Με τη ζωή σε πολλές πόλεις του πλανήτη να γίνεται αφόρητη, λόγω των υψηλών θερμοκρασιών, το ενδιαφέρον της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας στρέφεται πλέον στην ανάσχεση της αστικής κλιματικής μεταβολής.
Πίσω από τη μεγαλύτερη, παγκόσμια προσπάθεια ελέγχου της θερμοκρασίας, στην πρωτεύουσα της Σαουδικής Αραβίας, το Ριάντ, βρίσκεται ο Έλληνας Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας στην Αυστραλία και διεθνής εμπειρογνώμονας σε θέματα δομημένου περιβάλλοντος, Ματθαίος Σανταμούρης.
Τα καλοκαίρια στην καρδιά της αραβικής χερσονήσου το θερμόμετρο «χτυπάει» 45αρια. Καθώς οι συνθήκες καθίστανται ανυπόφορες, η βασιλική επιτροπή της Σαουδικής Αραβίας κατέφυγε στην επιστημονική ομάδα του Έλληνα καθηγητή, που δρα στο Σίδνεϋ διερευνώντας και εφαρμόζοντας προηγμένα κλιματολογικά μοντέλα.
Η άνοδος της θερμοκρασίας επιφέρει δραματικές συνέπειες
Όπως εξηγεί στο iefimerida.gr ο κ. Σανταμούρης, «η σημαντική αυτή υπερθέρμανση έχει δραματικές συνέπειες στην οικονομία της πόλης, την κατανάλωση ενέργειας, την υγεία, την περιβαλλοντική ποιότητα κλπ. Οι αρχές της χώρας έχουν σχεδιάσει και υλοποιούν εξαιρετικά σημαντικά και πρωτοπόρα έργα για την περιβαλλοντική και θερμική αναβάθμιση της πόλης».
Το πρόγραμμα θερμικής ανάσχεσης, που «τρέχει» η επιστημονική ομάδα με τον Έλληνα επικεφαλής, βασίστηκε σε μια πολύ ενδελεχή και καινοτόμα ανίχνευση των κλιματικών χαρακτηριστικών της υπερθέρμανσης με χρήση δορυφορικών, ιπτάμενων και σταθμών εδάφους, την πολύ υψηλής ακρίβειας προσομοίωση των κλιματικών συνθηκών σε όλη σχεδόν τη Σαουδική Αραβία, τη χρήση προηγμένων τεχνολογιών θερμικού μετριασμού, όπως τα υπέρψυχρα υλικά και η ειδική φύτευση, την ενεργειακή προσομοίωση περί των 3.500 κτιρίων στους υπερ-υπολογιστές των συνεργατών του UCL Berkeley, καθώς και την ενδελεχή ανάλυση και συσχέτιση των κλιματικών παραμέτρων με τα αντίστοιχα κοινωνικοοικονομικά και πληθυσμιακά χαρακτηριστικά της πόλης.
Είναι δυνατή η πτώση της θερμοκρασίας στις πόλεις κατά 5 βαθμούς Κελσίου
«Η όλη μελέτη κατέδειξε ότι είναι δυνατή η μείωση της μέγιστης θερμοκρασίας της πόλης κατά 4,5-5 βαθμούς, η μείωση των περιόδων υπερθέρμανσης κατά 35% και η μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης των κτιρίων για κλιματισμό έως και κατά 30%. Μετά την ολοκλήρωση της όλης μελέτης ξεκινάει άμεσά η πραγματική εφαρμογή. Το έργο αυτό είναι η μεγαλύτερη παγκόσμια προσπάθεια ανάσχεσης της αστικής κλιματικής μεταβολής και ασφαλώς αισθανόμαστε την ευθύνη αλλά και την ικανοποίηση να σχεδιάζουμε ένα τέτοιο έργο», λέει ο κ. Σανταμούρης.
Ποια μέτρα, όμως, θα έπρεπε να ληφθούν και στη χώρα μας σε ότι αφορά στον μετριασμό της θερμοκρασίας ενόψει των καυσώνων που απειλούν την νότια Ευρώπη; Ο Έλληνας Καθηγητής εξηγεί ότι η τεχνογνωσία σε θέματα θερμικής ανάσχεσης και προσαρμογής έχει εξελιχθεί δραματικά κατά τα τελευταία χρόνια και υπάρχουν πάνω από 250 πόλεις οπού έχει πλέον επιτευχθεί μέση μείωση της μέγιστης θερμοκρασίας έως και τα 2.5 βαθμούς.
