Οι παράνομες οικονομικές συναλλαγές και το βρώμικο χρήμα υπονομεύουν την ευρωπαϊκή δημοκρατία. Η αποτελεσματική εφαρμογή των κυρώσεων κατά της Ρωσίας είναι μόνο ένα μέρος μιας άκρως αναγκαίας απάντησης.
Οι δυτικές δημοκρατίες είναι εδώ και δεκαετίες ανοιχτές στη χρηματοδότηση και τις επενδύσεις, επιδιώκοντας να αξιοποιήσουν τα οφέλη που αυτές αποφέρουν. Σύμφωνα με τον Τομ Κίτινγκ, όμως, υπάρχει μια άλλη διάσταση σε αυτές τις χρηματοοικονομικές ροές που χαιρετίζονται πρόθυμα από τις δυτικές χώρες.
Όπως γράφει ο ιδρυτής του Κέντρου Μελετών Οικονομικού Εγκλήματος και Ασφάλειας στο Royal United Services Institute στο Politico, πρόκειται για μια διάσταση που αγνοήθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου, μέχρι τη στιγμή που ο δημοκρατικός κόσμος αναγκάστηκε να της δώσει προσοχή, λόγω του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ο λόγος για την παράνομη χρηματοδότηση ή αλλιώς το «βρώμικο χρήμα».
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αρχίσει να δραστηριοποιείται έναντι των εγκληματικών οικονομικών συναλλαγών που λαμβάνουν χώρα σε ολόκληρη την ήπειρο, εισάγοντας διαδοχικές οδηγίες για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, υιοθετώντας σχέδια δράσης και συζητώντας για τη δομή της Αρχής Καταπολέμησης Νομιμοποίησης Εσόδων από Παράνομες Δραστηριότητες του μπλοκ.
Ωστόσο, λιγότερο προφανείς μορφές βρώμικου χρήματος -τα λεγόμενα «ενεργά οικονομικά μέτρα»- υπονομεύουν τους πολιτικούς θεσμούς της Ευρώπης, αποκτώντας επιρροή μέσω της χορηγίας πολιτιστικών και αθλητικών εκδηλώσεων και επιδιώκοντας ακόμη και να επηρεάσουν το αποτέλεσμα εκλογών.
Παράνομες χρηματοδοτήσεις πολιτικών προσώπων και κομμάτων από τη Ρωσία
Με απλά λόγια, μετά από περισσότερο από μια δεκαετία κατά την οποία οι δυτικές δημοκρατίες εστιάζουν στην ενίσχυση των συστημάτων και των απαντήσεων στο «βρώμικο χρήμα» -μια δουλειά που ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί-, τώρα πρέπει να αγωνιστούν για να προστατευτούν από την επιρροή κακόβουλων χρηματοοικονομικών ροών, τη στρατηγική διαφθορά και την ευρεία εργαλειοποίηση της παράνομης χρηματοδότησης από αντίπαλες χώρες.
Σκεφτείτε την πρόσφατη αποκάλυψη του υπουργείου Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών, σύμφωνα με την οποία η Ρωσία έχει ξοδέψει κρυφά πάνω από 300 εκατομμύρια δολάρια σε αυτές τις ροές από το 2014. Προσπάθησε να επηρεάσει πολιτικούς σε τουλάχιστον 24 χώρες σε τέσσερις ηπείρους και στόχευσε την καρδιά της ΕΕ, χρησιμοποιώντας τις Βρυξέλλες «ως κόμβο ιδρυμάτων και άλλων μετώπων που υποστηρίζουν ακροδεξιούς υποψηφίους», εκμεταλλευόμενη το φτωχό ιστορικό της Ευρώπης στα πρότυπα του οικονομικού εγκλήματος.
Στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, υπογράμμισε αυτή την κρίσιμη ευπάθεια απέναντι σε μια τέτοια οικονομική επιρροή. Κάλεσε τα κράτη-μέλη να «μην παραβλέψουν τον τρόπο με τον οποίο οι ξένοι αυταρχικοί ηγέτες στοχεύουν την ΕΕ», σημειώνοντας ιδιαίτερα τη χρηματοδότηση που παρέχεται σε ερευνητικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα με στόχο την υπονόμευση των ευρωπαϊκών αξιών, κατηγορώντας τους ξένους πράκτορες που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τα πολιτικά συστήματα του μπλοκ, και τις σκιώδεις εταιρείες και τα ιδρύματα που καταχρώνται δημόσιο χρήμα.
Ποια μπορεί να είναι η απάντηση της ΕΕ στο «βρώμικο χρήμα»
Πριν από οτιδήποτε άλλο, η πολυετής διαδικασία για τη μεταρρύθμιση και τη διασφάλιση της άμυνας της ΕΕ έναντι του «βρώμικου χρήματος» πρέπει να επιταχυνθεί και να τεθεί σε προτεραιότητα.
Η απάντηση σε σκάνδαλα -όπως η υπόθεση ξεπλύματος βρώμικου χρήματος που κατέκλυσε την Danske Bank- ήταν ιδιαίτερα αργή. Επιπλέον, οι συνεχιζόμενες καθυστερήσεις στην ενίσχυση και τον συντονισμό της εποπτείας και στην εισαγωγή εταιρειών με καθαρά μητρώα προσφέρουν σε εγκληματίες και εχθρικά κράτη την ευκαιρία να εκμεταλλευτούν την κατάσταση.
