Η δραματική σύλληψη του ακτιβιστή Αλεξέι Ναβάλνι την Κυριακή σε αεροδρόμιο της Μόσχας αποτελεί άλλη μια πράξη αυτοτραυματισμού του Κρεμλίνου.
Η πιο κραυγαλέα από αυτές τις πράξεις ήταν η απόπειρα δολοφονίας του Ναβάλνι με δηλητήριο στρατιωτικής τεχνολογίας. Με τις πράξεις αυτές, το Κρεμλίνο τοποθέτησε τον Ναβάλνι στην κορυφή της ρωσικής αντιπολίτευσης, υπονομεύοντας έτσι μια από τις πιο σταθερές πολιτικές στρατηγικές των δύο τελευταίων δεκαετιών: το να ενισχύει δηλαδή τη θέση του Βλαντίμιρ Πούτιν εξασφαλίζοντας ότι δεν θα υπάρχουν στο πολιτικό τοπίο σοβαροί πολιτικοί αντίπαλοι.
Τώρα, τα μέσα ενημέρωσης έχουν στρέψει την προσοχή τους στη γενναία απόφαση του Ναβάλνι να επιστρέψει στη χώρα του, μολονότι γνώριζε ότι θα συλληφθεί και θα φυλακιστεί. Αν, αντιθέτως, είχε μείνει στη Γερμανία, θα ήταν απλώς άλλος ένας από τους πολλούς επικριτές του Πούτιν που ζουν στο εξωτερικό.
Μπουμερανγκ στο Κρεμλίνο η υπόθεση Ναβάλνι
Η μεταχείριση του Ναβάλνι από το Κρεμλίνο έχει γίνει μπούμερανγκ. Αφού γλύτωσε ως εκ θαύματος από την απόπειρα δηλητηρίασής του, ο ρώσος διαφωνών έχει γίνει ένα είδος μυθικού ήρωα, στον οποίο δόθηκε μια ακόμη ευκαιρία: όχι να ζήσει ειρηνικά τις υπόλοιπες ημέρες του στο εξωτερικό, αλλά να κατακτήσει το κακό, να αψηφήσει τον θάνατο και να νικήσει τους εχθρούς του.
Oι ρωσικές αρχές αντιμετώπισαν το δικό τους δίλημμα για το πώς να αποδείξουν με πειστικότερο τρόπο την ασημαντότητα του αντιπάλου τους: να τον συλλάβουν (με την οργουελιανή κατηγορία ότι παραβίασε τους όρους καταδίκης του με αναστολή το 2014) ή να αγνοήσουν την επιστροφή του. Το σχέδιο δολοφονίας του Ναβάλνι απαιτούσε μια μυστική επιχείρηση που θα μπορούσε να διαψευστεί επ’ άπειρον. Η σύλληψή του, αντιθέτως, αποτελεί μια ανοιχτή πράξη που πρέπει να εξηγηθεί και να δικαιολογηθεί.
Aντί να προσπαθήσει να δικαιολογήσει τη δηλητηρίαση, το κράτος υποστηρίζει μια εξωφρενική κατηγορία κατά του Ναβάλνι: δεν είναι μια προσωπικότητα της αντιπολίτευσης, αλλά ένας πράκτορας των ξένων μυστικών υπηρεσιών. Τον έστειλαν στη Ρωσία οι εχθροί της για να ανατρέψουν το καθεστώς. Με τον τρόπο αυτό, ο Ναβάλνι μετακινείται από την κατηγορία των αντιπάλων – τους οποίους υποτίθεται ότι ο Πούτιν πολεμά με σεβασμό – στην κατηγορία των προδοτών, για τους οποίους δεν υπάρχουν κανόνες.
Η θέση του Ναβάλνι στη Ρωσία έχει αλλάξει ριζικά από τότε που δηλητηριάστηκε και κατάφερε να επιζήσει. Για τον έξω κόσμο, δεν είναι πια ένας πρωταγωνιστής της πολιτικής ζωής, αλλά ο αντι-Πούτιν. Η διπλωματία εδώ υποχωρεί. Δεν είναι άλλωστε πολύ διπλωματικό να συλλαμβάνεις έναν άνθρωπο που ήταν φιλοξενούμενος της καγκελαρίου Μέρκελ. Αντί λοιπόν να εξουδετερώσει τον Ναβάλνι, το Κρεμλίνο τον μετέτρεψε στον διασημότερο πολιτικό κρατούμενο του κόσμου. Οι αρχές κατάφεραν αυτό ακριβώς που ήθελαν να αποφύγουν. Ακόμη και άνθρωποι που διάκεινται θετικά απέναντι στον Πούτιν παίρνουν το μέρος του Ναβάλνι, όχι εκείνων που τον δηλητηρίασαν.
Τώρα είναι πιο δύσκολο να επικρίνεις τον Ναβάλνι. Ξένοι πολιτικοί και δημοσιογράφοι που δεν αισθάνονταν άνετα με τα πειράματα του Ναβάλνι με τον εθνικισμό είναι τώρα διατεθειμένοι να τα ξεχάσουν, μαζί με το γεγονός ότι δεν είναι ένας τυπικός φιλοδυτικός πολιτικός σε μια αντιδυτική χώρα και δεν έχει υποσχεθεί να αλλάξει τον γεωπολιτικό προσανατολισμό της Ρωσίας.
Την ίδια στιγμή, η σύζυγος του Ναβάλνι μετατρέπεται σε μια αυτόνομη πολιτικό με μεγάλη επιρροή, που θυμίζει τη Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια στη Λευκορωσία. Ο ίδιος ο Ναβάλνι παραμένει ο σημαντικότερος πολιτικός της αντιπολίτευσης. Και στα αυταρχικά συστήματα, όταν οι πολίτες σταματούν να υποστηρίζουν τον υπ’αριθμό ένα πολιτικό, στρέφονται στον αμέσως επόμενο. Οι ρωσικές αρχές θα πρέπει να αποφασίσουν ποιος είναι πιο απειλητικός: ο πραγματικός Ναβάλνι, που θα είναι μια πολιτική αλογόμυγα στις εκλογές, ή ο θρυλικός Ναβάλνι, στον οποίο θα στραφούν οι οργισμένοι Ρώσοι που θέλουν αλλαγή.
O Αλεξάντερ Μπαούνοφ είναι αρθρογράφος στους Moscow Times (Πηγή: Moscow Times) ΑΠΕ-ΜΠΕ