Η ασφάλεια των αποθεμάτων ενέργειας της Ευρώπης κλονίζεται μέρα με τη μέρα, την ίδια στιγμή που οι τιμές του φυσικού αερίου φτάνουν σε δυσθεώρητα ύψη.
Μόλις 24 ώρες αφότου η Ουκρανία μείωσε τη ροή φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω της επικράτειάς της, κατηγορώντας τα ρωσικά στρατεύματα για παρέμβαση στους σταθμούς διαμετακόμισης, η Gazprom ανέστειλε τις προμήθειες μέσω του αγωγού Yamal-Europe που διασχίζει την Πολωνία και σταμάτησε να στέλνει φυσικό αέριο σε έναν διανομέα στη Γερμανία.
Και ενώ οι όγκοι που επηρεάζονται είναι μικροί, αντιστοιχώντας συνολικά σε μόλις 1% της συνολικής κατανάλωσης φυσικού αερίου της Ευρώπης, κάθε νέο πλήγμα στις προμήθειες υπογραμμίζει την ευπάθεια της περιοχής, αλλά και την επείγουσα ανάγκη να αποκοπεί η Ευρωπαϊκή Ένωση από τα τεράστια ενεργειακά αποθέματα της Ρωσίας.
«Τώρα αρχίζουμε να βλέπουμε αυτά τα διαφορετικά ζητήματα. Είναι ένα παράδειγμα γιατί η Ευρώπη δεν πρέπει να θεωρεί δεδομένες τις προμήθειες φυσικού αερίου. Οι κυβερνήσεις πρέπει πλέον να ενεργήσουν σαν να βρίσκονται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης», δήλωσε στο CNN Business η Simone Tagliapietra, συνεργάτις στη δεξαμενή σκέψης Bruegel.
Σύμφωνα με το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων RIA Novosti, την Τετάρτη, η Ρωσία επέβαλε κυρώσεις σε 31 ξένες εταιρείες, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται η Gazprom Germania και η EuroPol Gaz, ο φορέας εκμετάλλευσης του πολωνικού τμήματος του αγωγού Yamal-Europe. «Δεν θα έχουμε σχέσεις με αυτές τις εταιρείες, απαγορεύονται», δήλωσε την Πέμπτη ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ.
Ο υπουργός Οικονομίας της Γερμανίας, Ρόμπερτ Χάμπεκ -χώρα που αποτελεί σημαντικό αγοραστή ρωσικού φυσικού αερίου-, δήλωσε ότι η Ρωσία δεν προμηθεύει πλέον τις θυγατρικές της Gazprom Germania, αλλά ότι έχουν εξασφαλιστεί εναλλακτικές προμήθειες.
Σύμφωνα με στοιχεία του Intercontinental Exchange, οι μελλοντικές τιμές του ολλανδικού φυσικού αερίου -σημείου αναφοράς για την Ευρώπη- αυξήθηκαν κατά 14% για λίγο το πρωί της Πέμπτης, αλλά υποχώρησαν ξανά. Οι εξελίξεις αυτές σηματοδοτούν το «θάρρος» της Ρωσίας να διακόψει τις εξαγωγές ενέργειας στην Ευρώπη.
Τον περασμένο μήνα, η Μόσχα έκλεισε τις στρόφιγγες προς την Πολωνία και τη Βουλγαρία, κάνοντας πράξη την απόφαση του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν να σταματήσει τις ροές φυσικού αερίου προς τις «μη φιλικές» χώρες που αρνούνται να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους σε ρούβλια.
Το 2021, η Ρωσία ήταν υπεύθυνη για περίπου το 45% των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου της Ευρώπης. Πλέον, η Ευρωπαϊκή Ένωση προτείνει να μειώσει την κατανάλωση ρωσικού φυσικού αερίου κατά 66% έως το τέλος του έτους, αλλά δεν έχει ακόμη παρουσιάσει λεπτομερές σχέδιο για το πώς θα το πετύχει.
Η Ουκρανία μειώνει τη ροή του φυσικού αερίου
Παρότι ο πόλεμος μαίνεται για τρίτο μήνα, το αέριο από τη Ρωσία συνέχισε να ρέει προς τα δυτικά, με μεγάλο μέρος του, μάλιστα, να έρχεται μέσω αγωγών που διασχίζουν την Ουκρανία. Όμως, αργά το βράδυ της Τρίτης ο διαχειριστής του συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου της χώρας δήλωσε ότι θα αναστείλει από την Τετάρτη τις αποστολές φυσικού αερίου μέσω του σημείου διέλευσης Sokhranivka, το οποίο επεξεργάζεται έως και 32,6 εκατομμύρια κυβικά μέτρα ημερησίως, δηλαδή περίπου το ένα τρίτο του ρωσικού φυσικού αερίου που ρέει μέσω της Ουκρανίας προς την Ευρώπη.
Στην ανακοίνωσή της, η ουκρανική εταιρεία αναφέρθηκε στην «παρέμβαση των κατοχικών δυνάμεων» ως λόγο γι' αυτή την απόφαση, κατηγορώντας τις ρωσικές δυνάμεις ότι παραβίασαν το σημείο διέλευσης και έκλεψαν φυσικό αέριο. Ως αποτέλεσμα, ο φορέας εκμετάλλευσης είπε ότι «η σταθερότητα και η ασφάλεια ολόκληρης της μεταφοράς φυσικού αερίου» από την Ουκρανία είχαν τεθεί σε κίνδυνο και αναγκάστηκε να αναστείλει τις ροές φυσικού αερίου. Η εταιρεία, μάλιστα, δεν διευκρίνισε πότε θα ξαναρχίσουν οι ροές αερίου μέσω του Sokhranivka.
