Σε μια καλοστημένη παγίδα του Βλαντίμιρ Πούτιν αναφορικά με το ουκρανικό έχει παρασυρθεί η Δύση, υποστηρίζει σε ανάλυσή του το Foreign Policy, με τον ισχυρό άνδρα του Κρεμλίνου να βγαίνει κερδισμένος ακόμη κι αν δεν διατάξει την εισβολή.
Ανεξάρτητα από τις τελικές του αποφάσεις ο Ρώσος πρόεδρος έχει καταφέρει να κρατά τους διπλωμάτες της Δύσης απασχολημένους τους τελευταίους μήνες. Όλα ξεκίνησαν όταν μετακίνησε ισχυρές δυνάμεις σε διάφορα σημεία της μεθορίου με την Ουκρανία, υποστηρίζοντας ότι έχει το δικαίωμα να το κάνει εντός της ρωσικής επικράτειας, πράγμα που αληθεύει. Αλλά είναι αδύνατο να μην ερμηνευτούν οι κινήσεις αυτές υπό το πρίσμα της ρωσικής εισβολής στην Κριμαία και το Ντονμπάς την τελευταία δεκαετία και της παραμονής σε εμπόλεμη κατάσταση εκεί από το 2014.
Ως εκ τούτου δεν προκάλεσε έκπληξη η έντονη αντίδραση των ΗΠΑ και των ευρωπαίων συμμάχων τους στις τελευταίες κινήσεις του Πούτιν, προειδοποιώντας τη Μόσχα ότι μια εισβολή στην Ουκρανία θα της στοιχίσει ακριβά υπό τη μορφή κυρώσεων, αλλά και οι απειλές του ίδιου του προέδρου των ΗΠΑ, Τζο ΜΠάιντεν προς τον Ρώσο ομόλογό του να αποφύγει μια τέτοια κίνηση. Ωστόσο, η αρθρογράφος Caroline de Gruyter, διερωτάται κατά πόσον το διπλωματικό αυτό σόου ήταν αυτό ακριβώς που ήθελε ο Πούτιν να προκαλέσει με την κίνησή του κι αν τελικά η Δύση έπαιξε το παιχνίδι του προσπαθώντας να τον αποτρέψει.
Πονοκέφαλος για τον Πούτιν η πορεία της ρωσικής οικονομίας
Όπως επισημαίνεται στην ανάλυση του FP, τα προβλήματα πύκνωσαν το τελευταίο διάστημα για τον Πούτιν με τη ρωσική οικονομία, που βασίζεται ως επί το πλείστον στις εξαγωγές εμπορευμάτων, σε στασιμότητα και χωρίς καμία ορατή προσπάθεια μετασχηματισμού της, ώστε να μη συγκρίνεται με εκείνες των αναπτυσσόμενων κρατών.
Η γεωγραφική έκταση της Ρωσίας είναι τεράστια, αλλά σε μεγάλο βαθμό άδεια και το ΑΕΠ της είναι συγκρίσιμο με εκείνο μεσαίων οικονομιών, όπως της Ισπανίας. Παράλληλα συρρικνώνεται δημογραφικά ο πληθυσμός της καθώς και το επίπεδο δεξιοτήτων του κι ο Πούτιν κι οι περί αυτόν δείχνουν να έχουν παραιτηθεί από πολιτικές που θα ικανοποιούσαν τις προσδοκίες του πληθυσμούς, εστιάζοντας στη διατήρηση του καθεστώτος μεσοπρόθεσμα.
Υπ’ αυτό το πρίσμα το καθεστώς Πούτιν αναζητεί άλλους τρόπους για να στηρίξει τη νομιμότητά του, εμφανιζόμενο π.χ. ως διάδοχος της ΕΣΣΔ, χειραγωγώντας μέσω της προπαγάνδας τη ρωσική κοινή γνώμη κατά της «εχθρικής» Δύσης και καλλιεργώντας της την πεποίθηση ότι η χώρας τους είναι «υπερδύναμη». Αλλά, όπως σημειώνει το άρθρο, η Ρωσία του Πούτιν μπορεί μεν να καταστρέψει, αλλά όχι να οικοδομήσει, υποστηρίζει δικτάτορες (π.χ. Άσαντ, Λουκασένκο κα) και τους βοηθά να καταστέλλουν εξεγέρσεις, συνδράμει κάποιες κυβερνήσεις, αλλά όχι τους πολίτες τους.
