Ο Βλαντίμιρ Πούτιν, συχνά επικαλείται την ήττα της Ναζιστικής Γερμανίας από τη Σοβιετική Ένωση στον ΒΠΠ για να δικαιολογήσει την εισβολή στην Ουκρανία.
Ωστόσο, ο πρόεδρος της Ρωσίας, διαπράττει κάποια από τα σφάλματα που καταδίκασαν την εισβολή της Γερμανίας στην ΕΣΣΔ το 1941, ενώ χρησιμοποιεί «χιτλερικά κόλπα και τακτικές» για να δικαιολογήσει τη βαρβαρότητά του, λένε στρατιωτικοί ιστορικοί και μελετητές, σύμφωνα με το CNN.
Αυτή είναι η άγρια ειρωνεία πίσω από την απόφαση του Πούτιν να εισβάλει στην Ουκρανία, η οποία έγινε ξεκάθαρη καθώς ο πόλεμος μπαίνει στον δεύτερο μήνα του: ο Ρώσος ηγέτης, που παρουσιάζεται ως μαθητής της ιστορίας, παραπαίει επειδή δεν έχει δώσει αρκετή προσοχή στα μαθήματα του «Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου», τον οποίο σέβεται.
«Προσπαθώ να το καταλάβω εδώ και ένα μήνα, επειδή όσο τρομερός κι αν είναι ο Πούτιν, δεν θα μπορούσες ποτέ να πεις ότι ήταν παράλογος. Όλα αυτά είναι παράλογα και αυτό είναι το τρομακτικό. Αυτό δεν είναι φυσιολογικό σε σχέση με όσα έχει κάνει στο παρελθόν. Είναι κάτι που δεν έχει νόημα σε πολλά επίπεδα, και όχι μόνο σε σχέση με τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο», λέει ο Peter T. DeSimone, αναπληρωτής καθηγητής ιστορίας της Ρωσίας και της Ανατολικής Ευρώπης στο Πανεπιστήμιο Utica της Νέας Υόρκης.
Οι διαφορές μεταξύ των δύο πολέμων
Φυσικά, υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ του τρέχοντος πολέμου στην Ουκρανία και της σύγκρουσης μεταξύ της ναζιστικής Γερμανίας και της Σοβιετικής Ένωσης. Η πολεμική μηχανή των Ναζί ήταν τρομερή, ευκίνητη και καλά εκπαιδευμένη. Η Βέρμαχτ σκότωσε και τραυμάτισε 150.000 στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού την πρώτη εβδομάδα της εισβολής της τον Ιούνιο του 1941. Κατέλαβαν τεράστιες εκτάσεις και σε μια «μεγα-περικύκλωση» παγίδευσαν τέσσερα τμήματα του σοβιετικού στρατού, αιχμαλωτίζοντας 700.000 στρατιώτες.
Επιπλέον, δεν υπάρχει ηθική ισοδυναμία μεταξύ του Σοβιετικού δικτάτορα, Ιωσήφ Στάλιν, και του Ουκρανού προέδρου, Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Ο Στάλιν ήταν κοινωνιοπαθής (κάποτε άνοιξε ένα κλουβί και σκότωσε έναν παπαγάλο επειδή τον ενόχλησε το κελάηδισμα) που άφησε εκατομμύρια Ουκρανούς να πεθάνουν από την πείνα, ενώ δολοφονούσε συστηματικά τους πολιτικούς του αντιπάλους. Ο Ζελένσκι είναι ένας δημοκρατικά εκλεγμένος ηγέτης που έχει συσπειρώσει τους Ουκρανούς και έχει εμπνεύσει τον κόσμο με τις εμφανείς επιδείξεις θάρρους και την εύγλωττη υπεράσπιση της δημοκρατίας.
Αλλά αν κοιτάξουμε πιο προσεκτικά τους αγώνες του Πούτιν στην Ουκρανία, θα διαπιστώσουμε ειρωνικούς παραλληλισμούς. Στρατιωτικοί ιστορικοί λένε ότι ο Πούτιν ακολουθεί το άθλιο βιβλίο του Χίτλερ σε τουλάχιστον τρεις τομείς.
