Η Ταϊπέι γιορτάζει. Το Πεκίνο βράζει. Αυτό μπορεί να αποδειχθεί μια σημαντική στιγμή σε μια διαφαινόμενη αντιπαράθεση μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ για το μέλλον όχι μόνο της Ταϊβάν αλλά ολόκληρου του κόσμου.
Σύμφωνα με το «The Atlantic», επιφανειακά, το ταξίδι της Νάνσι Πελόζι στην Ταϊβάν μοιάζει με αμερικανικό θρίαμβο. Η πρόεδρος της Βουλής προσγειώθηκε την Τρίτη στην πρωτεύουσα του νησιού, απτόητη από τις απειλές της Κίνας και την ανακοίνωση στρατιωτικών ασκήσεων στις γύρω θάλασσες. Την ώρα που εκείνη συναντιόταν με την πρόεδρο της Ταϊβάν, Τσάι Ινγκ βεν, και μιλούσε στη βουλή της, ο Κινέζος ηγέτης Σι Τζινπίνγκ παρακολουθούσε αβοήθητος, ανίκανος να κάνει κάτι παραπάνω από το να διατάξει τις δυνάμεις του να εφορμήσουν στα κοντινά νερά σε μια επίδειξη οργής και ματαιότητας.
Αυτό το αφήγημα έχει μια δόση αλήθειας, αλλά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Το ταξίδι της Πελόζι είναι πιθανό να είναι η αρχή -και όχι το τέλος- μιας κρίσης στις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας. Το Πεκίνο θα μπορούσε να επεκτείνει την απάντησή του για εβδομάδες, ακόμη και μήνες, με απρόβλεπτες συνέπειες. Μόνο λίγες ώρες πριν από την άφιξη της Πελόζι, το υπουργείο Εξωτερικών της Κίνας προειδοποίησε ότι οι ΗΠΑ θα «πληρώσουν το τίμημα» για την προσβολή. Ο πραγματικός αντίκτυπος της επίσκεψης Πελόζι μπορεί να μην είναι ξεκάθαρος εδώ και χρόνια.
Ταϊβάν: Στο επίκεντρο του «ρήγματος» μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ
Το στοίχημα της Πελόζι στην Ταϊβάν ενίσχυσε τις τάσεις στη σχέση ΗΠΑ-Κίνας που ωθούν και τις δύο χώρες σε σύγκρουση στην Ανατολική Ασία. Όλο και πιο φιλόδοξο, το Πεκίνο πιστεύει ότι έχει το δικαίωμα να είναι η κυρίαρχη δύναμη στην περιοχή και ότι οι ΗΠΑ στέκονται εμπόδιο στο δρόμο του. Στην Ουάσιγκτον, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής βλέπουν το μέλλον της Αμερικής να εξαρτάται από την Ασία και είναι αποφασισμένοι να διατηρήσουν ή ακόμα και να επεκτείνουν τις συμμαχίες στην περιοχή προκειμένου να εδραιώσουν την επιρροή των ΗΠΑ και να περιορίσουν αυτή της Κίνας.
Η Ταϊβάν βρίσκεται ακριβώς στο σημείο του ρήγματος μεταξύ αυτών των δύο ανταγωνιστικών δυνάμεων και των σχεδίων τους. Για τις ΗΠΑ, η Ταϊβάν δεν είναι απλώς ένας μακροχρόνιος φίλος, αλλά και ένας κρίσιμος οικονομικός εταίρος και ένας σύνδεσμος στο δίκτυο των δημοκρατιών που υποστηρίζουν την αμερικανική ισχύ στον Ειρηνικό. Για την Κίνα, η Ταϊβάν είναι ένα απαραίτητο συστατικό της ανύψωσης της χώρας στην υπερδύναμη. Η διεκδίκηση της Ταϊβάν ήταν κορυφαία προτεραιότητα για το κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα από τότε που έδιωξε τους εθνικιστές εχθρούς του από την ηπειρωτική χώρα προς το νησί στο τέλος του εμφυλίου πολέμου το 1949. Μέχρι σήμερα, το Πεκίνο θεωρεί την Ταϊβάν μια «σφάλλουσα επαρχία», η οποία, όμως παραμένει αναπόσπαστο κομμάτι της Κίνας.
