Με μια πρωτόγνωρη προσφυγική κρίση σε ευρωπαϊκό έδαφος, η ΕΕ καλείται να αντιμετωπίσει μία από τις πολλές τραγικές επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει προκαλέσει μία από τις μεγαλύτερες ανθρωπιστικές κρίσεις στην πρόσφατη ιστορία της Ευρώπης, με τον πόλεμο να οδηγεί σε όλο και περισσότερες απώλειες ζωών, καταστροφές και εκτοπίσεις.
Εκατοντάδες άνθρωποι έχουν τραυματιστεί ή χάσει τη ζωή τους λόγω των εχθροπραξιών, ενώ εκατομμύρια άνθρωποι έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, αναζητώντας καταφύγιο εντός της Ουκρανίας και σε γειτονικές χώρες - κατά κύριο λόγο στην Πολωνία, αλλά και στη Ρουμανία, στη Σλοβακία, στην Ουγγαρία και στη Μολδαβία. Υπολογίζεται ότι το 90% των εκτοπισθέντων είναι γυναίκες και παιδιά, που κινδυνεύουν περισσότερο να πέσουν θύματα εμπορίας ανθρώπων, κακοποίησης και παράνομης υιοθέτησης.
Ευρωπαϊκά κονδύλια για τη στήριξη γειτονικών χωρών
Η προσφυγική κρίση που προκλήθηκε από τον πόλεμο ξεσήκωσε ένα μεγάλο κύμα αλληλεγγύης και κινητοποίησης σε όλη την Ευρώπη, με την ΕΕ και τα κράτη μέλη να παρέχουν έκτακτη βοήθεια στους εκτοπισθέντες και στήριξη στις χώρες που συνορεύουν με την Ουκρανία. Τα στοιχεία του ΟΗΕ αναφέρουν για εκτοπισμένους εντός Ουκρανίας και προς χώρες της ΕΕ που φτάνουν τα 10 εκατομμύρια, σχεδόν το ένα τέταρτο του πληθυσμού της χώρας.
Στις 24 Μαρτίου, οι ευρωβουλευτές ενέκριναν την αναπροσαρμογή των κονδυλίων της πολιτικής συνοχής (2014-2020) που δεν έχουν ακόμη διατεθεί ή δαπανηθεί για τη διοχέτευση κονδυλίων προς τα κράτη μέλη που υποδέχονται πρόσφυγες από την Ουκρανία. Η χρηματοδότηση μπορεί να αποτελείται και από επιπλέον 10 δισ. ευρώ από κονδύλια του ευρωπαϊκού προγράμματος REACT-EU.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε επίσης την παράταση της περιόδου δυνατότητας αξιοποίησης τόσο του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης όσο και του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας 2014-2020, ώστε να δοθεί στα κράτη μέλη ταχεία πρόσβαση σε αχρησιμοποίητους πόρους. Μέσω των ταμείων μπορούν να αποδεσμευθούν έως και 420 εκ. ευρώ για δαπάνες στέγασης, διατροφής, υγειονομικής περίθαλψης ή πρόσληψης επιπλέον προσωπικού.
Επιπλέον βοήθεια, όπως ιατρικά είδη και σκηνές, απεστάλη σε γειτονικά κράτη και στην Ουκρανία μέσω του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ και των ιατροφαρμακευτικών αποθεμάτων RescEU.
Κατά τη σύνοδο ολομέλειας της 23-24 Μαρτίου, οι ευρωβουλευτές συμφώνησαν να παράσχουν οικονομική βοήθεια στη Μολδαβία για να διευκολύνουν την υποδοχή προσφύγων στη χώρα, επιπροσθέτως της παροχής μακροοικονομικής βοήθειας για την κάλυψη των αναγκών εξωτερικής χρηματοδότησης. '
Προσωρινή προστασία των εκτοπισθέντων
Σε ψήφισμα που υιοθετήθηκε κατά την έκτακτη σύνοδο ολομέλειας της 1ης Μαρτίου, το Κοινοβούλιο εξέφρασε την ικανοποίησή του για τη δέσμευση της ΕΕ να εφαρμόσει την "οδηγία για την προσωρινή προστασία" σύμφωνα με την οποία όλοι όσοι προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο στην Ουκρανία θα έχουν άμεση πρόσβαση σε διεθνή προστασία, συμπεριλαμβανομένων των Ουκρανών πολιτών, των υπηκόων τρίτων χωρών, των απάτριδων ή των ατόμων με τίτλο διαμονής στη χώρα.
Η εν λόγω οδηγία δίνει στους εκτοπισθένετες εναρμονισμένα δικαιώματα κατά την παραμονή τους στην ΕΕ, όπως άδειας διαμονής, δυνατότητα εργασίας και πρόσβαση σε στέγαση, κοινωνική πρόνοια και ιατρική περίθαλψη. Η προσωρινή προστασία δεν αναιρεί το δικαίωμα υποβολής αίτησης ασύλου.
Στις 9 Μαρτίου, οι ευρωβουλευτές κάλεσαν την ΕΕ να θεσπίσει ένα κατάλληλο σύστημα ασύλου, για την υποδοχή και τον επιμερισμό της ευθύνης για τους πρόσφυγες.
Τόσο η δημιουργία ενός μηχανισμού αλληλεγγύης για δίκαιη κατανομή των προσφύγων στις χώρες της ΕΕ όσο και μέτρα για την αποτελεσματική διαχείριση μαζικών εισροών μεταναστών και προσφύγων συμπεριλαμβάνονται ήδη στο Σύμφωνο της ΕΕ για το Άσυλο και τη Μετανάστευση. Ωστόσο, οι προτάσεις αυτές δεν έχουν ακόμα υιοθετηθεί.
Διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ
Στις 4 Μαρτίου, η Επιτροπή εξέδωσε νέες κατευθυντήριες γραμμές για να βοηθήσει τις χώρες της ΕΕ να διαχειριστούν αποτελεσματικά τις αφίξεις προσφύγων και διασφαλίσουν το αναγκαίο επίπεδο συνοριακών ελέγχων. Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν: την απλούστευση των συνοριακών ελέγχων για ορισμένες κατηγορίες ατόμων, συμπεριλαμβανομένων των ευάλωτων ατόμων, και τη δυνατότητα οργάνωσης συνοριακών ελέγχων εκτός συνοριακών σημείων διέλευσης.
Το Ευρωκοινοβούλιο ενέκρινε επίσης την αποστολή ομάδων και εξοπλισμού του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) στη Μολδαβία για να βοηθήσει τη χώρα στη διαχείριση των συνόρων της.