Ο Πούτιν ξέχασε έναν βασικό κανόνα του πολέμου
Τα ρωσικά τανκς έχουν προκαλέσει από καιρό τον τρόμο στα εχθρικά στρατεύματα. Όταν οι Βρετανοί εισήγαγαν τα πρώτα βραδυκίνητα τανκς κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι στρατιώτες τράπηκαν σε φυγή τρομαγμένοι. Η Ουκρανία, ωστόσο, έχει γίνει, σύμφωνα με ένα πρόσφατο δημοσίευμα, «νεκροταφείο για τα ρωσικά τανκς». Οι Ουκρανοί στρατιώτες χρησιμοποιούν τα πάντα, από drones μέχρι Javelins για να καταστρέψουν συνοδείες αρμάτων μάχης.
Όμως, η προέλαση των ρωσικών τανκς έχει εμποδιστεί για έναν άλλο εκπληκτικό λόγο: την έλλειψη καυσίμων. Η έλλειψη καυσίμων είναι μέρος ενός μεγαλύτερου προβλήματος. Ο άλλοτε περιφρονημένος ρωσικός στρατός έχει βαλτώσει στην Ουκρανία όχι μόνο λόγω της σκληρής αντίστασης αλλά και από κάτι πιο πεζό: τη διαχείριση των πόρων (logistics).
Ο Πούτιν έχει δυσκολευτεί να ταΐσει, να τροφοδοτήσει και να εξοπλίσει τον στρατό του. Έχουν γίνει αναφορές για ρωσικά στρατεύματα που λεηλατούν τράπεζες και σούπερ μάρκετ, τανκς που στέρεψαν από καύσιμα και στρατιώτες που χρησιμοποιούν υποτυπώδεις μορφές στρατιωτικής επικοινωνίας, όπως smartphones, στοιχεία που συνέβαλαν στον θάνατο τουλάχιστον επτά Ρώσων στρατηγών, όπως λέει η Ουκρανία.
«Τα στοιχεία δείχνουν ότι ο Πούτιν πίστευε ότι θα μπορούσε να προχωρήσει σε μια γρήγορη νίκη με την ανάπτυξη ειδικών δυνάμεων και αερομεταφερόμενων μονάδων. Επομένως, όταν αναγκάστηκε να πάει σε έναν πολύ πιο παραδοσιακό πόλεμο που περιελάμβανε ουσιαστικά το μεγαλύτερο μέρος του ρωσικού στρατού κατά μήκος των ουκρανικών συνόρων, δεν ήταν προετοιμασμένος για τη σωστή διαχείριση των πόρων», λέει ο Ίαν Όνα Τζόνσον, καθηγητής στρατιωτικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Notre Dame.
Ο κακός υλικοτεχνικός σχεδιασμός έπαιξε, επίσης, κρίσιμο ρόλο στην ήττα της Ναζιστικής Γερμανίας στο ανατολικό μέτωπο, όπου ο Χίτλερ περίμενε μια γρήγορη νίκη. Ο γερμανικός στρατός απέτυχε να δημιουργήσει επαρκείς γραμμές ανεφοδιασμού για τις τεράστιες αποστάσεις και το σκληρό έδαφος της Σοβιετικής Ένωσης. Τα γερμανικά τανκς στέρεψαν από καύσιμα. Οι συνέπειες αυτού του κακού σχεδιασμού αποδείχθηκαν μοιραίες όταν χτύπησε ο ρωσικός χειμώνας.
Ο Χίτλερ δεν εξόπλισε τους στρατιώτες του με χειμερινά ρούχα γιατί πίστευε ότι ο σοβιετικός στρατός ήταν σημαντικά κατώτερος. Οι Γερμανοί στρατιώτες αναγκάστηκαν να πολεμήσουν σε χαμηλές θερμοκρασίες ενώ ήταν ακόμη ντυμένοι με τις καλοκαιρινές τους στολές, με κάποιους να χρησιμοποιούν εφημερίδες και άχυρο για να προστατευτούν από το κρύο.
