Για μεγάλο διάστημα, των 22 χρόνων που βρίσκεται στην εξουσία, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διαλύει τα θεμέλια της δημοκρατίας, σημειώνει ο Economist σε άρθρο-καταπέλτη για τον Τούρκο πρόεδρο.
Το βρετανικό περιοδικό αναφέρει ότι, αφότου άλλαξε το Σύνταγμα της Τουρκίας, το 2017, ο Ερντογάν κυβερνά με ελάχιστους περιορισμούς, καθώς «η κυβέρνησή του ελέγχει τα δικαστήρια, τον μηχανισμό ασφαλείας και σχεδόν όλα τα ΜΜΕ. Μέχρι την περασμένη εβδομάδα η Τουρκία παρέμενε ένα ανταγωνιστικό αυταρχικό καθεστώς, όπως το αποκαλούν οι πολιτικοί επιστήμονες, δηλαδή μια ελαττωματική πολυκομματική δημοκρατία όπου η αντιπολίτευση μπορεί, θεωρητικά, να κερδίσει εκλογές, και συχνά το κάνει, τουλάχιστον σε τοπικό επίπεδο. Ωστόσο, από τη σύλληψη, στις 19 Μαρτίου, του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης και ισχυρότερου αντιπάλου του Ερντογάν, Εκρέμ Ιμάμογλου, αυτό μπορεί να μην ισχύει πλέον».
Κάποιοι θεωρούν ότι ο Ερντογάν είναι επίδοξος δικτάτορας από τη δεκαετία του 1990, όταν ως ισλαμιστής έκανε εκστρατεία κατά του κοσμικού χαρακτήρα του τουρκικού κράτους, αναφέρει στην ανάλυσή του ο Economist. Μολονότι κάποτε ο Ερντογάν είχε συγκρίνει τη δημοκρατία με ένα τραμ από το οποίο κατεβαίνεις όταν φθάσεις στη στάση σου, τα πρώτα του χρόνια στην εξουσία ήταν καθησυχαστικά. Όμως αργότερα κατέστειλε τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και βασίστηκε σε κατασκευασμένες διώξεις για να επιτεθεί σε αντιπάλους του στον στρατό και στο δικαστικό σύστημα.
Ο Ερντογάν συνέτριψε ομάδες Κούρδων σε μια στρατιωτική εκστρατεία το 2015 και φυλάκισε Κούρδους ηγέτες. Τον επόμενο χρόνο, μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, έστειλε στη φυλακή δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους, μερικοί μόνων εκ των οποίων είχαν παίξει ενεργό ρόλο σε αυτό, και φίμωσε τα ΜΜΕ. Ωστόσο, ο Ερντογάν νικούσε σταθερά την αντιπολίτευση σε εκλογές που ήταν σε μεγάλο βαθμό ελεύθερες, αν και απείχαν από το να είναι δίκαιες.
Σημείο καμπής η σύλληψη του Ιμάμογλου
Όπως υπογραμμίζει το άρθρο, η σύλληψη και η προφυλάκιση του Ιμάμολου συνιστά σημείο καμπής για τη δημοκρατία στην Τουρκία. Ο χαρισματικός δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης προηγείτο επί μήνες στις δημοσκοπήσεις του Ερντογάν ενόψει των προεδρικών εκλογών, που έχουν προγραμματιστεί για το 2028, αν και οι κάλπες μπορεί να στηθούν νωρίτερα.
Τον περασμένο χρόνο το κόμμα του Ιμάμογλου -το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα- προκάλεσε σοκ στο κυβερνών AKP του Ερντογάν επικρατώντας σε κρίσιμες δημοτικές εκλογές, ενώ η πολύχρονη κακοδιαχείριση της οικονομίας και σκάνδαλα διαφθοράς είχαν ως αποτέλεσμα τη διάβρωση της δημοτικότητας του Τούρκου προέδρου. Η άνοδος του Ιμάμογλου ενσάρκωνε μια ευκαιρία για μια δημοκρατική μεταβίβαση της εξουσίας.
Αλλά η φυλάκισή του, με κατηγορίες διαφθοράς -τις οποίες οι ειδικοί θεωρούν αβάσιμες-, υποδηλώνει ότι ο Ερντογάν «προτιμά να βάλει τέλος στη δημοκρατία παρά να διακινδυνεύσει να ηττηθεί», αναφέρει ο Economist.
