Το πρακτορείο Bloomberg αποκαλύπτει το μυστικό: Γιατί το στράτευμα της Ουκρανίας αποδεικνύεται καλύτερο από τον μέχρι πρότινος σπουδαίο στρατό της Ρωσίας;
Όταν ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν διέταξε μια ασήμαντη ομάδα στρατευμάτων να προελάσουν στην Ουκρανία το 2014, πρώτα στην Κριμαία και μετά στα ανατολικά σύνορα του Ντονμπάς, ο ρωσικός στρατός ήταν καλύτερα εξοπλισμένος, εκπαιδευμένος και οργανωμένος -και συνέτριψε τον αντίπαλό του.
Οκτώ χρόνια μετά, οι ρόλοι έχουν σχεδόν αντιστραφεί. Αυτό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες: Στα σύγχρονα όπλα και στην εκπαίδευση που παρέχονται στην Ουκρανία από τους συμμάχους της, στο πολύ καλύτερο ηθικό του στρατού της, στο διαμέτρημα των διοικητών της, στη βοήθεια των ΗΠΑ σε πληροφορίες και σχεδιασμό, καθώς και στα καταστροφικά λάθη τακτικής από το Κρεμλίνο και τους στρατηγούς του.
Σύμφωνα με το πρακτορείο Bloomberg, όμως, ένας είναι ο παράγοντας που κάνει την ουσιαστική διαφορά: Οι πολύ διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους οι δύο στρατοί με σοβιετικές ρίζες έχουν μάθει να πολεμούν.
Η οργάνωση του ουκρανικού στρατού έβαλε τα θεμέλια για τις «δυσκολίες» των Ρώσων
Μετά την ήττα του 2015, ο τακτικός στρατός της Ουκρανίας έπρεπε να ανοικοδομηθεί σχεδόν από την αρχή. Εξουθενωμένος από δεκαετίες υποχρηματοδότησης, διαφθοράς και αργότερα σκόπιμης υποβάθμισης υπό τον φιλορώσο πρώην πρόεδρο Βίκτορ Γιανουκόβιτς, μπορούσε να θέσει μόλις 6.000 στρατεύματα έτοιμα για μάχη εναντίον των υβριδικών δυνάμεων της Ρωσίας.
Όταν ο Πούτιν ξεκίνησε την εισβολή του νωρίτερα φέτος, το έκανε με ένα στρατό που για οκτώ χρόνια τροφοδοτούνταν αφειδώς με επιπλέον δαπάνες και εξοπλισμό. Αν οι ΗΠΑ συμφώνησαν με το Κρεμλίνο σε κάτι, αυτό ήταν ότι η αμυντική δύναμη της Ουκρανίας σε καμία περίπτωση δεν υπερτερούσε και ότι το Κίεβο θα μπορούσε να πέσει μέσα σε λίγες μέρες.
Αυτό δεν συνέβη εν μέρει επειδή στον πυρήνα της στρατιωτικής μεταρρύθμισης της Ουκρανίας ήταν η θεωρία της «διοίκησης αποστολής», στην οποία η λήψη αποφάσεων παραδίδεται στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο.
«Είναι ακριβώς το αντίθετο από αυτό που συνέβη στις μετασοβιετικές και ρωσικές ένοπλες δυνάμεις», είπε ο Andriy Zagorodnyuk, ο οποίος υπηρέτησε ως υπουργός Άμυνας από το 2019 έως το 2020. Παρακολούθησε μια τροχιά 30 ετών μετά την ανεξαρτησία στην οποία και τα δύο έθνη -συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτών- μάθαιναν από πολύ διαφορετικά παρελθόντα: Το ένα αυταρχικό και αυτοκρατορικό, το άλλο επαναστατικό και βασισμένο στην προσωπικότητα του λαού. «Είναι ο ίδιος λόγος για τον οποίο διεξάγεται ο πόλεμος», σημειώνει ο ίδιος.
Ο στρατός ήταν από τους τελευταίους θεσμούς στην Ουκρανία που άλλαξαν. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Zagorodnyuk, οι μεταρρυθμίσεις ήταν «μεταμορφωτικές». Προσθέστε την εκπαίδευση του ΝΑΤΟ, την ανάπτυξη ενός νέου σώματος υπαξιωματικών τύπου ΗΠΑ, με εξουσίες λήψης αποφάσεων και με μεγαλύτερο σεβασμό, συν οκτώ χρόνια εμπειρίας στη μάχη στο Ντονμπάς. Το αποτέλεσμα είναι ότι το προφίλ του στρατού της Ουκρανίας έχει γίνει εντελώς διαφορετικό από αυτό της Ρωσίας.
Οι Ουκρανοί πολεμούσαν στα χαρακώματα του Ντονμπάς ακόμα και μετά την εκεχειρία
Σύμφωνα με τον Zagorodnyuk, έως και 500.000 Ουκρανοί άνδρες και γυναίκες πέρασαν μέσα από τα χαρακώματα κατά μήκος της γραμμής κατάπαυσης του πυρός του Ντονμπάς το 2015, όπου οι μάχες συνεχίζονταν καθημερινά παρά την εκεχειρία, μέχρι την εισβολή του Πούτιν στις 24 Φεβρουαρίου.