Η Ταϊβάν απομακρύνει το όνειρο της Κίνας για «ειρηνική επανένωση»
Το ταξίδι της Πελόζι στην Ταϊβάν ενέτεινε την ανασφάλεια μεταξύ των ηγετών της Κίνας σχετικά με την επίτευξη αυτού του στόχου. Ήδη φοβούνται ότι η κυβέρνηση της Ταϊπέι παρασύρεται ολοένα και περισσότερο προς την αμερικανική τροχιά, καθιστώντας την «ειρηνική επανένωση», όπως την αποκαλούν, όλο και λιγότερο πιθανή. Η επίσκεψη Πελόζι αποκάλυψε τα όρια της εξουσίας του Πεκίνου στο νησί -ειδικά με τις ΗΠΑ να υποστηρίζουν την Ταϊβάν- και τους κινδύνους που αυτό εγκυμονεί για το κομμουνιστικό καθεστώς. Κατά την αντίληψη του Πεκίνου, η επίσκεψη της Πελόζι προσφέρει νομιμότητα στη δημοκρατική κυβέρνηση της Ταϊβάν. Και αν όλη η φασαρία και οι απειλές του Πεκίνου δεν μπορούσαν να τρομάξουν μια 80χρονη γυναίκα από την Καλιφόρνια (την Πελόζι), τι θα μπορούσε να εμποδίσει μια παρέλαση ξένων αξιωματούχων στην Ταϊβάν σε πείσμα της Κίνας; Το αποτέλεσμα, φοβούνται οι ηγέτες της Κίνας, θα μπορούσε να είναι η κήρυξη της επίσημης ανεξαρτησίας της Ταϊβάν -ένα βήμα που δεν θα μπορούσαν ποτέ να ανεχθούν.
Το Πεκίνο, φυσικά, διαμαρτύρεται για την αμερικανική «παρέμβαση» στην Ταϊβάν εδώ και δεκαετίες. Και το ταξίδι της Πελόζι δεν είναι χωρίς προηγούμενο. Μέλη του Κογκρέσου των ΗΠΑ ταξιδεύουν τακτικά στην Ταϊβάν, ενώ ένας άλλος πρόεδρος της Βουλής, ο Νιούτ Γκίνγκριτς την επισκέφθηκε πριν από 25 χρόνια. Αλλά το ζήτημα της Ταϊβάν αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία στην Κίνα λόγω των σημαντικών αλλαγών στην κινεζική εσωτερική πολιτική. Ο Σι δικαιολόγησε την «εγωκεντρική δικτατορία» του υποσχόμενος στον λαό της Κίνας ότι θα επιτύχει αυτό που αποκαλεί το «κινεζικό όνειρο» της εθνικής αναζωογόνησης -κάτι που είναι αδύνατο χωρίς την ένωση με την Ταϊβάν.
Οι αλλαγές στο εσωτερικό της Κίνας, οδηγός για την «υστερική» αντίδραση στην επίσκεψη Πελόζι
Επίσης, τέτοιοι εθνικιστικοί στόχοι αποκτούν πιο κεντρικό ρόλο για το κομμουνιστικό καθεστώς ως πηγή νομιμότητας. Για δεκαετίες, το Κομμουνιστικό Κόμμα βασιζόταν στο επιτυχημένο πρόγραμμα οικονομικής ανάπτυξης για να επικυρώσει το δικαίωμά του να κυβερνά, αλλά με την επιβράδυνση της οικονομίας, αυτό το επιχείρημα δεν έχει πλέον την ίδια βαρύτητα. Έτσι, το μήνυμα έχει μεταμορφωθεί από το «κόμμα που θα κάνει την Κίνα πλούσια» στο «κόμμα που θα κάνει την Κίνα σπουδαία». Αυτό συνεπάγεται όχι μόνο την επίτευξη της ενοποίησης με την Ταϊβάν, αλλά και την αναζήτηση εκδίκησης εναντίον εκείνων που προσπαθούν να την αποτρέψουν και να «κρατήσουν την Κίνα χαμηλά».
Αυτό αντιπροσωπεύει μια σημαντική αλλαγή στην εθνική πολιτική της Κίνας. Για μεγάλο μέρος των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών, οι ηγέτες της έτειναν να βάζουν την οικονομική ανάπτυξη πάνω από άλλους πολιτικούς στόχους. Αυτό, με τη σειρά του, κατέστησε την προσέγγισή τους στις εξωτερικές υποθέσεις -εστιασμένη σε θέματα ανάπτυξης- γενικά προβλέψιμη. Τώρα το κόμμα στρέφει την προσοχή του στο να αποκομίσει κέρδη από την εξωτερική πολιτική έναντι εκείνων που θεωρεί αντιπάλους ως απόδειξη της ικανότητάς του και ως μέσο συγκέντρωσης εσωτερικής υποστήριξης.