To διεθνές γεωστρατηγικό περιβάλλον ευνοεί τον Ερντογάν
Ο Ερντογάν φαίνεται ότι επέλεξε αυτή τη στιγμή να προβεί σε αυτές τις ενέργειες εν μέρει λόγω του ευνοϊκού διεθνούς κλίματος. Οι συνήθεις υπερασπιστές της δημοκρατίας ανά την υφήλιο λάμπουν διά της απουσίας τους.
Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει δείξει ελάχιστο ενδιαφέρον για τα δημοκρατικά στάνταρ άλλων χωρών, ενώ η Ευρώπη είναι απασχολημένη με τον πόλεμο στην Ουκρανία και τα προβλήματά της με τον πρόεδρο των ΗΠΑ. Οι Ευρωπαίοι χρειάζονται τη βοήθεια της Τουρκίας και φλερτάρουν με τον Ερντογάν προκειμένου να στείλει στρατεύματα για μια πιθανή ειρηνευτική δύναμη στην Ουκρανία. Καθώς η Αμερική απομακρύνεται από την Ευρώπη, ο στρατός της Τουρκίας -ο δεύτερος μεγαλύτερος στο ΝΑΤΟ- είναι πιο ζωτικής σημασίας από ποτέ. Και από τη μεταναστευτική κρίση του 2015-16, η Ευρωπαϊκή Ένωση βασίζεται στην Τουρκία για να κρατήσει μακριά από τα σύνορά της τα κύματα των προσφύγων.
Οι χλιαρές αντιδράσεις της Ευρώπης
Η αντίδραση της Κομισιόν στη σύλληψη του Ιμάμογλου ήταν χλιαρή, καθώς προέτρεψε απλώς την Τουρκία «να σεβαστεί τις δημοκρατικές αξίες», αν και οι δηλώσεις από τη Γαλλία και τη Γερμανία ήταν πιο σκληρές.
«Στην πραγματικότητα, η Ευρώπη θα μπορούσε να κάνει περισσότερα», σημειώνει ο Economist. Η Ελλάδα και η Βουλγαρία έχουν ενισχύσει τα σύνορά τους, κάτι που σημαίνει ότι η Τουρκία δεν μπορεί πλέον να απειλεί τόσο εύκολα ότι θα πλημμυρίσει την ΕΕ με μετανάστες. Ο Ερντογάν φαίνεται πως εξακολουθεί να δίνει σημασία στην επί μακρόν αδρανή υποψηφιότητα της Τουρκίας για ένταξη στην ΕΕ, και νωρίτερα αυτόν τον μήνα επέμεινε να προχωρήσει η σχετική διαδικασία, ενώ επιθυμεί τη διεύρυνση της τελωνειακής ένωσης με την ΕΕ. «Η Ένωση θα πρέπει να κρατήσει το σχέδιο αυτό σε αναμονή, ενώ πρόσθετο κίνητρο θα ήταν να επιτραπεί στις τουρκικές εταιρείες να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα ReArm Europe της ΕΕ, ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ», αναφέρει το άρθρο.
Και καταλήγει: «Ωστόσο, δεν μπορούν εξωτερικές δυνάμεις να εμποδίσουν τον Ερντογάν να μετατρέψει την Τουρκία σε απολυταρχία. Μόνον οι πολίτες της το μπορούν. Ορισμένοι εξ αυτών μπορεί να ανησυχούν με τον αυξανόμενο αυταρχισμό του, άλλοι από την επιδείνωση των προοπτικών για την οικονομία, καθώς οι επενδυτές χάνουν την εμπιστοσύνη τους ότι οι μεταρρυθμιστές θα καταφέρουν να ακουστεί η φωνή τους. Οι εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες που αψηφούν θαρραλέα τα αστυνομικά κλομπ και τις αύρες νερού διαμαρτυρόμενοι για τη σύλληψη του Ιμάμογλου έχουν τη συμπάθεια του δημοκρατικού κόσμου. Αλίμονο αν δεν εξασφαλίσουν πολύ περισσότερα από αυτήν».