Η οικονομική κρίση ατόνησε τις προσπάθειες θερμικής ανάσχεσης στην Ελλάδα
«Στην Ελλάδα κατά την περασμένη δεκαετία σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν εξαιρετικά πρωτοπόρα έργα θερμικής ανάσχεσης σε πλήθος πόλεων, με ιδιαίτερα σημαντικά και καινοτόμα αποτελέσματα. Είναι λυπηρό ότι, ενώ η Ελλάδα βρέθηκε στην πρωτοπορία της σχετικής έρευνας και υλοποίησης και η ελληνική βιομηχανία παρήγαγε και εξήγαγε μαζικά καινοτόμα σχετικά προϊόντα, η προσπάθεια ατόνησε κυρίως λόγω πολιτικής αδράνειας που προκάλεσε η οικονομική κρίση και όχι μόνο», τονίζει ο Ματθαίος Σανταμούρης.
Το πρόβλημα της αστικής υπερθέρμανσης των κυριότερων ελληνικών πόλεων είναι εξαιρετικά σημαντικό και πολύ καλά τεκμηριωμένο. Η υπερθέρμανση των πόλεων έχει δραματικές οικονομικές συνέπειες αλλά ταυτόχρονα επιβαρύνει σημαντικά την υγεία και την ποιότητα ζωής των πολιτών. Η υπερθέρμανση πλήττει όλους τους τομείς της οικονομίας και ιδιαίτερα τον τουρισμό.
«Όλες οι σημαντικές πόλεις του κόσμου έχουν σχεδιάσει και υλοποιούν σύγχρονα προγράμματα κλιματικής ανάσχεσης και προσαρμογής. Αυτό δεν συμβαίνει ουσιαστικά στην χώρα μας και οι επιδερμικές αναφορές σε σχετικά σχέδια δεν έχουν καμμιά ουσιαστική αξία. Η ένταξη αρκετών ελληνικών πόλεων στο πρόγραμμα ανθρακοποίησης 100 πόλεων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας ανοίγει ένα παράθυρο αισιοδοξίας αρκεί ο σχετικός σχεδιασμός να πραγματοποιηθεί από επιστήμονες και μηχανικούς υψηλής και εξειδικευμένης γνώσης που ευτυχώς υπάρχουν στην Ελλάδα», λέει σχολιάζοντας ότι ο επιστημονικός κόσμος της χώρας έχει εκπονήσει πλήθος μελετών που υποδεικνύουν με μεγάλη σαφήνεια και ακρίβεια τις προτεραιότητες και τα μέτρα του απαραίτητου σχεδιασμού. «Ίσως είναι πια καιρός να υλοποιήσει η χώρα ένα σοβαρό και καλά μελετημένο σχέδιο ανάσχεσης της αστικής κλιματικής μεταβολής και να απορρίψει τα επιδερμικά ανούσια και τελικά αποπροσανατολιστικά σχέδια βιτρίνας».
Την περίοδο 2023-2027 το θερμότερο έως σήμερα καλοκαίρι παγκοσμίως
Και όλα αυτά εν μέσω ανακοινώσεων του Παγκόσμιου Οργανισμού Μετεωρολογίας που ανακοίνωσε ότι υπάρχει 98% πιθανότητα κατά την περίοδο 2023-2027 να βιώσουμε το θερμότερο έως σήμερα καλοκαίρι σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με τον Έλληνα Καθηγητή, δεν είναι δυνατή η ακριβής πρόβλεψη για το πως θα διαμορφωθούν οι θερμοκρασίες στα διάφορα μέρη του πλανήτη και για το πότε θα συμβούν τα ακραία αυτά φαινόμενα και γι’ αυτό όσοι προβαίνουν σε βραχυπρόθεσμες προβλέψεις πρέπει να είναι πιο προσεκτικοί.
«Είναι απολυτά σίγουρο ότι η κλιματική αλλαγή επιταχύνεται ίσως πολύ ταχύτερα από τις μέσες επιστημονικές εκτιμήσεις. Ιδιαίτερα, η αύξηση της θερμοκρασίας στις πόλεις οπού ζει το 80% του Ευρωπαϊκού πληθυσμού είναι υπερδιπλάσια της μέσης αύξησης της θερμοκρασίας που προκαλεί η γενική κλιματική μεταβολή. Ταυτόχρονα, οι περίοδοι θερμικής δυσφορίας αυξάνονται δραματικά κυρίως εξαιτίας της σημαντικής αύξησής της νυκτερινής θερμοκρασίας και όχι τόσο λόγω της αύξησης της μέγιστης ημερήσιας θερμοκρασίας. Τα ακραία φαινόμενα, όπως οι καύσωνες, παρουσιάζονται πιο συχνά και με μεγαλύτερη ένταση. Οι προβλέψεις για το θερμικό μέλλον των πόλεων είναι δυσοίωνες. Η μέση αστική θερμοκρασία προβλέπεται να αυξηθεί από 2 έως 7 βαθμούς ανάλογα την περιοχή του πλανήτη», τονίζει στο iefimerida.gr.
