβου ενώνει ο σύλλογος «Ήλιος», ο οποίος φέτος κλείνει τα 35 χρόνια λειτουργίας.
Από την ίδρυση του συλλόγου «Ήλιος», το 1989, λειτουργούσε σχολείο εκμάθησης ελληνικών. Από αυτό πέρασαν περισσότεροι από 1.000 μαθητές ενώ ορισμένοι από αυτούς κατάφεραν να μάθουν πολύ καλά ελληνικά. Σύμφωνα με τους πρωτεργάτες του συλλόγου, τα τελευταία χρόνια ενδιαφέρον για την εκμάθηση ελληνικών είχαν και οι Ουκρανοί που δεν έχουν ελληνική καταγωγή, οι οποίοι επίσης παρακολουθούσαν τα μαθήματα.
Τα μαθήματα ελληνικών σταμάτησαν με το που έπεσαν οι πρώτες βόμβες στην πόλη, κατά την έναρξη της μεγάλης κλίμακας ρωσικής εισβολής πριν δύο χρόνια. Ενώ ο πόλεμος είχε ξεκινήσει πριν 10 χρόνια, το Χάρκοβο είχε μείνει σχεδόν ανέπαφο, η ζωή κυλούσε ομαλά ενώ υπήρχαν και δεκάδες χιλιάδες φοιτητές από όλο τον κόσμο. Όταν οι εχθροπραξίες έφτασαν σχεδόν μέσα στην πόλη, μεγάλο μέρος των κατοίκων το εγκατέλειψαν αλλά οι περισσότεροι απ’ αυτούς επέστρεψαν λίγους μήνες αργότερα, όταν οι Ουκρανοί κατάφεραν να απωθήσουν τον ρωσικό στρατό.
«Δυσκολεύομαι να αναπολώ τις πρώτες μέρες. Δεν θέλω να τις θυμάμαι. Δεν είχα πανικοβληθεί ή κάτι τέτοιο αλλά πολλοί δεν άντεχαν, έκλαιγαν. Είχαμε μαζευτεί με τους συγγενείς σε ένα σπίτι και περιμέναμε. Επειδή έχω ηλικιωμένη μητέρα που δεν μπορεί να μετακινηθεί εύκολα αποφάσισα ότι θα έμενα» λέει στο iefimerida.gr η Πολιάνα Ντζιουμπένκο, καθηγήτρια εικαστικών στο Πανεπιστήμιο του Χαρκόβου και μέλος του συλλόγου «Ήλιος».
Τη συναντάμε σε ένα καφέ στο Χάρκοβο, μιλάει χαμηλόφωνα και προσπαθεί να εξηγήσει πολύ διεξοδικά τη σκέψη της. Η ίδια διδάσκει τους νέους για το πως να ζωγραφίζουν. Εξαιτίας του πολέμου όλα τα μαθήματα διεξάγονται διαδικτυακά αλλά αυτό δεν είναι το μόνο αποτύπωμα που άφησε ο πόλεμος. Η κατάσταση περνάει μέσα στην ψυχολογία και στη δουλειά των φοιτητών. Πολλοί δεν μπορούν να ζωγραφίζουν ειρηνικές εικόνες ενώ άλλοι, όπως η ίδια η Πολιάνα, έχουν κατεβάσει τα πινέλα και σταμάτησαν να ζωγραφίζουν εντελώς.
Όταν έχεις ρεύμα βάζεις μπουγάδα
«Είναι δύσκολο ψυχολογικά. Στην αρχή πέφτεις σε μια απάθεια. Μετά αποκτάς κάποια κανονικότητα και αρχίζεις να χαίρεσαι τα απλά πράγματα, όταν απλώς έχεις ρεύμα. Πατάς τον διακόπτη του φωτός και χαίρεσαι, λες “Θεε μου, έχουμε φως”. Το λες σιγανά για να μην το “τρομάξεις”. Όταν έχουμε ρεύμα βάζουμε μπουγάδα ή μαγειρεύουμε ή κάνουμε άλλες δουλειές. Όσα προλαβαίνουμε δηλαδή. Μετά απλώς μπορεί να πας μια βόλτα έξω» μας λέει.
