Οι τελευταίες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και στο μέτωπο της Ουκρανίας επιβεβαιώνουν ότι έχουμε περάσει πλέον σε μια φάση διεθνούς αστάθειας που αφήνει ανοιχτά ακόμη και τα χειρότερα ενδεχόμενα.
Η Δύση παρακολουθεί δυο πολέμους στους οποίους δεν συμμετέχει άμεσα αλλά εμπλέκεται έμμεσα: έναν σε ευρωπαϊκό έδαφος μεταξύ Ρωσίας - Ουκρανίας κι έναν στη Μέση Ανατολή με επίκεντρο τη Γάζα και ορατό τον κίνδυνο μιας γενικευμένης σύγκρουσης.
Τι μπορούμε να περιμένουμε το επόμενο διάστημα και πόσο πιθανή είναι μια ευρύτερη αποσταθεροποίηση;
Ας ξεκινήσουμε από τον πόλεμο που διεξάγεται σε ευρωπαϊκό έδαφος για πάνω από δυο χρόνια. Η Ρωσία κερδίζει προς το παρόν, αλλά πρόκειται για μια πύρρειο νίκη. Οι Ρώσοι έχουν χάσει πάνω 50.000 στρατιώτες -σύμφωνα με τους υπολογισμούς του BBC-, οι Ουκρανοί τουλάχιστον 31.000 - σύμφωνα με τα στοιχεία που δίνει το Κίεβο. Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για πολύ περισσότερους. Ο Ζελένσκι ζητάει όλο και μεγαλύτερη βοήθεια από τη Δύση για να μπορέσει να συνεχίσει τον πόλεμο. Η Δύση παρέχει βοήθεια, για την οποία όμως υπάρχουν αρκετές αντιδράσεις στη δυτική κοινωνική γνώμη. Ταυτοχρόνως, παραδέχεται ότι η Ουκρανία βαδίζει προς την ήττα (χαρακτηριστικό το δημοσίευμα του Politico), αλλά αδυνατεί να δεχθεί ότι αυτός ο πόλεμος θα τελειώσει με νικήτρια τη Ρωσία. Γιατί; Διότι όλοι αντιλαμβάνονται ότι αν συμβεί αυτό, θα είναι μια βαριά ήττα της δυτικής συμμαχίας -ΗΠΑ και Ευρώπης-, η οποία στην καλύτερη περίπτωση θα μας γυρίσει πίσω στις σφαίρες επιρροής της εποχής του Ψυχρού Πολέμου και στη χειρότερη θα αναδείξει νέες ισχυρές συμμαχίες (Ρωσία - Κίνα - Ιράν) που μπορεί να καταστούν ιδιαίτερα επικίνδυνες.
Συμπέρασμα: Ο πόλεμος Ρωσίας - Ουκρανίας δύσκολα θα τελειώσει, γιατί καμία από τις δύο πλευρές δεν έχει διέξοδο για τη διαχείριση της ήττας. Ακόμη και σε περίπτωση εκλογής του Τραμπ στις ΗΠΑ, η δήλωση «θα τελειώσω τον πόλεμο μέσα σε ένα 24ωρο» θα έχει την τύχη άλλων δεσμεύσεών του που κατέληξαν στο καλάθι των αχρήστων.
Ερχόμαστε τώρα στον πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Το Ιράν, με την πρωτοφανή του επίθεση κατά του Ισραήλ, έκανε ένα ανέλπιστο δώρο στον Νετανιάχου. Την ώρα που ο Ισραηλινός πρωθυπουργός είχε γίνει persona non grata στη Δύση λόγω της άρνησής του να σταματήσει τη γενοκτονία των Παλαιστινίων στη Γάζα και να δεχθεί διαπραγματεύσεις για την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους, η Τεχεράνη ήρθε να του δώσει το φιλί της ζωής. Η Δύση βρήκε εκ νέου λόγο να σταθεί στο πλευρό του Ισραήλ, που δέχεται επίθεση και περνά ξανά στη θέση του αμυνόμενου, όπως συνέβη και μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς την 7η Οκτωβρίου. Η επίθεση του Ιράν, βεβαίως, δεν αλλάζει τίποτα στη Γάζα. Οι νεκροί έχουν φτάσει τους 34.000 (οι περισσότεροι γυναίκες και παιδιά), ενώ, σύμφωνα με τους Ισραηλινούς, παραμείνουν στη Γάζα 133 όμηροι, εκ των οποίων οι 30 θεωρείται ότι έχουν πεθάνει. Η ανθρωπιστική κρίση είναι εκτός ορίων και η προσωρινή αναβολή της επίθεσης που έχει εξαγγείλει ο Νετανιάχου στη Ράφα δεν συνιστά στρατηγική επιλογή, αλλά μια τακτική κίνηση. Δηλαδή, η επίθεση είναι θέμα χρόνου. Και ασφαλώς ουδεμία συζήτηση για την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους διαφαίνεται στον ορίζοντα.
Τι μπορεί, λοιπόν, να συμβεί το αμέσως προσεχές διάστημα; Το επίπεδο της έντασης θα κριθεί από τον τρόπο αντίδρασης του Ισραήλ απέναντι στο Ιράν. Το πιθανότερο είναι να κρατηθεί η επιχείρηση σε ελεγχόμενα επίπεδα, μιας και αυτό δείχνει να συμφέρει σε αυτή τη φάση και τον Νετανιάχου και το ιρανικό καθεστώς και τη Δύση. Το μέλλον όμως είναι αβέβαιο και επικίνδυνο. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή να στοιχίσουν πολύ σοβαρά στον Μπάιντεν στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές. Αφ' ενός προκαλώντας του απώλειες από προοδευτικούς ψηφοφόρους των Δημοκρατικών που θεωρούν ότι έπρεπε να πιέσει εξ αρχής πιο σκληρά τον Νετανιάχου να αποφύγει την ισοπέδωση της Γάζας. Και αφ´ ετέρου από Άραβες και μουσουλμάνους ψηφοφόρους, οι οποίοι παίζουν καθοριστικό ρόλο σε κρίσιμες πολιτείες (Μίσιγκαν - Πενσιλβάνια) και μπορεί να στερήσουν τη νίκη από τον Μπάιντεν όχι μετακινούμενοι στον Τραμπ, αλλά απλώς απέχοντας στις εκλογές.
Συμπέρασμα: Το αδιέξοδο στη Μέση Ανατολή μπορεί να εξελιχθεί σε όπλο εκλογής του Τραμπ στις ΗΠΑ και να αποσταθεροποιήσει ακόμη περισσότερο την Ευρώπη, που διαπιστώνει πόσο επιτακτική ανάγκη είναι η απόκτηση δικής της αμυντικής πολιτικής. Τόσα χρόνια μάθαμε να ζούμε θεωρώντας δεδομένη την Ειρήνη. Τώρα έχει έρθει η ώρα να μάθουμε να ζούμε με πολέμους στην πόρτα μας. Κι αυτό συνεπάγεται να είμαστε σε θέση να επηρεάσουμε την έκβασή τους και να αποφύγουμε την επέκτασή τους.