Ο μεγάλος πόλεμος στην Ουκρανία, που σήμερα μπαίνει στο τρίτο έτος, μπορεί να διαρκέσει άλλα τόσα ή και περισσότερο. Αυτό θεωρούν, μεταξύ άλλων, αναλυτές σε υπηρεσίες ασφαλείας χωρών που παρακολουθούν προσεκτικά τα τεκταινόμενα. Ποιοι είναι όμως εκείνοι οι παράγοντες που θα επηρεάσουν το μέλλον της σύγκρουσης που ξεκίνησε ο Πούτιν στην Ουκρανία και ποια τα πιθανά σενάρια που πρέπει να περιμένουμε;
Αν το πρώτο έτος της ρωσικής εισβολής, μετά το αρχικό σοκ από την ίδια τη εισβολή και τις θηριωδίες που έκαναν οι Ρώσοι κατά του άμαχου πληθυσμού, έκλεισε με μεγάλη αντεπίθεση των Ουκρανών και ανακατάληψη σημαντικού τμήματος των εδαφών τους, ο δεύτερος χρόνος έκλεισε χθες με αποτυχημένη αντεπίθεση των Ουκρανών και απώλεια εδαφών.
Πριν από λίγες ημέρες τα ουκρανικά στρατεύματα υποχώρησαν από την πόλη Αβντίιβκα, στο Ντονμπάς. Η σημασία της πόλης είναι μεγαλύτερη από το μέγεθός της και, όπως φοβούνται εκείνοι που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των εχθροπραξιών, το επόμενο διάστημα ενδέχεται να χαθούν και άλλες κωμοπόλεις εξαιτίας της τεράστιας πίεσης των Ρώσων. Οι Ρώσοι, εξαιτίας των επερχόμενων προεδρικών εκλογών του Μαρτίου, προσπαθούν να δείξουν αποτέλεσμα ρίχνοντας στη σφαγή χιλιάδες στρατιώτες τους. Μόνο στην πολιορκία της Αβντίιβκα, όπως αναφέρουν ρωσικές πηγές, σκοτώθηκαν περισσότεροι από 16.000 ρώσοι στρατιώτες.
1 δισ κέρδη από την πώληση φυσικού αερίου
Ωστόσο οι βαριές απώλειες δεν φαίνεται να πτοούν τον Πούτιν, ο οποίος «αγοράζει» χιλιάδες Ρώσους από τις απομακρυσμένες περιοχές, δίνοντάς τους τεράστιους μισθούς για να πολεμήσουν κατά της Ουκρανίας. Το ένα δισεκατομμύριο που έβγαλε η Μόσχα το 2023 από τις πωλήσεις φυσικού αερίου μόνο από την Ευρώπη του δίνουν προς το παρόν αυτή τη δυνατότητα.
Άλλοι λόγοι για την υποχώρηση των Ουκρανών στην Αβντίιβκα και την απειλή για νέες ήττες και στο Ντονμπάς και σε άλλα σημεία του μετώπου είναι η τεράστια έλλειψη πυρομαχικών που αντιμετωπίζουν οι Ουκρανοί το τελευταίο διάστημα. Βρισκόμενος πριν από λίγες μέρες στην πρώτη γραμμή είχα τη δυνατότητα να δω ιδίοις όμμασι τις άδειες αποθήκες. Οι διοικητές μου έλεγαν ότι δεν μπορούν να υποστηρίξουν τις μονάδες πεζικού και τίθεται διαρκώς το δίλημμα αν θα χαθούν σημεία του μετώπου ή προσωπικό.
Ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας είναι η κυριαρχία των Ρώσων στον αέρα. Στην Αβντίιβκα είδαμε ότι μεγάλο μέρος των χτυπημάτων πραγματοποιούνταν με τις λεγόμενες αεροπορικές βόμβες, πεντακοσίων κιλών, ακόμα και ενάμιση τόνου. Αντάλογες με εκείνες που ισοπέδωσαν τη Μαριούπολη. Και παρά το γεγονός ότι οι Ουκρανοί έχουν καταρρίψει περισσότερα από 10 ρωσικά αεροπλάνα τις τελευταίες ημέρες (μόλις χθες κατερρίφθη ένα ιπτάμενο κατασκοπευτικό φρούριο Α-50) ο έλεγχος του αέρα παραμένει στους Ρώσους.