Ενώ οι βόμβες σφυροπούσαν την πόλη και οι Ρώσοι σκότωναν απλούς πολίτες, οι κάτοικοι προσπαθούσαν να πιαστούν από κάτι προκειμένου να διατηρήσουν την ψυχική τους ισορροπία. Για τα μέλη του Συλλόγου «Ήλιος» η ενασχόληση με τον ελληνισμό ήταν ένα τέτοιο κλαράκι σωτηρίας. Έστω και διαδικτυακά, τα μέλη του «Ήλιος» συναντιώνται προκειμένου να ανταλλάξουν τα νέα τους και να κάνουν σχέδια για το μέλλον του συλλόγου. Πρόσφατα πραγματοποίησαν για δωδέκατη χρονιά τον διαγωνισμό ζωγραφικής για παιδιά και νέους που ονομάζεται «Η Λάμψη της Ελλάδας».
«Για ποιον λόγο να συμμετέχει κανείς στο ελληνικό κίνημα ενώ έξω από το σπίτι του πέφτουν βόμβες;» ρωτάμε την Πολιάνα. «Είναι μεγάλη ανάγκη μας να το κάνουμε διότι σε διαφορετική περίπτωση θα εξαφανιστούμε. Και δεν εννοώ ότι θα εξαφανιστούμε ως σωματείο αλλά ένα κομματάκι της προσωπικότητάς μας θα εξαφανιστεί» λέει η Πολιάνα.
Εξαιτίας των ρωσικών χτυπημάτων κατά του Χαρκόβου ένα μέλος του συλλόγου «Ήλιος» έχασε τη ζωή του, όπως μας περιγράφει η πρόεδρος του συλλόγου κ. Ντενίσενκο. Κατά το πρώτο διάστημα της εισβολής 32 Έλληνες - μέλη του συλλόγου «Ήλιος», κυρίως γυναίκες και ηλικιωμένοι, έφυγαν από το Χάρκοβο στην Ελλάδα, με την ευγενική στήριξη του επιχειρηματία Βασίλη Μπούμπουρα. Άλλα έφυγαν με δικά τους μέσα. Ωστόσο οι περισσότεροι προτίμησαν να μείνουν ή πήγαν σε άλλες περιοχές της Ουκρανίας και επέστρεψαν αργότερα.
Όλοι τους κινδύνεψαν και κινδυνεύουν καθημερινά από τους ρωσικούς πυραύλους. Η λογίστρια του συλλόγου «Ήλιος» Λυδία Οβτσιαρένκο περιγράφει: «Μόλις είχαμε κατέβει στο υπόγειο όταν βάρεσαν οι σειρήνες και η ρουκέτα χτύπησε την πολυκατοικία μας. Μετά από αυτό αποφασίσαμε να φύγουμε από το Χάρκοβο». Ο σύζυγος της κ. Οβτσιαρένκο μας δείχνει φωτογραφίες από τις ζημιές που προκάλεσε ο πύραυλος στο σπίτι τους. «Δεν μπορείς να συνηθίσεις τον πόλεμο. Εγώ τουλάχιστον δεν μπορώ. Φοβάμαι την κάθε φορά που βαράει η σειρήνα» μας λέει η ίδια.
Η κ. Οβστιαρένκο κατάγεται από το Ντονμπάς και η συμβολή της στη λειτουργία του συλλόγου θεωρείται εξαιρετικά σημαντική, κρίνοντας από τον σεβασμό με τον οποίον μιλάνε για αυτήν τα άλλα μέλη του συλλόγου που συναντήσαμε. Εργάζεται στη νομική σχολή του Χαρκόβου και το τρέχον διάστημα, παρά τα προβλήματα με την ηλεκτροδότηση και την διαρκή απειλή των Ρώσων πάνω από το Χάρκοβο, απασχολεί το μυαλό μας με τις εορταστικές εκδηλώσεις του συλλόγου «Ήλιος» για τα 35 χρόνια λειτουργίας του. Είναι μια από τις φωτεινές σκέψεις που μπορεί να κάνει για να μην σκέφτεται τον πόλεμο.
