Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη-μέλη της ΕΕ κατέληξαν σήμερα σε μια πολυπόθητη συμφωνία για την αναθεώρηση της νομοθεσίας της ΕΕ σχετικά με το άσυλο και τη μετανάστευση.
Οι διαπραγματευτές του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου οδήγησαν σε συμφωνία σε πέντε κανονισμούς της ΕΕ που καθορίζουν τον τρόπο κοινής διαχείρισης ασύλου και μετανάστευσης μεταξύ των κρατών-μελών και την αντιμετώπιση μεταναστευτικών κρίσεων. Οι κανόνες ρυθμίζουν επίσης τον τρόπο αντιμετώπισης των ατόμων που φτάνουν στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, τη διεκπεραίωση των αιτημάτων ασύλου και την ταυτοποίηση αυτών που φτάνουν.
Μέτσολα: Ιστορική ημέρα
Σε ανάρτησή της στην πλατφόρμα X η πρόεδρος της Ευρωβουλής, Ρομπέρτα Μέτσολα, έκανε λόγο για συμφωνία-ορόσημο όσον αφορά τη διαχείριση της μετανάστευσης και του ασύλου.
«Σήμερα είναι μια πραγματικά ιστορική ημέρα, καθώς υλοποιήσαμε το Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου, πιθανόν το πιο σημαντικό νομοθετικό πακέτο αυτής της νομοθετικής περιόδου. Η Ευρώπη θα αποκτήσει τώρα ένα ισχυρό νομοθετικό πλαίσιο που θα είναι το ίδιο σε όλα τα κράτη-μέλη. Είναι λειτουργικό και προστατεύει, μια προσέγγιση ανθρώπινη και δίκαιη για όσους αναζητούν προστασία, σταθερή για όσους δεν είναι επιλέξιμοι για προστασία, και ισχυρή με αυτούς που εκμεταλλεύονται τους πιο ευάλωτους», είπε η Μέτσολα.
Μεταναστευτικό και άσυλο: Υποχρεωτική η αλληλεγγύη στην ΕΕ
Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ο νέος κανονισμός διαχείρισης ασύλου και μετανάστευσης προβλέπει υποχρεωτική αλληλεγγύη για τις χώρες της ΕΕ που αναγνωρίζεται ότι βρίσκονται υπό μεταναστευτική πίεση, επιτρέποντας σε άλλα κράτη-μέλη να επιλέξουν μεταξύ της μετεγκατάστασης αιτούντων άσυλο στην επικράτειά τους και της οικονομικής συνεισφοράς.
Προηγούμενες προσπάθειες για τον επιμερισμό της ευθύνης υποδοχής των μεταναστών απέτυχαν, επειδή ιδίως τα ανατολικά μέλη της ΕΕ ήταν απρόθυμα να υποδεχθούν ανθρώπους που είχαν φτάσει στην Ελλάδα, στην Ιταλία και σε άλλες χώρες.
Το κείμενο καθορίζει επίσης νέα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία ένα κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση των αιτήσεων διεθνούς προστασίας (πρώην κανόνες του Δουβλίνου).
Για να αντιμετωπιστεί η ξαφνική αύξηση των αφίξεων, ο κανονισμός για την κρίση και την ανωτέρα βία θεσπίζει έναν μηχανισμό για τη διασφάλιση της αλληλεγγύης και τα μέτρα για την υποστήριξη των κρατών-μελών που αντιμετωπίζουν μεγάλη εισροή υπηκόων τρίτων χωρών που οδηγεί στην κατάρρευση του εθνικού συστήματος ασύλου.
Κανόνες για την εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού
Οι κανόνες καλύπτουν, επίσης, την εργαλειοποίηση των μεταναστών, δηλαδή όταν οι μετανάστες χρησιμοποιούνται από τρίτες χώρες ή εχθρικούς μη κρατικούς φορείς για να αποσταθεροποιήσουν την ΕΕ. Προβλέπεται πιθανή προσωρινή παρέκκλιση από τις τυπικές διαδικασίες ασύλου.
Σύμφωνα με τον νέο κανονισμό, τα άτομα που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για να εισέλθουν στην ΕΕ θα υπόκεινται σε διαδικασία προκαταρκτικού ελέγχου, συμπεριλαμβανομένης της ταυτοποίησης, συλλογής βιομετρικών δεδομένων, ελέγχων υγείας και ασφάλειας, για έως και επτά ημέρες. Οι ειδικές ανάγκες των παιδιών θα λαμβάνονται υπόψη και κάθε κράτος-μέλος θα έχει έναν ανεξάρτητο μηχανισμό παρακολούθησης για να διασφαλίζει τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Αντικαθίστανται εθνικές διαδικασίες ασύλου
Από την πλευρά του, ο κανονισμός για τις διαδικασίες ασύλου θεσπίζει μια κοινή διαδικασία σε ολόκληρη την ΕΕ για τη χορήγηση και την απόσυρση διεθνούς προστασίας, αντικαθιστώντας αρκετές εθνικές διαδικασίες. Η επεξεργασία των αιτημάτων ασύλου θα πρέπει να είναι ταχύτερη -έως έξι μήνες για μια πρώτη απόφαση-, με μικρότερα όρια για προδήλως αβάσιμες ή απαράδεκτες αιτήσεις και στα σύνορα της ΕΕ.
Τέλος, η μεταρρύθμιση του Eurodac στοχεύει στον πιο αποτελεσματικό εντοπισμό όσων φθάνουν στην επικράτεια της ΕΕ, προσθέτοντας εικόνες προσώπου στα δακτυλικά αποτυπώματα, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών από έξι ετών. Οι Αρχές θα μπορούν να καταγράφουν εάν κάποιος μπορεί να αποτελέσει απειλή για την ασφάλεια, εάν το άτομο είναι βίαιο ή παράνομα οπλισμένο.
Η προσωρινή συμφωνία πρέπει να εγκριθεί επίσημα από το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο προτού καταστεί νόμος. Οι συννομοθέτες δεσμεύτηκαν να υιοθετήσουν τη μεταρρύθμιση των κανόνων της ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο πριν από τις ευρωεκλογές του 2024.
Μακροχρόνια μεταρρυθμιστική διαδικασία
Από την κορύφωση της προσφυγικής κρίσης του 2015/2016 γίνονται εντατικές προσπάθειες για τη μεταρρύθμιση του Συμφώνου για το μεταναστευτικό και το άσυλο.
Εκείνη την εποχή, χώρες όπως η Ελλάδα κατακλύζονταν από τεράστιο αριθμό προσφύγων και μεταναστών από χώρες όπως η Συρία, και εκατοντάδες χιλιάδες μπόρεσαν να μεταβούν σε άλλες χώρες της ΕΕ, κάτι που απαγόρευε ο λεγόμενος Κανονισμός του Δουβλίνου, σύμφωνα με τον οποίο οι αιτούντες άσυλο έπρεπε να είναι εγγεγραμμένοι στη χώρα όπου εισήλθαν για πρώτη φορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στη συνέχεια η Κομισιόν πρότεινε νέους κανόνες για πρώτη φορά το 2016. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις ήταν πολύ σκληρές μέχρι την τελευταία στιγμή. Αν και οι εισηγήσεις δεν ήταν αρκετά σκληρές για χώρες όπως η Ουγγαρία, οργανώσεις αρωγής και τμήματα των αριστερών και πράσινων κομμάτων εξέφρασαν ανησυχίες ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν τηρούνται επαρκώς στις διαδικασίες ασύλου.