«Αυτό αποδείχθηκε καταστροφικό όταν ξεκίνησε ένας ιδιαίτερα βάναυσος ρωσικός χειμώνας. Περίπου 250.000 Γερμανοί στρατιώτες υπέστησαν τελικά τραυματισμούς από κρυοπαγήματα ή πέθαναν από το κρύο εκείνο τον χειμώνα λόγω υλικοτεχνικών προβλημάτων, λέει ο Τζόνσον.
Ο γερμανικός στρατός έφτασε στο χαμηλότερο σημείο του στη μάχη του Στάλινγκραντ, που θεωρείται το σημείο καμπής του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Εκεί οι άρρωστοι Γερμανοί στρατιώτες αναγκάστηκαν να φάνε άλογα, σκυλιά και αρουραίους για να επιβιώσουν από τον χειμώνα.
Η κλίμακα των μαχών στην Ουκρανία σήμερα δεν πλησιάζει το Ανατολικό Μέτωπο, αλλά το μάθημα και από τους δύο πολέμους μπορεί να συνοψιστεί σε ένα στρατιωτικό αξίωμα που αποδίδεται στον στρατηγό Ομάρ Μπράντλεϊ, έναν Αμερικανό στρατηγό κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου: «Οι ερασιτέχνες μιλούν για τη στρατηγική. Οι επαγγελματίες μιλούν για τα logistics».
Αποξένωσε πιθανούς συμμάχους
Σε έναν πόλεμο ήδη γεμάτο από σπαραχτικές εικόνες, μια φωτογραφία μπορεί να είναι η χειρότερη. Είναι μια στοιχειωμένη φωτογραφία μιας εγκύου Ουκρανής με σκισμένα ρούχα που τη μεταφέρουν σε φορείο. Η γυναίκα έχει τις αισθήσεις της, με το χέρι της ακουμπισμένο προστατευτικά πάνω από τη γυμνή μήτρα της, η οποία είναι γεμάτη αίμα. Τόσο αυτή όσο και το μωρό της πέθαιναν λίγο αργότερα από τα τραύματά της. Οι ουκρανικές αρχές λένε ότι βρισκόταν σε μαιευτήριο στην πολιορκημένη Μαριούπολη όταν βομβαρδίστηκε από το ρωσικό πυροβολικό.
Η εικόνα υπογράμμιζε αυτό που ορισμένοι σχολιαστές λένε τώρα ότι είναι η τυπική προσέγγιση του Πούτιν στον πόλεμο: Σκοτώνει αδιάκριτα αμάχους για να σπάσει τη βούληση του ουκρανικού λαού. Ο ρωσικός στρατός έχει κατηγορηθεί ότι βομβάρδισε νοσοκομεία, εμπορικά κέντρα, πολυκατοικίες και ένα θέατρο με τη λέξη «παιδιά» γραμμένη στα ρωσικά στο εξωτερικό του κτιρίου. Η Ρωσία κατηγορήθηκε επίσης ότι προσπάθησε να φέρει σε κατάσταση λιμοκτονίας μια υποταγμένη ουκρανική πόλη, εμποδίζοντας την ανθρωπιστική βοήθεια.
Η βαρβαρότητα του ρωσικού στρατού, ωστόσο, έχει το αντίθετο αποτέλεσμα, έγραψε η Μαρία Βαρενίκοβα από το Λβιβ της Ουκρανίας, σε πρόσφατο άρθρο στους New York Times. «Αν υπάρχει ένα κυρίαρχο συναίσθημα που κυριεύει την Ουκρανία αυτή τη στιγμή, αυτό είναι το μίσος. Είναι μια βαθιά πικρία που βράζει για τον Πρόεδρο Βλαντιμίρ Β. Πούτιν, τον στρατό του και την κυβέρνησή του», είπε η Βαρενίκοβα.
