Θα πρέπει να «αποτινάξουν την ψυχροπολεμική τους νοοτροπία και την ιδεολογική τους προκατάληψη». Αυτή ήταν η αντίδραση της Κίνας στην ανακοίνωση των AUKUS, δηλαδή της Αυστραλίας, της Βρετανίας και των ΗΠΑ, για τη νέα στρατηγική συνεργασία τους.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Βρετανία και η Αυστραλία ανακοίνωσαν την εγκαθίδρυση μιας νέας εταιρικής σχέσης ασφάλειας στην περιοχή του Ινδικού-Ειρηνικού Ωκεανού που θα περιλαμβάνει βοήθεια προς την Αυστραλία να αποκτήσει πυρηνοκίνητα υποβρύχια, καθώς η κινεζική επιρροή στην περιοχή αυξάνεται.
Κληθείς να σχολιάσει τη συμφωνία, ο εκπρόσωπος της κινεζικής πρεσβείας Λιου Πενγκού είπε ότι οι χώρες «δεν πρέπει να οικοδομούν μπλοκ αποκλεισμού που στοχεύουν ή βλάπτουν τα συμφέροντα τρίτων. Συγκεκριμένα, πρέπει να αποτινάξουν την ψυχροπολεμική τους νοοτροπία και την ιδεολογική τους προκατάληψη», είπε.
Η τριμερής συμφωνία ασφάλειας, που ονομάζεται AUKUS, ανακοινώθηκε από τους ηγέτες των τριών χωρών μέσω βιντεοσύνδεσης και ουσιαστικά περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα 18 μηνών για την παροχή στην Αυστραλία υποβρυχίων πυρηνικής ενέργειας.
Η ανακοίνωση της συμφωνίας προκάλεσε έντονες πολιτικές αντιδράσεις στο εσωτερικό της Αυστραλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά και την αντίδραση της Γαλλίας, της οποίας η υφιστάμενη σύμβαση υποβρυχίων 90 δισ. δολαρίων με την Αυστραλία έληξε τώρα ξαφνικά.
Ενώ κανένας από τους τρεις ηγέτες δεν κατονόμασε την Κίνα, η συμφωνία είναι ευρέως κατανοητό ότι έρχεται ως απάντηση στον επεκτατισμό και την επιθετικότητα του Πεκίνου στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και προς την Ταϊβάν. Ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν μίλησε για την ανάγκη να διατηρηθεί ένας «ελεύθερος, ανοιχτός ο χώρος στον Ινδικό-Ειρηνικό» και να αντιμετωπιστεί το «τρέχον στρατηγικό περιβάλλον» της περιοχής.
Τα περισσότερα κινεζικά κρατικά ΜΜΕ φαίνεται ότι δεν έχουν αναφερθεί ακόμη στη συμφωνία, ώρες μετά την αποκάλυψή της.
«Η Κίνα επιταχύνει τη στρατιωτική της ανάπτυξη και έχει γίνει πολύ πιο επιθετική στην περιοχή, με σχεδόν καθημερινές παραβιάσεις στη ζώνη αεράμυνας της Ταϊβάν, ενώ υπάρχουν αυξανόμενοι φόβοι ότι μια ένταση στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας ή στο Στενό της Ταϊβάν θα μπορούσε να κλιμακωθεί σε σύγκρουση», αναφέρει ο Guardian, εξηγώντας το πλαίσιο της συμφωνίας και το τι ακριβώς μπορεί να κρύβεται από πίσω.
Την Πέμπτη, ο πρωθυπουργός της Αυστραλίας, Σκοτ Μόρισον, απηύθυνε «ανοιχτή πρόσκληση» για συνομιλίες στον Κινέζο πρόεδρο, Σι Τζινπίνγκ, λέγοντας ότι είναι έτοιμος να συζητήσει κάποια θέματα. Οι επικοινωνίες μεταξύ των δύο κυβερνήσεων έχουν ουσιαστικά παγώσει, εν μέσω επιδείνωσης των διμερών και εμπορικών σχέσεων.
