Ένα αρχαίο, μυστηριώδες 12πλευρο αντικείμενο εξακολουθεί να προβληματίζει τους αρχαιολόγους και τους επιστήμονες.
Το δωδεκάεδρο Norton Disney από τη ρωμαϊκή Βρετανία είναι το μεγαλύτερο του είδους του που έχει βρεθεί ποτέ.
Με κοίλο κέντρο, 12 πλευρές και καμία γνωστή χρήση [μέχρι στιγμής τουλάχιστον], τα ρωμαϊκά δωδεκάεδρα παραμένουν ένα από τα μεγάλα αινίγματα της αρχαιολογίας και μόνο 33 από αυτά τα αντικείμενα έχουν αποκαλυφθεί στα ρωμαϊκά ερείπια της Μεγάλης Βρετανίας.
Το παράξενο αντικείμενο ανακαλύφθηκε από μια ομάδα ερασιτεχνών αρχαιολόγων τον Ιούνιο του 2023 στο χωριό Norton Disney στα Midlands της ανατολικής Αγγλίας. Το μυστηριώδες αντικείμενο -εφάμιλλο του Μηχανισμού των Αντικυθήρων- βρισκόταν ανάμεσα στα ερείπια ενός ρωμαϊκού λάκκου και πιθανότατα τοποθετήθηκε εκεί πριν από περίπου 1.700 χρόνια.
Σκόπιμα τοποθετημένο εκεί;
Βρέθηκε «in situ» ή, όπως εικάζεται, έως και σκόπιμα τοποθετημένο ανάμεσα σε ρωμαϊκά κεραμικά του 4ου αιώνα μ.Χ. σε κάποιου είδους τρύπα ή λατομείο. Χρειάζεται περισσότερη αρχαιολογική ανασκαφή για να διευκρινιστεί για ποιο ακριβώς σκοπό χρησιμοποιήθηκε αυτός ο λάκκος.
Το χυτό χάλκινο αντικείμενο είναι κοίλο στη μέση του και έχει περίπου το μέγεθος μιας σφιγμένης γροθιάς. Έχει 12 επίπεδες επιφάνειες που έχουν σχήμα πενταγώνου. Κάθε όψη έχει μια τρύπα σε διάφορα μεγέθη και οι 20 γωνίες έχουν ένα εξόγκωμα. Με ύψος περίπου 8 εκατοστά, είναι ένα από τα πλέον μυστηριώδη ρωμαϊκά αντικείμενα που έχουν ανακαλυφθεί ποτέ.
Σύμφωνα με το Norton Disney History and Archaeology Group, θεωρείται ένα αντικείμενο από κράμα χαλκού που αποτελείται από 75% χαλκό, 7% κασσίτερο και 18% μόλυβδο. Είναι επίσης το μοναδικό παράδειγμα ενός από αυτά τα αντικείμενα που βρέθηκε στα Midlands της Αγγλίας και αποτελεί παράδειγμα πολύ καλής κατασκευής.
Η Lorena Hitchens, αρχαιολόγος που ειδικεύεται στα ρωμαϊκά δωδεκάεδρα, δήλωσε στην εφημερίδα The Washington Post ότι «πρόκειται για ένα πραγματικά πολύ καλό δωδεκάεδρο», αφού εξέτασε το αντικείμενο. Οι προκαταρκτικές εκτιμήσεις χρονολόγησης πιστεύουν ότι κατασκευάστηκε κάποια στιγμή μεταξύ 43 και 410 μ.Χ., κατά τη διάρκεια της μεταγενέστερης ρωμαϊκής περιόδου.
Ακόμη και με ένα τόσο στέρεο εύρημα, οι ιστορικοί και οι αρχαιολόγοι δεν είναι ακόμη σίγουροι για το τι ακριβώς ρόλο επιτελούσαν αυτά τα μοναδικά αντικείμενα.
«Η φαντασία οργιάζει όταν σκέφτεται κανείς για τι μπορεί να το χρησιμοποιούσαν οι Ρωμαίοι. Μαγεία, τελετουργίες ή κάτι που αφορά στην θρησκεία - ίσως να μην μάθουμε ποτέ», δήλωσε στο BBC ο γραμματέας της Ομάδας Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Norton Disney, Richard Parker.
Η γνωστή ρωμαϊκή βιβλιογραφία δεν έχει περιγραφές ή σχέδια δωδεκάεδρων. Τα αντικείμενα δεν είχαν τυποποιημένο μέγεθος, οπότε η ομάδα Norton Disney δεν πιστεύει ότι χρησιμοποιήθηκαν για τη λήψη μετρήσεων. Επίσης, δεν έχουν σημάδια φθοράς όπως π.χ. οι λεπίδες ή τα μαχαίρια, άρα δεν ήταν εργαλεία.
«Καταβλήθηκε τεράστιο ποσό χρόνου, ενέργειας και δεξιοτήτων για τη δημιουργία του δωδεκάεδρου μας, οπότε δεν χρησιμοποιήθηκε για... πεζούς σκοπούς, ειδικά όταν υπάρχουν διαθέσιμα εναλλακτικά υλικά που θα πετύχαιναν τον ίδιο σκοπό», έγραψε σε ανακοίνωσή της η Ομάδα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Norton Disney.
Υπάρχουν 130 γνωστά παραδείγματα αυτών των αντικειμένων που έχουν αποκαλυφθεί από τον υπόλοιπο αχανή ρωμαϊκό κόσμο. Τα περισσότερα έχουν βρεθεί στις βόρειες και δυτικές ρωμαϊκές επαρχίες κοντά στις Άλπεις της σημερινής Γαλλίας και Γερμανίας. Υπάρχουν 33 γνωστά παραδείγματα ρωμαϊκών δωδεκάεδρων που έχουν ανασκαφεί στη Βρετανία.
«Η ρωμαϊκή κοινωνία ήταν γεμάτη από δεισιδαιμονίες», έγραψε η Ομάδα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Norton Disney. «Μια πιθανή σύνδεση με την τοπική θρησκευτική πρακτική είναι η τρέχουσα θεωρία εργασίας μας. Απαιτούνται όμως περισσότερες έρευνες».
Η ομάδα θα επιστρέψει στην τάφρο στην οποία βρέθηκε το δωδεκάεδρο κάποια στιγμή μέσα στο καλοκαίρι του 2025 για να συνεχίσει τις ανασκαφές.