Η βαρβαρότητα μπορεί να γίνει μπούμερανγκ στον πόλεμο
Ο Πούτιν έχει πιθανούς συμμάχους στην Ουκρανία. Η Ρωσία και η Ουκρανία είναι δύο σλαβικά έθνη που μοιράζονται θρησκευτικούς και πολιτιστικούς δεσμούς. Πολλοί Ουκρανοί έχουν συγγενείς στη Ρωσία και μιλούν τη γλώσσα. Και ιστορικά υπήρξε περισσότερη προσκόλληση στη Ρωσία στο ανατολικό τμήμα της χώρας. Αλλά η αδιάκριτη βαρβαρότητα του Πούτιν κατά των αμάχων ενώνει τους Ουκρανούς με έναν τρόπο που δεν είχαν ενωθεί ποτέ πριν. Ένας σχολιαστής αποκάλεσε το μίσος «κρυμμένο θησαυρό» στον πόλεμο, επειδή μπορεί να διατηρήσει την αντίσταση για γενιές.
Η αδιάκριτη βαρβαρότητα του Χίτλερ εναντίον των Σοβιετικών αμάχων έπαιξε επίσης καθοριστικό ρόλο στην ήττα του. Ο Χίτλερ είχε πολλούς πιθανούς συμμάχους στη Σοβιετική Ένωση. Πολλοί Σοβιετικοί περιφρονούσαν και φοβόντουσαν τον Στάλιν, ο οποίος δολοφονούσε συστηματικά πολιτικούς αντιπάλους, εκτελούσε στρατιωτικούς ηγέτες και καταδίωκε πολίτες. Δολοφόνησε περίπου τέσσερα εκατομμύρια Ουκρανούς προκαλώντας λιμοκτονία κατά τη διάρκεια της διαβόητης περιόδου Holodomor. Γι' αυτό μερικοί Σοβιετικοί αρχικά υποδέχτηκαν τον Χίτλερ ως απελευθερωτή και έδωσαν χριστουγεννιάτικα δώρα σε ορισμένα γερμανικά στρατεύματα.
Αλλά η βάναυση μεταχείριση των αμάχων από τον Χίτλερ ενίσχυσε γρήγορα την αντίσταση των Σοβιετικών. Τα γερμανικά στρατεύματα λεηλάτησαν και λιμοκτονούσαν τις ρωσικές πόλεις για να υποταχθούν. Συγκέντρωσαν τους Σοβιετικούς Εβραίους και άλλες μειονότητες, πυροβολώντας τους ή δηλητηριάζοντάς τους σε κινητά φορτηγά με αέρια. Η ναζιστική προπαγάνδα δίδαξε στους Γερμανούς ότι οι Σοβιετικοί ήταν γενικά κατώτεροι Σλάβοι που με ρίζες από τη Μογγολία που άξιζαν τον θάνατο ή την υποδούλωση. «Οι Ναζί δεν ήταν κατοχική δύναμη, ήταν εξαρχής μια δύναμη εξόντωσης», λέει ο Ντε Σιμόν, ιστορικός από το Πανεπιστήμιο Utica.
Ο Στάλιν ήταν τόσο μισητός που περίπου ένα εκατομμύριο Σοβιετικοί υπηρέτησαν στον γερμανικό στρατό, λέει ο Τζόνσον. Η βαρβαρότητα του Χίτλερ κατέστρεψε κάθε ευκαιρία που είχε να προσελκύσει τους σοβιετικούς που τον συμπαθούσαν και να αποδυναμώσει τη σοβιετική αντίσταση, λέει ο Τζόνσον και προσθέτει: «Αντί να εκμεταλλευτεί μεγάλο αριθμό ανθρώπων στους οποίους μπορεί να ήταν συμπαθής ή τουλάχιστον να πιστεύουν ότι οι Γερμανοί ήταν καλύτεροι από τους Σοβιετικούς, ο Χίτλερ αποξένωσε γρήγορα όλες αυτές τις ομάδες».
Χρησιμοποιεί γλώσσα που μοιάζει με τον Χίτλερ για να δικαιολογήσει τον πόλεμο
Το περασμένο καλοκαίρι, ο Πούτιν δημοσίευσε ένα εκτενές δοκίμιο με τίτλο «Σχετικά με την Ιστορική Ενότητα Ρώσων και Ουκρανών» που προσπαθούσε να εξηγήσει ότι υπήρχε τεχνητός διχασμός μεταξύ των δύο χωρών και ότι «η πραγματική κυριαρχία της Ουκρανίας είναι δυνατή μόνο σε συνεργασία με τη Ρωσία».
