Η νίκη του συνασπισμού των δεξιών κομμάτων στις εκλογές στη Σουηδία, η οποία στηρίχθηκε κατά πολύ σε ένα κόμμα με νεοφασιστικό παρελθόν, είναι πιθανόν να φέρει στη διακυβέρνηση πολλών χωρών της Ευρώπης ακροδεξιά στοιχεία.
Το βράδυ της Τετάρτης, η Σουηδή πρωθυπουργός Μαγνταλένα Άντερσον, ηγέτης της κεντροαριστερής σοσιαλδημοκρατικής συμμαχίας, παραδέχθηκε την ήττα. Το κόμμα της είχε κερδίσει το 30% των ψήφων -ποσοστό που εξακολουθεί να το καθιστά τη μεγαλύτερη παράταξη στο κοινοβούλιο-, αλλά η κεντροαριστερή συμμαχία εξασφάλισε τρεις λιγότερες έδρες από τους αντιπάλους στα δεξιά.
Κυβέρνηση αναμένεται τώρα να σχηματίσουν οι ακροδεξιοί Σουηδοί Δημοκράτες (SD), ένα κόμμα που ιδρύθηκε το 1988 από υπερεθνικιστές εξτρεμιστές και νεοναζί. Την τελευταία δεκαετία έχουν μετακινηθεί από τα περιθώρια της πολιτικής στα κέντρα λήψης αποφάσεων της χώρας και τώρα εξασφάλισαν περίπου το 20% των ψήφων, δηλαδή αρκετές για να γίνουν το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα στη Σουηδία.
Το πιθανότερο, ωστόσο, είναι να μην αναλάβουν επίσημα την εξουσία. Είναι τέτοιο το πολιτικό στίγμα γύρω τους που μπορεί να παραμείνουν τελικά έξω από την κυβέρνηση, της οποίας θα ηγούνται οι κεντροδεξιοί Μετριοπαθείς και Φιλελεύθεροι, αλλά σίγουρα όχι η αντιπολίτευση.
Η πολιτική του συνασπισμού μπορεί να προκαλέσει προβλήματα και η διαμάχη για τη νέα κυβέρνηση μπορεί να διαρκέσει εβδομάδες. Όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα, φαίνεται ότι το ακροδεξιό SD θεωρεί ότι θα έχει μια σημαντική θέση στο τραπέζι, σε μια χώρα γνωστή για το προοδευτικό ήθος και τις πολιτικές της.
«Τώρα θα βάλουμε σε τάξη τη Σουηδία. Είναι καιρός να ξεκινήσουμε την ανοικοδόμηση της ασφάλειας, της ευημερίας και της συνοχής. Ήρθε η ώρα να βάλουμε τη Σουηδία πρώτα», έγραψε την Τετάρτη στο Facebook ο ηγέτης του SD, Τζίμι Άκεσον.
Σουηδία: Πώς μια χώρα διάσημη για το προοδευτικό ήθος της στρέφεται στο ακροδεξιό μέτωπο
Παρόλο που η Σουηδία ήταν για μεγάλο χρονικό διάστημα μια αρκετά ομοιογενής χώρα, καταγράφει ένα αυξανόμενο ρεύμα αφίξεων από οικονομικούς μετανάστες τη δεκαετία του 1960, μέχρι Σύρους πρόσφυγες κατά τη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης του 2015, όταν η Στοκχόλμη υιοθέτησε την πολιτική σχεδόν ανοιχτών θυρών της Γερμανίας. Πήρε τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων κατά κεφαλήν στην Ευρώπη και χειροκροτήθηκε για τη γενναιοδωρία. Τώρα φαίνεται να πληρώνει το τίμημα μιας αποτυχίας να προσαρμοστεί σωστά σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία.
Η ακροδεξιά «ζωγράφισε» τη Σουηδία ως το παιδί της μετανάστευσης που πήρε τον λάθος δρόμο. Το πρόβλημα, όμως, είναι πολύ πιο περίπλοκο από τα απλά ξενοφοβικά, ισλαμοφοβικά επιχειρήματα της δεξιάς, που επιλέγουν να κατηγορούν τους κατοίκους της Μέσης Ανατολής για πολλά από τα δεινά της χώρας.
Ωστόσο, μία από τις πρόσφατες δολοφονίες υψηλού προφίλ ήταν αυτή του ράπερ Einar, ο οποίος δολοφονήθηκε πέρυσι σε ένα χτύπημα συμμορίας, καθώς στεκόταν έξω από το σπίτι του μαζί με έναν άλλο ράπερ, ο οποίος είχε διασυνδέσεις με μια συμμορία που ονομάζεται Death Patrol. Η ανεξιχνίαστη δολοφονία έδωσε μια διαφορετική πτυχή στη γενική αντίληψη αυτής της βίας ως περιορισμένης σε γκέτο μεταναστών.
Ωστόσο, είναι αλήθεια ότι η πολιτική ένταξης έχει αποτύχει για πολλούς μετανάστες, με αρκετούς να σχηματίζουν διαχωρισμένες κοινότητες.
Αν και η ένοπλη βία δεν είναι αποκλειστικά δική τους ευθύνη, ορισμένοι απογοητευμένοι νεαροί από αυτές τις κοινότητες έχουν δημιουργήσει την αίσθηση ότι ανήκουν σε οργανωμένες εγκληματικές συμμορίες.