Η αντίδραση της Γαλλίας για τα υποβρύχια
Ο υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας επέκρινε τη συμφωνία, η οποία προαναγγέλλει το τέλος μιας συμφωνίας 90 δισ. δολαρίων που η Αυστραλία έκανε με τη γαλλική εταιρεία Naval Group το 2016 για να αντικαταστήσει τον παλιό υποβρύχιο στόλο της κατηγορίας Collins. Η Γαλλία κατηγόρησε την Αυστραλία ότι «αντιτίθεται στο γράμμα και το πνεύμα» της συμφωνίας.
«Η αμερικανική επιλογή να παραμερίσει έναν Ευρωπαίο σύμμαχο και εταίρο όπως η Γαλλία από μια διαρθρωτική εταιρική σχέση με την Αυστραλία, τη στιγμή που αντιμετωπίζουμε πρωτοφανείς προκλήσεις στην περιοχή του Ινδικού-Ειρηνικού, δείχνει μια έλλειψη συνοχής που μόνο η Γαλλία μπορεί να αναγνωρίσει», ανέφεραν ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ζαν-Ιβ Λεντριάν και η Γαλλίδα υπουργός Άμυνας Φλορένς Παρλί σε κοινή τους δήλωση.
Τι απάντησε ο Αυστραλός πρωθυπουργός
Ο Σκοτ Μόρισον επιβεβαίωσε την ακύρωση της τεράστιας σύμβασης που σύναψε η χώρα του το 2016 με τη Γαλλία για την προμήθεια συμβατικών υποβρυχίων, προτιμώντας την κατασκευή πυρηνικών υποβρυχίων με αμερικανική και βρετανική τεχνολογία. «Η απόφαση που λάβαμε να μην συνεχίσουμε με τα υποβρύχια κατηγορίας Attack και να ακολουθήσουμε άλλο δρόμο δεν είναι αλλαγή νοοτροπίας, είναι αλλαγή ανάγκης», δήλωσε ο Αυστραλός πρωθυπουργός, ο οποίος ανακοίνωσε επίσης την αγορά αμερικανικών πυραύλων Tomahawk.
Ωστόσο, όπως επεσήμανε, τα 2,4 δισ δολάρια που δαπάνησε η Αυστραλία στη γαλλική συμφωνία, δεν πάνε χαμένα. «Όλη αυτή η επένδυση, πιστεύω, έχει ενισχύσει περαιτέρω τις δυνατότητές μας και αυτό είναι συνεπές με την απόφαση που ελήφθη το 2016 για όλους τους σωστούς λόγους για την προστασία των εθνικών συμφερόντων ασφάλειας της Αυστραλίας και εξυπηρέτησε αυτόν τον σκοπό», είπε.
Ο νέος στόλος υποβρυχίων θα κατασκευαστεί στην Αδελαΐδα και θα κάνει την Αυστραλία μόλις το έβδομο έθνος στον κόσμο που θα διαθέτει υποβρύχια που κινούνται με πυρηνικούς αντιδραστήρες. Ο Μόρισον σημείωσε ότι δεν θα φέρουν πυρηνικά όπλα.
Η Νέα Ζηλανδία λέει «όχι» στα πυρηνοκίνητα υποβρύχια της Αυστραλίας
Η Νέα Ζηλανδία, η οποία απαγορεύει τα πλοία με πυρηνική ενέργεια να πλέουν στα κυριαρχικά της ύδατα για περισσότερες από τρεις δεκαετίες, επιβεβαίωσε ότι δεν θα γίνει κάποια εξαίρεση για την Αυστραλία και θα απαγορευτεί η είσοδος στα υποβρύχιά της. Οι αναλυτές σημείωσαν ότι η απουσία της Νέας Ζηλανδίας από τη συμφωνία ήταν «εμφανής», αλλά η πρωθυπουργός Τζασίντα Άρντερν είπε ότι «σε καμία περίπτωση δεν αλλάζει» τις υπάρχουσες συμφωνίες πληροφοριών με τα τρία αυτά κράτη.
Ο Μπάιντεν και ο Κινέζος ηγέτης Σι Τζινπίνγκ μίλησαν τηλεφωνικά την περασμένη εβδομάδα, για πρώτη φορά μετά την ορκωμοσία του Αμερικανού Προέδρου.