Η γλώσσα που χρησιμοποιούσε ο Πούτιν προκάλεσε ανατριχίλα σε ορισμένους ιστορικούς. Είπαν ότι σε ορισμένα σημεία απηχούσε την ίδια ρητορική που χρησιμοποίησε ο Χίτλερ στο «Mein Kampf», την αυτοβιογραφία και το πολιτικό μανιφέστο του. Το βιβλίο του Χίτλερ είναι γεμάτο με διαστρεβλωμένη ιστορία για το χαμένο μεγαλείο της Γερμανίας, παγκόσμιες συνωμοσίες που υπονομεύουν τη δύναμη της Γερμανίας και δικαιολογίες για την κατάκτηση μιας άλλης ομάδας ανθρώπων.
«Όπως και ο Φύρερ, ο πρόεδρος της Ρωσίας θρηνεί για την τραγωδία που έπληξε την πατρίδα του, μια παλιά αυτοκρατορία, και θέλει να γυρίσει τον χρόνο πίσω», έγραψε ο Avi Garfinkel, δημοσιογράφος της ισραηλινής εφημερίδας Haaretz, σε άρθρο με τίτλο: «Πώς η ατζέντα του Πούτιν για την Ουκρανία ανασύρει το Mein Kampf του Χίτλερ».
Αυτός μπορεί να είναι ένας από τους πιο ανησυχητικούς δεσμούς μεταξύ Πούτιν και Χίτλερ. Ορισμένοι επικριτές του Πούτιν λένε ότι χρησιμοποιεί ναζιστική γλώσσα και τεχνικές προπαγάνδας για να δικαιολογήσει την εισβολή στην Ουκρανία. Συνέκριναν το «Z» που αναγράφεται στα ρωσικά τανκς με ένα σύμβολο που χρησιμοποιούσαν οι Ναζί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Άλλοι συνέκριναν μια πρόσφατη μαζική πολεμική συγκέντρωση που έστησε ο Πούτιν σε ένα στάδιο της Μόσχας με σκηνές ομιλίας του Χίτλερ σε μια διαβόητη ταινία προπαγάνδας των Ναζί που ονομάζεται «Θρίαμβος της Θέλησης».
Μερικές από τις πιο έντονες αντιδράσεις στη ρητορική του Πούτιν προέρχονται από τον ισχυρισμό του ότι ο ρωσικός στρατός αγωνίζεται για την «αποναζιστικοποίηση» της Ουκρανίας και επιδιώκει να προστατεύσει τους ανθρώπους που «κακοποιήθηκαν από τη γενοκτονία του καθεστώτος του Κιέβου».
Ο Τίμοθι Σνάιντερ, κορυφαίος στην ιστορία της Κεντρικής Ευρώπης και το Ολοκαύτωμα, λέει ότι ο ισχυρισμός του Πούτιν για «αποναζιστικοποίηση» είναι «αλλόκοτος» επειδή προσπαθεί να δικαιολογήσει την εισβολή σε μια δημοκρατική χώρα, με επικεφαλής έναν Εβραίο πρόεδρο που έχασε συγγενείς στο Ολοκαύτωμα, με τον ισχυρισμό ότι είναι εκεί για να πολεμήσει τους Ναζί. Ο Σνάιντερ αποκαλεί την αιτιολόγηση του Πούτιν «παραλλαγή του Μεγάλου Ψέματος του Χίτλερ», μια τεχνική προπαγάνδας των Ναζί που επιμένει ότι αν ένας πολιτικός ηγέτης επαναλαμβάνει συνέχεια ένα κολοσσιαίο ψέμα, οι άνθρωποι τελικά θα το πιστέψουν.