Στη συνέχεια, η ΕΕ πρέπει να διασφαλίσει ότι η απειλή που συνιστούν οι κακές χρηματοοικονομικές και οικονομικές επιρροές αντιμετωπίζεται παράλληλα με άλλα «υβριδικά» εργαλεία πολέμου, όπως η παραπληροφόρηση.
Τα οικονομικά είναι ένα νήμα που διατρέχει πολλές από τις απειλές της «γκρίζας ζώνης» που αντιμετωπίζει η ΕΕ.
Στο έγγραφο με τίτλο «Strategic Concepts 2022», το ΝΑΤΟ σημείωσε τη χρήση οικονομικού εξαναγκασμού από αυταρχικούς παράγοντες που αμφισβητούν τα συμφέροντα της συμμαχίας. Η Ολοκληρωμένη Ανασκόπηση της Πολιτικής Άμυνας και Ασφάλειας του Ηνωμένου Βασιλείου εφιστά, επίσης, την προσοχή σε κακόβουλους παράγοντες που δοκιμάζουν «τη γραμμή μεταξύ ειρήνης και πολέμου».
Επιπλέον, η ΕΕ και τα κράτη-μέλη της πρέπει συνειδητά να αναγνωρίσουν ότι τα υπάρχοντα συστήματα για την καταπολέμηση του «βρώμικου χρήματος» είναι μάλλον αναποτελεσματικά στον εντοπισμό του. Τα τρέχοντα συστήματα επιδιώκουν να προσδιορίσουν τα προϊόντα του εγκλήματος, όχι τα χρήματα που προορίζονται να υπονομεύσουν τη δημοκρατία -και αυτό πρέπει να αλλάξει.
Η εφαρμογή των κυρώσεων στη Ρωσία, παράδειγμα και πρότυπο αντιμετώπισης της οικονομικής διαφθοράς στην ΕΕ
Η αποτελεσματική εφαρμογή των κυρώσεων της ΕΕ κατά της Ρωσίας είναι επίσης κρίσιμη στον τομέα αυτόν.
Από την εισβολή της στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο, έχει επιβληθεί θύελλα κυρώσεων στη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένων των ολιγαρχών και άλλων ατόμων που θεωρείται ότι υποστηρίζουν ή επωφελούνται από τη Μόσχα.
Αν και είναι απίθανο αυτά τα άτομα να αλλάξουν την πολεμική θεωρία του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν, οι κυρώσεις στρέφουν τα βλέμματα σε αυτούς -και στους συνεργάτες τους- που έχουν διασυνδέσεις με το Κρεμλίνο και, σε πολλές περιπτώσεις, έχουν ήδη χρήματα στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Η επιβολή κυρώσεων σε αυτά τα άτομα θα βοηθήσει στον εντοπισμό και το «πάγωμα» των περιουσιακών τους στοιχείων, αφαιρώντας την πιθανότητα χρήσης τους για κακόβουλη, αντιδημοκρατική δραστηριότητα.
Ως εκ τούτου, η διασφάλιση του απαραίτητου προσωπικού και των νομικών εξουσιών για την επιβολή των κυρώσεων και ότι ο ιδιωτικός τομέας έχει πλήρη επίγνωση όλων των νομικών του υποχρεώσεων είναι καίριας σημασίας. Αν δεν γίνει κάτι τέτοιο, όχι μόνο θα υπονομευθούν οι στόχοι των κυρώσεων, αλλά θα δημιουργηθούν και ευκαιρίες χρησιμοποίησης αυτών των χρημάτων για την υποστήριξη της αντιδυτικής δραστηριότητας.
Τέλος, η ΕΕ και η κοινότητα των δυτικών δημοκρατιών πρέπει να δώσουν πολύ μεγαλύτερη προσοχή στην πηγή των πολιτικών δωρεών.
Πολύ συχνά, οι πολιτικοί είναι πρόθυμοι να λάβουν δωρεές από αμφίβολες -αν και θεωρητικά νόμιμες- πηγές. Ωστόσο, τόσο οι πολιτικοί όσο και τα πολιτικά κόμματα θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη όχι μόνο την πηγή μιας δωρεάς αλλά και την πρόθεση με την οποία γίνεται. Και αυτοί που παίρνουν χρήματα από οντότητες που επιδιώκουν να υπονομεύσουν τη δημοκρατία θα πρέπει να απολέσουν το δικαίωμά τους στην εξουσία.
Οι ανοιχτές κοινωνίες της Δύσης έχουν πολεμηθεί σκληρά επί δεκαετίες, αλλά τα τελευταία χρόνια ο εφησυχασμός και η αφέλεια επέτρεψαν στους αντιπάλους να «εξαγοράσουν» τη θέση τους σε ένα ευρύ φάσμα ρόλων επιρροής. Η απάντηση σε αυτά τα ενεργά οικονομικά μέτρα έχει καθυστερήσει πολύ και οι ηγέτες πρέπει να αναγνωρίσουν τόσο την εγκληματική όσο και τη διάσταση ασφάλειας του «βρώμικου χρήματος».