Η τέχνη στις φλόγες του πολέμου
Ο πόλεμος περνάει σαν οδοστρωτήρας από τις ζωές των Ελλήνων της Ουκρανίας, μεταξύ των οποίων και του Χαρκόβου. Ο γνωστός ζωγράφος Αντρέι Κουτανά είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ο πόλεμος έχει κλέψει δέκα χρόνια από τη ζωή του. Δέκα χρόνια στα οποία ο ίδιος και η οικογένειά του αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πόλη τους, το Σλαβιάνσκ, να μένουν σε ξένα σπίτια και να κάνουν όποια δουλειά βρουν για να επιβιώσουν.
Ο Κουτανά είναι πετυχημένος ζωγράφος. Έχει κάνει ατομικές εκθέσεις και έχει εκτεθεί σε μουσεία. Στους πίνακές του μπορεί κανείς να παρατηρήσει ένα εκπληκτικό παιχνίδι του φωτός με τα χρώματα. Λίγες μέρες πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είχε κάνει προσωπική έκθεση στο μουσείο Κουηντζή στη Μαριούπολη. Ο Αρχίπ Κουηνζή ήταν Έλληνας ζωγράφος της Αζοφικής, η υπερηφάνεια των Ελλήνων της Μαριούπολης και μεγάλος δάσκαλος. Η ρωσική προπαγάνδα «βάπτισε» τον Κουηντζή ως «Ρώσο», τα ρωσικά στρατεύματα λεηλάτησαν και κατέστρεψαν το μουσείου του στη Μαριούπολη ενώ η ομώνυμη οδός «Κουηνζή» μετονομάστηκε από τους Ρώσους σε «Αρτιόμ», προς τιμήν ενός συνεργάτη του Στάλιν.
Το εργαστήριο του κ. Κουτανά έμεινε στο Σλάβιανσκ. Λόγω του πολέμου οι πωλήσεις των έργων του έπεσαν στο ναδίρ και για να επιβιώσει σε μια ξένη πόλη ο Κουτανά άρχισε να εργάζεται ως οδηγός ταξί. «Ο πόλεμος μας σκληραγωγησε και μας έδωσε μια κάποια σοφία. Έγινε επανεκτίμηση αξιών. Θυμήθηκα τα λόγια του παππού μου, ο οποίος στα οικογενειακά τραπέζια πάντα έκανε πρόποση να μην έχουμε πόλεμο. Εμείς -τότε μικροί- γελούσαμε. Αλλά τελικά κατάλαβα τι εννοούσε. Όσα και να διαβάσει ο άνθρωπος, όσα και να ακούσει δυστυχώς δεν καταλαβαίνει τι είναι ο πόλεμος μέχρι να το δει με τα μάτια του» μας λέει ο ζωγράφος.
Παρά τις δυσκολίες και τον πόλεμο οι Έλληνες του Χαρκόβου επιμένουν να ελπίζουν και να αγωνίζονται για το καλύτερο και μαζί με αυτό να μην ξεχνάνε τις ρίζες των προγόνων τους. «Μεγάλωσα σε μια οικογένεια που ήταν πολύ υπερήφανοι που ήταν Έλληνες. Ο παππούς μου ήταν δάσκαλος μαθηματικών και η γιαγιά μου δίδασκε γερμανικά. Ο προπάππους μου ήταν έμπορος, πετυχημένος άνθρωπος. Γενικά μεγάλωσα με την αντίληψη ότι αφού είμαστε Έλληνες, πρέπει να πετύχουμε. Και έτσι πορευόμαστε» μας λέει ο κ. Κουτανά.