Η σύγχρονη αυτή πραγματικότητα αλλά και η μελλοντική κλιματική προοπτική δημιουργούν ιδιαίτερα σημαντικά προβλήματα. Διόγκωση της ενεργειακής κατανάλωσης αλλά και της απαιτούμενης ηλεκτρικής ισχύος για κλιματισμό, σημαντική αύξηση της συγκέντρωσης των αστικών ρύπων και ιδίως του τοξικού όζοντος, δραματική μεγέθυνση των προβλημάτων υγείας που σχετίζονται με θερμικά αίτια, μεταξύ αυτών των προβλημάτων ψυχικής υγείας και αξιοσημείωτη μείωση της ανθρώπινης παραγωγικότητας και δραματικά προβλήματα στους πολίτες χαμηλού εισοδήματος που σχεδόν υποχρεούνται να διαβιούν σε εξαιρετικά υψηλές εσωτερικές θερμοκρασίες.
Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αδυνατούν να συνεισφέρουν στην περίοδο των καυσώνων
Ταυτόχρονα, όπως επισημαίνει ο κ. Σανταμούρης, ο κίνδυνος κατάρρευσης του ενεργειακού συστήματος απειλεί με χιλιάδες νεκρούς. Έχει διαπιστωθεί ότι για κάθε βαθμό αύξησης της θερμοκρασίας πάνω από την μέση θερινή τιμή, η απόδοση των θερμικών σταθμών παραγωγής ενέργειας μειώνεται κατά μέση τιμή κατά 0.6 %. Δηλαδή, στην περίοδο ενός καύσωνα μπορεί να μειωθεί έως και κατά 5 %. Παράλληλα, το δίκτυο και οι υποδομές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας υφίστανται σημαντική καταπόνηση και αυξημένες βλάβες. Κυρίως όμως κατά την περίοδο των ακραίων θερμικών φαινομένων αυξάνεται δραματικά η απαιτούμενη ισχύς ηλεκτρικής ενέργειας και η πίεση στο δίκτυο.
«Δυστυχώς, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αδυνατούν να συνεισφέρουν σημαντικά κατά την περίοδο των καυσώνων διότι η ταχύτητα του αέρα είναι συνήθως πολύ χαμηλή και άρα τα αιολικά συστήματα δεν μπορούν να συνεισφέρουν σημαντικά, ενώ κατά την νυκτερινή αιχμή τα φωτοβολταικα συστήματα δεν παράγουν ενέργεια. Είναι ιδιαίτερα ατυχές και σχεδιαστικά άστοχο ότι τα ανανεώσιμα συστήματα δεν έχουν συνδυαστεί με αποθήκευση ενέργειας κάτι που πρέπει άμεσα να αντιμετωπιστεί», σχολιάζει.
Ο κίνδυνος black -out
Για όλους τους παραπάνω λόγους, σύμφωνα πάντα με τον Έλληνα ειδικό, η πιθανότητα ενός σοβαρού black -out αυξάνει δραματικά. «Η έλλειψη ηλεκτρικής ισχύος και άρα η έλλειψη κλιματισμού, έστω και για περιορισμένο χρονικό διάστημα, μπορεί να αποβεί θανάσιμη για μέρος του ευπαθούς πληθυσμού που αδυνατεί να επιβιώσει σε υψηλές θερμοκρασίες. Δυστυχώς, υπάρχουν τραγικές σχετικές εμπειρίες από το παρελθόν με σημαντικότερη αυτή του καύσωνα στην Δυτική Ευρώπη την περασμένη δεκαετία όπου περίπου 80.000 πολίτες, οι περισσότεροι χαμηλού εισοδήματος έχασαν την ζωή τους λόγω κυρίως της αδυναμίας των πυρηνικών αλλά και των συμβατικών σταθμών να παράγουν επαρκή ηλεκτρική ενέργεια», καταλήγει.