«Ο Αδόλφος Χίτλερ είχε κάποιες συμβουλές για τις δημόσιες σχέσεις: Πείτε ένα ψέμα τόσο μεγάλο, που οι άνθρωποι δεν θα πιστέψουν ότι θα προσπαθούσατε να τους εξαπατήσετε σε τόσο μεγάλη κλίμακα», έγραψε ο Σνάιντερ σε ένα δοκίμιο με τίτλο «Χιτλερικά κόλπα και τακτικές του Πούτιν στο Ουκρανία». Λέγοντας ψέματα ότι η Ουκρανία διοικείται από Ναζί που τείνουν στη γενοκτονία, ο Πούτιν κοροϊδεύει τους ανθρώπους που επέζησαν από το Ολοκαύτωμα, λέει ο Σνάιντερ, συγγραφέας του «On Tyranny».
Ωστόσο, ο «εναγκαλισμός» του Πούτιν προς το Μεγάλο Ψέμα θα μπορούσε να αποτύχει. Σε μια χώρα όπου πολλοί πρόγονοι χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα, η επίκληση μιας τέτοιας ιστορικής τραγωδίας για να δικαιολογήσει τον πόλεμο μπορεί μόνο να κάνει τους Ουκρανούς πιο αποφασισμένους να υπερασπιστούν την πατρίδα τους. Ίσως αυτός είναι ο λόγος που ορισμένοι Ουκρανοί δεν αποκαλούν πλέον τον Πούτιν Ρώσο πρόεδρο. Τον αποκαλούν «Ο Νέος Χίτλερ».
Ποια θα μπορούσε να είναι η μεγαλύτερη ειρωνεία
Γνωρίζουμε το αποτέλεσμα της εισβολής του Χίτλερ. Η Σοβιετική Ένωση κατέστρεψε τελικά τη ναζιστική πολεμική μηχανή. Οι Σοβιετικοί, περισσότερο από οποιαδήποτε χώρα, ήταν υπεύθυνοι για την ήττα της ναζιστικής Γερμανίας. Ο Χίτλερ αυτοκτόνησε καθώς τα ρωσικά στρατεύματα μπήκαν στο καταφύγιό του στο Βερολίνο το 1945.
Υπολογίζεται ότι 26 εκατομμύρια Σοβιετικοί πέθαναν κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο ένας ήταν ο δίχρονος αδελφός του Πούτιν, ο Βίκτορ, ο οποίος πέθανε αφού ο γερμανικός στρατός πολιόρκησε μια ρωσική πόλη, εμποδίζοντας την παράδοση φαγητού και νερού.
Δεν ξέρουμε πώς θα τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ο Πούτιν μπορεί ακόμα να επικρατήσει. Θα μπορούσε να διασπάσει το έθνος, να αρπάξει τους πλούσιους σε ενέργεια πόρους της Ανατολικής Ουκρανίας και να εδραιώσει την κυριαρχία του στην ακτογραμμή της χώρας, λένε κάποιοι.
Και γνωρίζουμε ότι στον πόλεμο καμία πλευρά δεν έχει το μονοπώλιο της βαρβαρότητας. Μια ακροδεξιά ομάδα με ιστορία νεοναζιστικών τάσεων έπαιξε κρίσιμο ρόλο στην ουκρανική αντίσταση. Ουκρανοί στρατιώτες κατηγορούνται ότι πυροβόλησαν Ρώσους κρατούμενους.
Αλλά αν η Ουκρανία διατηρήσει με κάποιο τρόπο την ανεξαρτησία και το έδαφός της, μπορεί να συμβεί κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια από τις μεγαλύτερες ειρωνείες.
Μια ουκρανική νίκη θα απεικονιστεί ως ένας ακόμη Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος. Οι Ουκρανοί θα τιμήσουν τη νίκη της χώρας τους με παρελάσεις και μνημεία. Και ο Πούτιν δεν θα χαιρετίζεται πλέον ως ένας οξυδερκής και τολμηρός ηγέτης που αποκατέστησε το μεγαλείο της Ρωσίας χειραγωγώντας τα πιόνια του παγκόσμιου σκηνικού.
Θα θεωρηθεί ως ένας ανόητος του οποίου η ύβρις και η ωμότητα τον οδήγησαν να κάνει τα ίδια λάθη με τον δικτάτορα που ισχυριζόταν ότι περιφρονούσε.