Tι σημαίνει η συμφωνία AUKUS
Η νέα πρωτοβουλία των ΗΠΑ από κοινού με τη Βρετανία και την Αυστραλία φέρνει αναπόφευκτα στον νου των μελετητών της ιστορίας του Ψυχρού Πολέμου μια άλλη συμφωνία για την ανταλλαγή πληροφοριών που υπεγράφη πριν από 75 χρόνια και έγινε γνωστή ως συμμαχία «Five Eyes».
Όταν δημοσιεύτηκε τελικά τον Ιούνιο του 2010 το επτασέλιδο πλήρες κείμενο της συμφωνίας αυτής, στην οποία συμμετέχουν ΗΠΑ, Βρετανία, Καναδάς, Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία, το περιοδικό Time το αποκάλεσε ένα από τα σημαντικότερα έγγραφα του Ψυχρού Πολέμου, που «αποκαλύπτει τα θεμέλια της ειδικής σχέσης των ΗΠΑ με τη Βρετανία».
Αλλά σε αντίθεση με τη συμφωνία εκείνη, η νέα αυτή σύμπραξη δυνάμεων, που φέρει την ονομασία AUKUS, από τα αρχικά των τριών χωρών (Australia, UK, USA), έχει μια ισχυρή διάσταση ασφάλειας και αμυντικής τεχνολογίας και υλοποιείται σε μια περίοδο που πολλές δυτικές χώρες επαναπροσδιορίζουν τις σχέσεις τους με την Κίνα.
«Επενδύουμε στη μεγαλύτερη πηγή της ισχύος μας, τις συμμαχίες μας και τις αναβαθμίζουμε για να αντιμετωπίζουν καλύτερα τις σημερινές και τις αυριανές απειλές. Πρόκειται για τη σύνδεση με νέους τρόπους των υφιστάμενων συμμάχων και εταίρων της Αμερικής», δήλωσε ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, αφήνοντας ελάχιστα περιθώρια αμφιβολίας ως προς το σε ποια σε μεγάλη δύναμη επιχειρεί να ορθώσει ανάχωμα η νέα συμφωνία.
Ο φόβος της αναδυόμενης κινεζικής απειλής
«Ένα τέτοιο βήμα στέλνει το μήνυμα στο Πεκίνο ότι οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν όλη τους την επιρροή για να στήσουν νέα οδοφράγματα για την αντιμετώπιση των κινεζικών φιλοδοξιών και τον περιορισμό της Κίνας», δήλωσε ο ειδικός σε θέμα που αφορούν την Κίνα του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια, Νέισουν Μαχμπούμπι, σύμφωνα με τον Guardian.
Με την άποψή του συμφωνεί και ο Κινέζος ειδικός σε θέματα εξωτερικής πολιτικής του Πανεπιστημίου του Σιγκάο, Ντάλι Γιανγκ: «Από την οπτική του Πεκίνου, αυτή η τριμερής πρωτοβουλία είναι άλλη μια αναδυόμενη συμμαχία υπό τις ΗΠΑ. Την τελευταία διετία η κινεζική διπλωματία κατέβαλλε πολλές προσπάθειες για να αποτρέψει κάτι τέτοιο, ενώ το Πεκίνο προσπάθησε να ενισχύσει τους δεσμούς του με άλλες χώρες, ελπίζοντας να παραμείνουν όσο το δυνατόν πιο ουδέτερες αναφορικά με τέτοιες συμφωνίες».
Μένει να φανεί κατά πόσον θα πετύχει τον στόχο της η νέα αυτή σύμπραξη, αφού όπως κατέδειξε η τετραετής θητεία του τέως Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στους συμμάχους των ΗΠΑ, οι πολυμερείς πρωτοβουλίες μπορούν να καταρρεύσουν τάχιστα με μια αλλαγή ηγεσίας στην Ουάσιγκτον. Αν όμως επιβιώσει η AUKUS, ίσως δείξει ποια μορφή θα λάβει η μελλοντική στρατηγική για την ασφάλεια στη ζώνη του Ινδικού-Ειρηνικού, καθώς ο Μπάιντεν συνενώνει συμμάχους και εταίρους για την αντιμετώπιση των απειλών του 21ου αιώνα.