Ο ευρύτερος αντίκτυπος είναι μέχρι στιγμής περιορισμένος. Ενώ η Ουκρανία μεταφέρει συνολικά περίπου το 30% της προμήθειας φυσικού αερίου της Ρωσίας στην Ευρώπη, σύμφωνα με τις Independent Commodity Intelligence Services (ICIS), ο αγωγός που επηρεάζεται αντιπροσωπεύει μόλις το 2,3% της συνολικής παροχής αερίου.
Η μέτρια αντίδραση της αγοράς οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα καλά επίπεδα αποθεμάτων φυσικού αερίου, τον ήπιο καιρό και τον όγκο-ρεκόρ των εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στην Ευρώπη τον περασμένο μήνα, δήλωσε ο Tom Marzec-Manser, επικεφαλής ανάλυσης αερίου στο ICIS. «Η αγορά είναι αρκετά καλά εφοδιασμένη αυτή τη στιγμή, αν λάβουμε υπόψη όλα τα δεδομένα», είπε.
Ωστόσο, η διακοπή λειτουργίας εγείρει τη δυσάρεστη προοπτική περαιτέρω διαταραχών στον εφοδιασμό της Ευρώπης με φυσικό αέριο, καθώς οι μάχες συνεχίζονται. Οι συνέπειες θα μπορούσαν να κλονίσουν τις αγορές και να οδηγήσουν τις ήδη αυξημένες τιμές της ενέργειας σε ακόμη πιο δυσθεώρητα ύψη.
Ανακατευθύνοντας τις ροές αερίου
«Η διακοπή της λειτουργίας του Sokhranivka δημιουργεί έλλειμμα 16.000.000 κυβικών μέτρων την ημέρα, αλλά υπάρχει αρκετή ικανότητα για να αντισταθμιστεί πλήρως αυτή η διαταραχή» δήλωσε CNN Business η Κατερίνα Φιλιπένκο, αναλύτρια στο Wood Mackenzie για τον παγκόσμιο εφοδιασμό φυσικού αερίου.
Ο φορέας εκμετάλλευσης φυσικού αερίου της Ουκρανίας είπε ότι θα μπορούσε να αυξήσει τους όγκους του φυσικού αερίου σε ένα άλλο σημείο διέλευσης, που ονομάζεται Sudzha, το οποίο βρίσκεται πιο δυτικά, σε έδαφος που ελέγχει η ουκρανική κυβέρνηση. Από την πλευρά της, η Gazprom αρνήθηκε να αυξήσει τις ροές κατά μήκος αυτής της εναλλακτικής διαδρομής, λέγοντας ότι αυτό θα ήταν «τεχνικά αδύνατο».
Ωστόσο, η Φιλιπένκο είπε ότι ο αντίκτυπος θα είναι περιορισμένος και η Ευρώπη θα πρέπει, απλώς, να πετύχει τους στόχους αποθήκευσης φυσικού αερίου αργότερα μέσα στο έτος.
Οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου της ΕΕ είναι γεμάτες κατά περίπου 37%, σύμφωνα με στοιχεία της Gas Infrastructure Europe, ποσοστό που θεωρείται φυσιολογικό για αυτή την εποχή του χρόνου, αλλά αρκετά μακριά από τον στόχο του 80% που έχει θέσει το μπλοκ για τον Νοέμβριο.
Και άλλες διακοπές λειτουργίας;
Ωστόσο, καθώς ο πόλεμος μαίνεται, δεν μπορεί να αποκλειστεί περαιτέρω κλείσιμο βασικών διαδρομών διέλευσης, λένε οι αναλυτές. Οι εντάσεις θα μπορούσαν να αυξηθούν περισσότερο την επόμενη εβδομάδα, όταν πιο πολλές ευρωπαϊκές εταιρείες ενέργειας πρόκειται να πραγματοποιήσουν πληρωμές φυσικού αερίου στη Ρωσία, δήλωσε η Tagliapietra στο Bruegel.
«Ακόμα περιμένουμε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ξεκαθαρίσει εάν η πληρωμή σε ρούβλια αποτελεί παραβίαση των κυρώσεων ή όχι. Έτσι, τις επόμενες δύο εβδομάδες θα μπορούσαμε να δούμε πιθανές διακοπές. Δεν μπορούμε να θεωρούμε δεδομένες τις προμήθειες φυσικού αερίου», τόνισε ειδικός.
Ο Kaushal Ramesh, αναλυτής φυσικού αερίου και LNG στη Rystad Energy, είπε στο CNN Business ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να δημιουργήσει «το συντομότερο δυνατό» μια συμμαχία αγοραστών, στην οποία οι χώρες θα προμηθεύονται από κοινού φυσικό αέριο από όλους τους προμηθευτές, για να αποτρέψει τον ανταγωνισμό των χωρών για τις προμήθειες φυσικού αερίου και την αύξηση των τιμών.
Οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης θα επηρεαστούν άμεσα από τη μείωση των ροών ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας, σύμφωνα με ένα ερευνητικό σημείωμα της εταιρείας συμβούλων Eurasia Group.
Η Γερμανία, η μεγαλύτερη οικονομία του μπλοκ, εξαρτάται ιδιαίτερα από το ρωσικό φυσικό αέριο, αλλά είναι σχετικά προστατευμένη από το πρόσφατο κλείσιμο του Sokhranivka. Όπως, άλλωστε, δήλωσε την Τετάρτη στο CNN η εκπρόσωπος του υπουργείου Οικονομικών της χώρας, Σουζάν Ούνγκραντ, το μεγαλύτερο μέρος του φυσικού αερίου που εισάγεται από τη Ρωσία μεταφέρεται από τον αγωγό Nord Stream 1, μέσω της Βαλτικής Θάλασσας.