Αφού επενέβη άμεσα, αν και κρυφά, για να αποφασίσει τη σύγκρουση του Ντονμπάς το 2014-2015, η Ρωσία έστειλε ως επί το πλείστον αξιωματικούς για να συντονίσουν τη μάχη στα χαρακώματα. Ως αποτέλεσμα, δεν είχε ποτέ αυτό το πεδίο εκπαίδευσης για τα στρατεύματά της. Ενώ η συντριπτική πλειονότητα των Ρώσων στρατιωτών που ήρθαν στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο δεν είχαν πάει ποτέ σε πόλεμο, η Ουκρανία διέθετε τόσο έναν στρατό εν υπηρεσία όσο και έναν σε εφεδρεία.
Εξίσου σημαντικοί είναι οι νεαροί αξιωματικοί που υπηρέτησαν στο Ντονμπάς από το 2014, εκπαιδεύτηκαν στο ΝΑΤΟ και έγιναν στρατηγοί -συμπεριλαμβανομένου του 49χρονου αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων της Ουκρανίας, Βαλέρι Ζαλούζνι.
Αυτή η διαφορά έχει σημαντικές επιπτώσεις καθώς ο Πούτιν διατάζει μια επιστράτευση ανδρών σε ηλικία μάχης που έχουν υπηρετήσει σε κάποιο πόστο στις ένοπλες δυνάμεις, μήνες αφότου η Ουκρανία επιστράτευσε το δικό της στρατό. Η επιστράτευση της Ρωσίας στοχεύει να συγκεντρώσει περίπου 300.000 νεοσυλλέκτους, αλλά υπάρχουν λίγοι ικανοί αξιωματικοί που είναι διαθέσιμοι για να τους εκπαιδεύσουν σε μια μαχητική δύναμη, ενώ παράλληλα δεν υπάρχουν εξουσιοδοτημένοι υπαξιωματικοί για να τους καθοδηγούν εντός των μονάδων.
Η εμπειρία των Ουκρανών και τα όπλα των δυτικών «έσπασαν» την ακριβοθώρητη ρωσική πολεμική μηχανή
Και ενώ η έκβαση του πολέμου απέχει πολύ από το να αποφασιστεί και οι ένοπλες δυνάμεις της Ρωσίας διατηρούν πλεονεκτήματα σε βασικούς τομείς, όπως μεγάλες ποσότητες πυροβολικού, πυραύλων μεγάλης εμβέλειας και αεροσκαφών, έχουν χάσει προς το παρόν την πρωτοβουλία έναντι της Ουκρανίας.
Μέχρι τον Φεβρουάριο, όταν η Ουκρανία δέχτηκε επίθεση από μια πολύ μεγαλύτερη και καλύτερα εξοπλισμένη ρωσική δύναμη, ήταν μόνο το ένστικτο της αυτο-οργάνωσης που έσωσε πόλεις όπως το Χάρκοβο, το Μικολάγιεβ και το Κριβί Ριχ από την κατάρρευση, επειδή σε πολλές περιπτώσεις υπήρχε ελάχιστος ή και καθόλου τακτικός στρατός για να τις υπερασπιστεί.
Καθώς η Ουκρανία προχώρησε στην αντεπίθεση, αυτά τα πλεονεκτήματα εμφανίστηκαν ξανά. Όπως η Ρωσία, αντιμετώπισε την πρόκληση να χρειαστεί να διαπεράσει τις αμυντικές γραμμές χωρίς την αεροπορική υπεροχή που απαιτείται για να προστατεύσει τις δυνάμεις της από ενέδρες ή αντεπίθεση.
Βασιζόμενη στο αργόσυρτο πυροβολικό, η Ρωσία μπορούσε μόνο να σφυροκοπήσει την άμυνα της Ουκρανίας και μετά να προχωρήσει αργά προς το Ντονμπάς. Στη δική της πορεία ανατολικά από το Χάρκοβο, αντίθετα, η Ουκρανία θα μπορούσε να φέρει τα βαριά όπλα της στην πρώτη γραμμή και σε πραγματικό χρόνο για να «καλύψει τον αέρα».
Αυτό οφείλεται εν μέρει στην ανάπτυξη ορισμένων κινητών συστημάτων, όπως τα γαλλικά αυτοκινούμενα οβιδοβόλα Krab και Caesar. Αλλά ήταν επίσης επειδή οι πυροβολητές της Ουκρανίας είχαν μάθει να αποσυναρμολογούν και να συναρμολογούν γρήγορα τα πολύ πιο άφθονα, στατικά, αμερικανικά οβιδοβόλα M777.
«Νομίζω ότι οι Ρώσοι έκαναν ένα μεγάλο λάθος που μας έδωσαν οκτώ χρόνια προετοιμασίας», αναφέρει ο Mykola Bielieskov, ερευνητής στο Εθνικό Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών, μια δεξαμενή σκέψης της κυβέρνησης της Ουκρανίας.