Η αντιμετώπιση των ΗΠΑ βοηθά τη Ρωσία να εμφανίζεται ως υπερδύναμη
Η αρθρογράφος σημειώνει ότι η Ρωσία εμφανίζεται ως υπερδύναμη λόγω της αντιμετώπισης που τυγχάνει από τις ΗΠΑ, οι οποίες δείχνουν να παίρνουν στα σοβαρά την υπολογιζόμενη προκλητικότητα του Πούτιν και ενεργούν δίνοντάς της αξιοπιστία. Στη ρωσική τηλεόραση οι επαφές Πούτιν-Μπάιντεν παρουσιάζονται ως συναντήσεις δύο ενηλίκων, που συζητούν πώς να χειριστούν τα… παιδιά (δηλαδή τις υπόλοιπες χώρες του πλανήτη. Κι αφού αυτά είναι γνωστά, γιατί η Δύση πέφτει διαρκώς στις παγίδες του Πούτιν;
Ο Πούτιν τρίβει τα χέρια του με ικανοποίηση το τελευταίο διάστημα. Πρώτον, πήρε την πρωτοβουλία των κινήσεων και φιγουράρει στα πρωτοσέλιδα. Θύμισε στον κόσμο και τους Ρώσους αυτά που μπορεί να κάνει, αν το αποφασίσει: να διατάξει εισβολή στην Ουκρανία κι ο φόβος της Δύσης συνιστά από μόνος του επιβεβαίωση για ένα καθεστώς, το οποίο στηρίζεται σε τέτοιο βαθμό στη δύναμη εσωτερικά όσο και διεθνώς.
Διάσταση απόψεων στη Δύση
Εν συνεχεία, με την ανάπτυξη στρατευμάτων κοντά στη μεθόριο με την Ουκρανία ο Πούτιν προκάλεσε σοκ σε Ευρώπη και ΗΠΑ πυροδοτώντας συζητήσεις για τις πιθανές αντιδράσεις τους σε περίπτωση που όντως διατάξει την εισβολή. Πιθανώς θα επιβάλλονταν κυρώσεις, όπως και παλαιότερα, αλλά για το Κρεμλίνο το βασικό συμπέρασμα από τις συζητήσεις αυτές είναι ότι η Δύση είναι διχασμένη κι αποκαλύπτει τις αδυναμίες της παρά παραθέτει την αποτρεπτική της ισχύ. Η διάσταση απόψεων είναι εμφανής μεταξύ μελών της ΕΕ, που είναι και σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ, αλλά ακόμη και εντός κυβερνήσεων, όπως της γερμανικής.
Κερδισμένος, όμως, βγήκε ο Πούτιν κι επειδή έδειξε στην Ουκρανία κι άλλες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, που φλερτάρουν με τη Δύση ότι οι δυτικοί τους σύμμαχοι είναι αδύναμοι κι αναποφάσιστοι έναντι υπαρξιακών απειλών. Σε περίπτωση εισβολής θα συνεδρίαζαν επειγόντως για κυρώσεις, πιθανώς θα τις επέβαλαν, όπως είχαν κάνει στην προηγούμενη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αλλά τίποτε παραπάνω. Ούτε αυτό, βέβαια, είναι κάτι νέο, αλλά συνιστά μια υπενθύμιση που ενισχύει το αφήγημα της Μόσχας: «Ουκρανία, είσαι μόνη σου», εκεί σε οδήγησε η απομάκρυνση από τη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας, ενώ ο Πούτιν έσπευσε να στηρίξει τον «συνάδελφό» του στο Καζακστάν, όπως κάνουν οι «αληθινοί» φίλοι…
Που είναι η ΕΕ;
ΟΙ εξελίξεις έδειξαν ότι οι ΗΠΑ διατηρούν πρωταγωνιστικό ρόλο στην ευρωπαΪκή ασφάλεια, κάτι που συμφέρει τη Ρωσία, καθώς ο Πούτιν θέλει να προβάλλεται ως ο μόνος συνομιλητής με την Ουάσιγκτον όπως επί Ψυχρού Πολέμου, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση, την οποία επιχειρεί διαρκώς να υπονομεύει ο Πούτιν, είναι άφαντη.
