Το ελαιόλαδο αποτελεί βασικό συστατικό της μεσογειακής διατροφής και κουλτούρας εδώ και χιλιετίες. Πριν φτάσει ποτέ στο τραπέζι, χρησιμοποιούνταν για ιατρικές και θρησκευτικές πρακτικές, κερδίζοντας το παρατσούκλι «υγρός χρυσός» στην Ιλιάδα του Ομήρου.
Η αγορά ελαιολάδου εκτιμάται σε 22,3 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022 και αναμένεται να αυξηθεί εκθετικά κατά την επόμενη δεκαετία.
Όμως πίσω από τα πιο δημοφιλή εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα στον κόσμο -που παράγονται στην Ιταλία, την Ισπανία και την Ελλάδα- υπάρχουν εξίσου επικερδείς εγκληματικές επιχειρήσεις. Σύμφωνα με το CNN, πουλάνε ψεύτικο υγρό χρυσό που χρησιμοποιεί ηλιέλαιο, λάδι κανόλα ή ακόμη και λαμπέλαιο για να δημιουργήσουν ένα προϊόν που μπορεί να πωλείται στη λιανική έως και 30 δολάρια το λίτρο στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Στα τέλη Νοεμβρίου, οι αρχές της Ισπανίας και της Ιταλίας που συνεργάζονται με τη Europol της ΕΕ δήλωσαν ότι συνέλαβαν 11 άτομα που συνδέονται με μια τέτοια εγκληματική συμμορία, δεσμεύοντας 12 βαρέλια που περιείχαν περίπου 260.000 λίτρα νοθευμένου, ή μη παρθένου ή εξαιρετικά παρθένου ελαιόλαδου.
Κατάσχεσαν επίσης επιπλέον 5.200 λίτρα ελαιόλαδου που ήταν έτοιμο για εξαγωγή. Οι αρχές δήλωσαν ότι ήταν «ακατάλληλο για κατανάλωση», παρά την ψευδή επισήμανση που ισχυριζόταν ότι το λάδι ήταν 100% ιταλικό ή ισπανικό.
Οι αρχές βρήκαν επίσης 91.000 ευρώ σε μετρητά, τέσσερα πολυτελή οχήματα, παραποιημένες ετικέτες και χαρτιά που ανέφεραν ότι το λάδι ήταν ισπανικής και ιταλικής παραγωγής, ενώ οι δοκιμές δειγμάτων αποκάλυψαν ότι ήταν πιο πιθανό να παρασκευάζεται από την ανάμειξη υποπροϊόντων ελαιολάδου με άλλα είδη λαδιού.
Αύξηση της ζήτησης
«Ένα μείγμα διαφόρων παραγόντων, όπως ο γενικός πληθωρισμός των τιμών, η μειωμένη παραγωγή ελαιολάδου και η αυξανόμενη ζήτηση, δημιούργησαν το τέλειο έδαφος για τους δόλιους παραγωγούς», σύμφωνα με ανακοίνωση της Europol.
«Δυστυχώς, η πλαστογράφηση του έξτρα παρθένου ελαιολάδου είναι μια συνήθης πρακτική, γι' αυτό και η καταπολέμησή της αποτελεί προτεραιότητα για την επιβολή του νόμου - ιδίως στις χώρες παραγωγής», πρόσθεσε η υπηρεσία.
Η πρόσμιξη ελαιολάδου υψηλής ποιότητας με προϊόντα χαμηλότερης ποιότητας έχει γίνει κοινή πρακτική, καθώς η αυξανόμενη ζήτηση για εξαγωγές ελαιολάδου από τη Μεσόγειο αντισταθμίζεται από τα χαμηλότερα ποσοστά παραγωγής που οδηγούνται από τις όλο και πιο σκληρές καιρικές συνθήκες, αναφέρει η Coldiretti, η κύρια αγροτική οργάνωση της Ιταλίας.
Οι απατεώνες χρησιμοποιούν επίσης όλο και περισσότερο χλωροφύλλη ή β-καροτίνη για να χρωματίσουν το λάδι με τις χαρακτηριστικές πράσινες ή βουτυροκίτρινες αποχρώσεις του.
Το 2023, η μεσογειακή παραγωγή λαδιού μειώθηκε κατά 41%, δήλωσε η Coldiretti. Μια εξαιρετικά υγρή άνοιξη σήμαινε ότι τα ελαιόδεντρα άνθισαν λιγότερο και η ζέστη ρεκόρ το καλοκαίρι συρρίκνωσε τις ελιές που αναπτύχθηκαν.
Αυτό έκανε τους παραγωγούς να μην μπορούν να ανταποκριθούν στη ζήτηση της αγοράς.
«Η ανάμειξη ελαιολάδου με εναλλακτικά προϊόντα χαμηλότερης ποιότητας επέτρεψε στους εγκληματίες να προσφέρουν ανταγωνιστικές τιμές, ενώ εισέρχονταν σε νόμιμες αλυσίδες εφοδιασμού», αναφέρει η Europol.
«Αυτή η παράνομη πρακτική μπορεί όχι μόνο να προκαλέσει κίνδυνο για τη δημόσια υγεία, αλλά και να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και να έχει έτσι περαιτέρω οικονομικές επιπτώσεις», προειδοποιεί η ανακοίνωση.
Επιθέσεις με αλυσοπρίονο
Αν και τα παραποιημένα προϊόντα τους απέχουν πολύ από το να είναι αυθεντικά, οι εγκληματικές συμμορίες χρειάζονται ποιοτικές ελιές για το βασικό λάδι που χρησιμοποιείται για τη δημιουργία των μειγμάτων τους.
Αυτό έχει οδηγήσει σε έξαρση της κλοπής ολόκληρων ελαιόδεντρων ή παραγωγικών κλαδιών. Στην Ελλάδα και την Ιταλία, οι κλέφτες παίρνουν τακτικά αλυσοπρίονα σε αρχαία δέντρα για να κλέψουν κλαδιά γεμάτα ελιές.
Η συγκομιδή της ελιάς είναι μια ευαίσθητη διαδικασία, οπότε η κλοπή ολόκληρων δέντρων ή κλαδιών είναι ευκολότερη από το μάζεμα του καρπού, παρόλο που συχνά αφήνει τα δέντρα βαριά κατεστραμμένα.
Οι αρχές στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Ιταλία ανέφεραν επίσης αυξημένα περιστατικά διαρρήξεων αποθηκών ελιάς και καταστροφής εξοπλισμού σε μια προσπάθεια να καθυστερήσει η συγκομιδή ώστε οι κλέφτες να πάρουν τις ελιές, μεταδίδει το CNN.
Το ελαιόλαδο είναι ένα από τα τρόφιμα με τις περισσότερες ψεύτικες ετικέτες στην Ευρώπη και ένα από τα πιο συχνά ερευνώμενα, σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του 2022.