«Εκ πρώτης όψεως, η ΑUKUS φαντάζει σαν μια παραδοσιακή εταιρική σχέση για την ασφάλεια, αλλά αν στρέψουμε το βλέμμα σε άλλους αναφερόμενους τομείς συνεργασίας -όπως ο κυβερνοχώρος και η τεχνητή νοημοσύνη επί παραδείγματι- αντικατοπτρίζει την πρωτοβουλία του Νέου Δρόμου του Μεταξιού της Κίνας. Καλύπτει περισσότερα θέματα από την ασφάλεια και αφορά στην αποτροπή», σχολιάζει η Γιούκα Κομπαγιάσι της Σχολής Ανατολικών και Αφρικανών Σπουδών στο Λονδίνο, σημειώνοντας ότι με την αποχώρησή τους από το Αφγανιστάν οι ΗΠΑ ανανεώνουν τη στροφή προς την Ασία, την ώρα που η Βρετανία εντείνει τη στρατηγική αποφυγής της διεθνούς απομόνωσής της μετά το Brexit και με την προβολή πιο φιλόδοξων στόχων στη ζώνη Ινδικού-Ειρηνικού.
Διττή προσέγγιση έναντι της Κίνας
Αμερικανοί αξιωματούχοι έλεγαν σε δημοσιογράφους, πριν από τις ανακοινώσεις των Μπάιντεν, Τζόνσον και Μόρισον, ότι η νέα πρωτοβουλία αφορά στη «διατήρηση και τη βελτίωση της αποτρεπτικής ισχύος», ένα συχνό αυτόν τον καιρό αφήγημα για την Κίνα όσον αφορά στα ζητήματα ασφαλείας. Όπως λένε, δεν πρόκειται για αντιπαράθεση, αλλά για αποτροπή και συνεργασία.
Ορισμένοι θεωρούν, επίσης, ότι με την επικείμενη νέα σύνοδο COP26 για την κλιματική αλλαγή, οι ΗΠΑ και η Βρετανία θέλουν να σύρουν προς το μέρος τους την Κίνα για να δείξουν ότι είναι βιώσιμη στην πράξη μια σχέση που είναι ταυτόχρονα ανταγωνιστική, αλλά και συνεργατική. «Αλλά το βασικό ερώτημα είναι πόσο μακριά μπορεί να πάει ο Μπάιντεν με αυτή τη διττή προσέγγιση, λειτουργώντας σε πολλούς τομείς πιο ανταγωνιστικά και στέλνοντας την ίδια ώρα το μήνυμα στο Πεκίνο ότι εξακολουθεί να επιθυμεί τον διάλογο και τη συνεργασία σε άλλους τομείς. Και τι θα κάνει η Κίνα; Θα δείξει ενδιαφέρον για τη διάσταση της συνεργασίας σε αυτή τη διττή στρατηγική;», διερωτάται ο Νέισουν Μαχμπούμπι.
Μπάιντεν και Σι Τζινπίνγκ είχαν λίγα 24ωρα πριν από την ανακοίνωση της νέας συμμαχίας την πρώτη τηλεφωνική τους επικοινωνία το τελευταίο επτάμηνο και σύμφωνα με τους Financial Times ο πρόεδρος των ΗΠΑ πρότεινε μια διά ζώσης συνάντηση κορυφής των δύο ηγετών, με τον Κινέζο ομόλογό του να μην απαντά.
Η σιωπή του Σι Τζινπίνγκ, λέει η Κομπαγιάσι, δείχνει τα όρια αυτής της διττής προσέγγισης έναντι της Κίνας: «Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους πρέπει να διασφαλίσουν ότι έχουν μια στρατηγική, να διαχωρίσουν ζητήματα παγκόσμιου ενδιαφέροντος όπως η κλιματική αλλαγή, που απαιτούν συνεργασία σε παγκόσμιο επίπεδο, περιλαμβανομένης της Κίνας, και θέματα ασφάλειας και άμυνας που καλύπτει η συμμαχία ΑUKUS, στέλνοντας ένα συνεπές μήνυμα».