Αυτές οι συμμορίες έχουν αναπτύξει το εμπόριο ναρκωτικών και διαδραμάτισαν μεγάλο ρόλο σε ένα αυξανόμενο κύμα πυροβολισμών, ακόμη και βομβιστικών επιθέσεων τα τελευταία χρόνια -κυρίως σε προάστια των μεγάλων πόλεων, όπως στη Στοκχόλμη, το Γκέτεμποργκ και το Μάλμο.
Οι θάνατοι από πυροβολισμούς τριπλασιάστηκαν στη Σουηδία μεταξύ 2012 και 2020. Μέχρι στιγμής, φέτος έχουν σημειωθεί σχεδόν 50 θανατηφόροι πυροβολισμοί και το 2022 πρόκειται να γίνει η χειρότερη χρονιά που έχει καταγραφεί όσον αφορά στη βία.
Η Σουηδία, κάποτε μεταξύ των πιο ασφαλών χωρών στον κόσμο, έχει γίνει πλέον γνωστή για τη βία, παρά τους αυστηρούς νόμους περί όπλων.
Η ακροδεξιά «σαρώνει» την Ευρώπη
Η θριαμβολογία του Άκεσον έχει απήχηση σε ολόκληρη την ήπειρο. Η Μαρίν Λεπέν, ηγέτης του ακροδεξιού Κόμματος Εθνικής Συσπείρωσης της Γαλλίας, χαιρέτισε την επιτυχία του SD ως ένδειξη εθνικιστικής αναζωπύρωσης. «Παντού στην Ευρώπη οι άνθρωποι φιλοδοξούν να πάρουν τη μοίρα τους ξανά στα χέρια τους!» έγραψε στο Twitter.
Οι εκλογές της 25ης Σεπτεμβρίου στην Ιταλία αναμένεται να φέρουν ίσως την πιο εμφατική νίκη για ένα ευρωπαϊκό ακροδεξιό κόμμα: Τα «Αδέλφια της Ιταλίας», που έχουν τις ρίζες τους στο νεοφασιστικό κίνημα, προηγούνται προς το παρόν στις δημοσκοπήσεις και η αρχηγός τους, η χαρισματική Τζόρτζια Μελόνι, είναι έτοιμη να γίνει πρωθυπουργός με την υποστήριξη πολλών άλλων δεξιών κομμάτων.
Ο Άκεσον δεν έχει τις πολιτικές συμμαχίες που έχει η Μελόνι, αλλά μοιράζεται την ίδια αντιπάθεια για τη μετανάστευση, το Ισλάμ και το κατεστημένο της παγκοσμιοποίησης, το οποίο έχουν αξιοποιήσει κατά κόρον οι ακροδεξιοί σε όλη τη Δύση, στις προσπάθειές τους για εξουσία.
«Δεν περιλαμβάνουν το Ισλάμ στη Σουηδία. Δεν μπορείς να είσαι Σουηδός και μουσουλμάνος ταυτόχρονα», αναφέρει ο Andrej Kokkonen, καθηγητής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ.
«Έχουν λίγες νέες λύσεις για τις σημερινές καταστροφικές οικονομικές και περιβαλλοντικές κρίσεις. Μπορούν, ωστόσο, να διοχετεύσουν την κοινωνική αναταραχή προς όφελός τους, αναθερμαίνοντας ταυτότητες φυλής, θρησκείας και εθνότητας και πουλώντας μύθους εθνικού μεγαλείου», σημειώνει με τη σειρά του ο Pankaj Mishra για το Bloomberg Opinion σχετικά με την ακροδεξιά.
Το SD αναδείχθηκε σε μια σημαντική πολιτική δύναμη στη Σουηδία, αποσπώντας τις ψήφους της υπαίθρου, που κάποτε θα πήγαιναν σε κόμματα στην άλλη πλευρά του πολιτικού φάσματος. «Η αντιμετώπιση των εθνικιστών ως παρία δεν απέτρεψε την άνοδό τους», παρατήρησε ο Economist.
Για τα περισσότερα κυρίαρχα κόμματα της δεξιάς, η επίτευξη συμφωνίας με την ακροδεξιά έχει γίνει, σε ορισμένες περιπτώσεις, ο μόνος δρόμος προς την εξουσία.
«Αν θέλετε μια κυβέρνηση που δεν βασίζεται στους Σοσιαλδημοκράτες, πρέπει να συνεργαστείτε με το SD. Δεν μπορώ να δω καμία άλλη βιώσιμη εκλογική στρατηγική» είπε ο Άντερς Μποργκ, πρώην υπουργός Οικονομικών των Μετριοπαθών.
«Στη Σουηδία», πρόσθεσε, «απομονώσαμε το SD και όμως αυξήθηκε κατά 20%, καθώς πολλοί ψηφοφόροι στράφηκαν προς το μέρος του. Ταυτόχρονα, το SD έχει απομακρυνθεί από το περιθώριο προς ένα πιο συνηθισμένο πολιτικό κόμμα».
Αυτή είναι η αφήγηση που περιβάλλει άλλα ανερχόμενα ακροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων των «Αδελφών της Ιταλίας», της Μελόνι. Η ίδια απορρίπτει θυμωμένα τις κατηγορίες για φασισμό και έχει αυτοχαρακτηριστεί ως μέρος του πολιτικού κυρίαρχου ρεύματος -βάζοντας «στην κατάψυξη» τον ευρωσκεπτικισμό της, υποστηρίζοντας τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας και δίνοντας προτεραιότητα, τουλάχιστον προς το παρόν, στην οικονομική ανακούφιση των Ιταλών έναντι ενός υστερικού πολιτισμικού πολέμου.