Η δυτική βοήθεια φτάνει με το σταγονόμετρο
Οι Ουκρανοί θα μπορούσαν να αλλάξουν αυτή την κατάσταση αν η δυτική βοήθεια δεν έφτανε με το σταγονόμετρο. Η παραχώρηση περισσότερων συστημάτων Πάτριοτ ή τα πολυαναμενόμενα F-16 θα μπορούσαν να εξισορροπήσουν τους συσχετισμούς στον αέρα. Η κατάσταση στην παροχή αυτών των μέσων είναι ενδεικτική για το σύνολο της στρατιωτικής βοήθειας τους τελευταίους μήνες. Η βοήθεια από τις ΗΠΑ έχει φρενάει εξαιτίας των εσωτερικών αντιπαραθέσεων που υπάρχουν σε αυτές ενόψει των εκλογών του Νοεμβρίου ενώ η Ευρώπη μόνη της επίσης δεν μπορεί να καλύψει τις μεγάλες ανάγκες στα μέτωπα του πολέμου στο Ντονμπάς και αλλού.
Το 2024, όπως πρώτοι επεσήμαναν αμερικανοί αξιωματούχοι, θα είναι για τους Ουκρανούς έτος άμυνας και ανασυγκρότησης δυνάμεων. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτή η εκτίμηση ήρθε πρωτίστως από τις ΗΠΑ καθώς οι επερχόμενες εκλογές του Νοεμβρίου πρόκειται σε μεγάλο βαθμό να καθορίσουν και την κατάσταση με την στρατιωτική και οικονομική βοήθεια προς την Ουκρανία.
Τα δύο σενάρια συνέχισης του πολέμου
Ανάλογα με τις εξελίξεις στις ΗΠΑ και πλήθος ακόμα παραγόντων, τα σενάρια που μέχρι στιγμής διαφαίνονται όσον αφορά το επόμενο έτος ή έτη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία είναι κυρίως δύο.
Το πρώτο σενάριο είναι πάγωμα της γραμμής σύγκρουσης στα σημεία όπου θα βρίσκονται τα στρατεύματα των δύο πλευρών κάπου τον επόμενο χειμώνα. Αυτό είναι ένα σενάριο που δεν εξυπηρετεί την Ουκρανία για τουλάχιστον δύο λόγους: Πρώτον χάνει τον έλεγχο σε σημαντικό τμήμα των εδαφών της για άγνωστο χρονικό διάστημα και, δεύτερον, ξέρει πολύ καλά ότι ο Πούτιν θα χρησιμοποιήσει την ανάπαυλα προκειμένου να προετοιμαστεί για νέα επίθεση εντός επόμενων ετών.
Το δεύτερο σενάριο είναι η συνέχιση εχθροπραξιών για αόριστο χρονικό διάστημα με τη βοήθεια των δυτικών συμμάχων και την ταυτόχρονη οικονομική πίεση προς τη Ρωσία. Αυτή η οικονομική πίεση έχει αρχίσει να αυξάνεται σημαντικά τους τελευταίους μήνες, καθώς στελέχη οικονομικών υπηρεσιών των ΗΠΑ έχουν εξαπολύσει «σαφάρι» σε διάφορες χώρες με στόχο την παρεμπόδιση εφαρμογής κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Και αυτό έχει δώσει ορισμένα αισθητά αποτελέσματα, τράπεζες από χώρες όπως Τουρκία, Σ. Αραβία ακόμα και Κίνα σταμάτησαν να δέχονται πληρωμές από τους Ρώσους. ταυτόχρονα, ανελέητο κυνηγητό έχει εξαπολυθεί και κατά του «σκιώδη στόλου» που μεταφέρει ρωσικό πετρέλαιο.
Επιτελείς στις ΗΠΑ φαίνεται να θεωρούν ότι ο χρόνος θα δράσει υπέρ τους και το απολυταρχικό καθεστώς Πούτιν θα πέσει «σαν ώριμο φρούτο» εξαιτίας της οικονομικής πίεσης όπως έγινε μερικές δεκαετίες νωρίτερα με την ΕΣΣΔ. Βεβαίως ούτε και αυτό το σενάριο εξυπηρετεί ιδιαίτερα την Ουκρανία καθώς, αφενός, όλο αυτό το διάστημα Ουκρανοί στρατιώτες και άμαχος πληθυσμός θα πληρώνουν με τις ζωές τους και, αφετέρου, πρόκειται απλώς για μια υπόθεση και -βλέποντας και τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα των κυρώσεων κατά της Ρωσίας- κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι το σχέδιο θα δουλέψει.