Το θετικό συμπέρασμα, πάντως, σύμφωνα με το άρθρο, είναι οι η Ουάσιγκτον, αν και πρωτοστατεί στις διπλωματικές προσπάθειες με τη Μόσχα, επιμένει ότι όλες οι κινήσεις της συντονίζεται στενά με τους ευρωπαίους συμμάχους των ΗΠΑ και την ΕΕ κι η Ευρώπη θα πρέπει να είναι ευγνώμων γι’ αυτό.
Το αφήγημα του Πούτιν για την ευρωπαϊκή ασφάλεια
Το τελευταίο διάστημα ο Πούτιν κατάφερε να ξαναθέσει επί τάπητος το αφήγημα περί ευρωπαΪκής ασφάλειας, ότι δηλαδή μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ η Δύση κινείται επιθετικά κατά της Ρωσίας, υποχρεώνοντάς την σε αυτοάμυνα. Εξ ου και οι προτάσεις που παρουσίασε η Μόσχα για μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας στην Ευρώπη, που θα φρέναρε την ένταξη περισσότερων κρατών στο ΝΑΤΟ. Ο Πούτιν γνωρίζει ότι δεν πρόκειται αυτά να γίνουν δεκτά, αλλά επιμένει στο αφήγημα καθώς ενισχύει την προπαγάνδα, που έχει ως πυλώνα της εξουσίας του το Κρεμλίνο. Η συντήρηση του ουκρανικού στην επικαιρότητα είναι για τον Πούτιν από μόνη της θετική.
Οι εξελίξεις του επόμενου διαστήματος – είτε γίνει είτε όχι εισβολή – θα αποτελέσουν σημαντικό όφελος για τον Πούτιν, κυρίως αναφορικά με την αντίδραση ΗΠΑ και Ευρώπης στην απειλή του. Θα μπορούσε άραγε η Ευρώπη να το είχε αποφύγει όλο αυτό; Πιθανώς όχι, αλλά θα μπορούσε ποικιλοτρόπως να τον δυσκολέψει.
Τι θα μπορούσε να κάνει η Δύση
Η Δύση θα έπρεπε, πρώτον, να χαμηλώσει τους τόνους. Ήταν γνωστό ότι θα ήταν δύσκολες σε Ευρώπη και ΗΠΑ οι συζητήσεις για κυρώσεις στη Ρωσία κι αυτό θα αποδυνάμωνε την αποτρεπτική τους ισχύ. Ακόμη και η λέξη «κυρώσεις» ακούγεται αδύναμη μπροστά στη σοβαρότητα μιας εισβολής σε άλλη χώρα. Η Δύση δεν θα έπρεπε να μιλά δημόσια για τις κυρώσεις κι αντί να αποκαλύπτει τη διάσταση απόψεων, να κρατά κλειστά τα χαρτιά της έναντι του Πούτιν περνώντας διακριτικά μέσω διπλωματικών διαύλων τα σχετικά μηνύματα στη Μόσχα.
Σύμφωνα με το άρθρο η Δύση θα έπρεπε ακόμη να μιλήσει για τους κανόνες που διέπουν το διεθνές σύστημα, δηλαδή την εδαφική ακεραιότητα και το δικαίωμα των κρατών να κάνουν τις δικές τους επιλογές.
Τέλος η Δύση πρέπει να σκεφτεί περισσότερο ποια οφέλη προσδοκά ο Πούτιν και να γυρίσει μπούμερανγκ εναντίον του τις προσδοκίες του. Αν επί παραδείγματι ο Ρώσος πρόεδρος θέλει να εμφανιστή στη σκηνή με τον Αμερικανό ομόλογό του, ας του το δώσει η Δύση μόνο ως ανταμοιβή εφόσον ενεργήσει «σωστα». Είναι μια γλώσσα που θα καταλάβει ο Πούτιν. Και πάλι, οι κινήσεις αυτές να γίνουν παρασκηνιακά, ώστε να μπορεί να ανακρούσει πρύμνα ο Πούτιν χωρίς να φανεί ότι έκανε πίσω.