Ωστόσο, όσον αφορά το μέλλον της ρωσικής εισβολής και γενικότερα της ίδιας της Ουκρανίας θα καθοριστεί και από έναν ακόμα σημαντικό παράγοντα, τον οποίον συχνά δεν διακρίνουν στη δύση. Είναι η αποφασιστικότητα των ίδιων των Ουκρανών. Ακριβώς πριν από δύο χρόνια, αυτή ακριβώς η αποφασιστικότητα ήταν που σταμάτησε την αιματηρή ρωσική στρατιωτική μηχανή από το να καταλάβει τη χώρα και να υλοποιήσει το σχέδιο «Κίεβο σε τρεις μέρες».
Αρχίζουν τα προβλήματα για τον Ζελένσκι
Σε αυτή την αποφασιστικότητα σημαντικό ρόλο έπαιξε η στάση του προέδρου της χώρας Βολοντιμίρ Ζελένσκι, ο οποίος από την πρώτη μέρα ανέλαβε τον συντονισμό ενώ τα καθημερινά του βίντεο από το κέντρο του Κιέβου είχαν έναν βασικό στόχο: Να ξέρουν οι Ουκρανοί ότι η διοίκηση είναι στη θέση της, το κράτος λειτουργεί, ο λαός δεν εγκαταλείφθηκε. Ακριβώς πριν από δύο χρόνια «γεννήθηκε» ένας δεύτερος Ζελένσκι. Ο πρώτος Ζελένσκι - επικεφαλής πολιτικού κόμματος, μεγάλο ποσοστό του οποίου ήταν μερικώς ψήφοι διαμαρτυρίας. Και ένας δεύτερος: Γενικός επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων, ο οποίος κρατάει τα ηνία της χώρας σε καιρό πολέμου. Στην Ουκρανία αυτή η διάκριση είναι ξεκάθαρη όλα αυτά τα ατελείωτα δύο χρόνια.
Ωστόσο, μετά από δύο χρόνια, η «πολιτική ζωή» επανέρχεται σταδιακά στην Ουκρανία και ο Ζελένσκι δεν είναι πια στο απυρόβλητο. Η «λαϊκή εντολή» στον Ζελένσκι λήγει τυπικά την ερχόμενη άνοιξη. Τα προβλήματα με τη διαφθορά δεν αντιμετωπίστηκαν, τουλάχιστον στον βαθμό που περίμεναν οι Ουκρανοί να γίνει εν καιρώ πολέμου. Η απομάκρυνση του -ιδιαίτερα δημοφιλούς- στρατηγού Βαλέρι Ζαλούζνι από επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων δημιούργησε πολλά ερωτήματα ενώ σε όλα αυτά προστίθεται η επερχόμενη επιστράτευση, τα οικονομικά προβλήματα και οι αποτυχίες στα μέτωπα του πολέμου.
Όλα τα παραπάνω ξεχωριστά και από μόνα τους συμβάλλουν ώστε οι «δύο Ζελένσκι», ο πολιτικός και η κεφαλή του έθνους, να συγκλίνουν όλο και περισσότερο μέσα στις συνειδήσεις των Ουκρανών. Αντιλαμβανόμενος και ο ίδιος αυτό τον κίνδυνο ο Ουκρανός πρόεδρος αναμένεται να απευθυνθεί στους Ουκρανούς ήδη αύριο, όταν αναμένεται να ανακοινωθούν ορισμένες σημαντικές πολιτικές αποφάσεις και να επιχειρηθεί να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στο πρόσωπό του.
Οι άνθρωποι που καταλαβαίνουν την Ουκρανία ξέρουν ότι σε περίπτωση που οι Ουκρανοί χάσουν την πίστη τους και πιστέψουν ότι η κυβέρνηση εργάζεται εναντίων των συμφερόντων της χώρας, το εσωτερικό πρόβλημα μέσα στην Ουκρανία μπορεί να γίνει πολύ πιο καταστροφικό για την εξέλιξη του πολέμου από όλα τα υπόλοιπα.