Εξ ου και η «υστερική» αντίδραση του Πεκίνου στην επίσκεψη της Πελόζι. Για τους ηγέτες της Κίνας, η παρουσία της στην Ταϊβάν είναι άλλη μια ταπείνωση που διαπράττεται από τις ΗΠΑ και δεν συγχωρείται ή ξεχνιέται τόσο εύκολα. Αλλά ο Σι προκάλεσε αυτή την αμηχανίαο ίδιος στον εαυτό του. Η ακραία αντίδραση του Πεκίνου στο φημολογούμενο ταξίδι το μετέτρεψε σε μια αντιπαράθεση υπερδυνάμεων στη λογική του οφθαλμός αντί οφθαλμού, στην οποία η Πελόζι δεν υπέκυψε. Ο Σι, ο υποτιθέμενος πρωταθλητής του κινεζικού έθνους, φάνηκε αδύναμος στα μάτια του κόσμου και, ακόμη χειρότερα, στα μάτια των δικών του ανθρώπων, που παρακολούθησαν το ταξίδι της Πελόζι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Το Πεκίνο φοβάται την αποδόμηση της «πολιτικής της μίας Κίνας»
Επίσης, η επιμονή της προέδρου της αμερικανικής Βουλής ενισχύει τους φόβους στο Πεκίνο ότι η Ουάσιγκτον εργάζεται ενεργά για να εμποδίσει την ενοποίηση. Επισήμως, οι ΗΠΑ εξακολουθούν να τηρούν την «πολιτική της μιας Κίνας», αλλά το Πεκίνο δεν πείθεται. Σε συνομιλία με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, τον Οκτώβριο ο υπουργός Εξωτερικών, Γουάνγκ Γι, κατηγόρησε την Ουάσιγκτον ότι ακολουθεί μια «ψεύτικη» πολιτική της μιας Κίνας. Αντίστοιχα, κατά τη διάρκεια της συζήτησης των ηγετών την περασμένη εβδομάδα, ο Σι προειδοποίησε τον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν για το ζήτημα της Ταϊβάν, λέγοντάς του ότι «όσοι παίζουν με τη φωτιά θα χαθούν από αυτήν», σύμφωνα με την επίσημη περίληψη του υπουργείου Εξωτερικών της Κίνας.
Το γεγονός ότι η Πελόζι αψήφησε τέτοιες προειδοποιήσεις επιβεβαιώνει την αυξανόμενη πεποίθηση του Πεκίνου ότι η Κίνα μπορεί να μην αποκτήσει ποτέ το εθνικό της μεγαλείο όσο οι ΗΠΑ είναι εδραιωμένες στην Ανατολική Ασία. Αυτό θα μπορούσε να ωθήσει το Πεκίνο να εντείνει τις προσπάθειές του για να υπονομεύσει την υποστηριζόμενη από τις ΗΠΑ παγκόσμια τάξη και να εδραιώσει την αντιαμερικανική συνεργασία του Σι με τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Το ταξίδι της Πελόζι στην Ταϊπέι θα μπορούσε τότε να έχει επιπτώσεις πολύ πέρα από τα στενά της Ταϊβάν και ακόμη και την Ανατολική Ασία.
Αλλά αυτό που μπορεί να είναι πιο ανησυχητικό, από την οπτική γωνία του Πεκίνου, είναι η απάντηση στην επίσκεψη της Πελόζι από την ίδια την Ταϊβάν. Όπως και η Πελόζι, η πρόεδρος Τσάι παραμέρισε τις κινεζικές απειλές κατά την επίσκεψη. Και αντί να δειλιάζει φοβούμενος το εξαγριωμένο Κομμουνιστικό Κόμμα, ο λαός της Ταϊβάν εξέφρασε την περιφρόνησή του φωτίζοντας τον ψηλότερο ουρανοξύστη της Ταϊπέι, με το μήνυμα: «Πρόεδρε Πελόζι καλώς ήρθατε στην Ταϊβάν». Με απλά λόγια, η Ταϊβάν έτριψε την... Πελόζι στη μούρη του Σι. Το Πεκίνο θα το εκλάβει αυτό ως ένδειξη ότι η επίσκεψη της Πελόζι ενθάρρυνε το νησί να αντισταθεί στην Κίνα και το όνειρό της για ενοποίηση.
Δυστυχώς, όλα αυτά συνθέτουν την εικόνα μεγαλύτερης αναταραχής στην Ανατολική Ασία. Σε απάντηση στην άφιξη της Πελόζι, ο κινεζικός στρατός ανακοίνωσε τέσσερις ημέρες εντατικών στρατιωτικών ασκήσεων γύρω από την Ταϊβάν (ξεκινώντας την Πέμπτη, μετά την αναχώρησή της), οι οποίες ενδέχεται να καταπατήσουν τα χωρικά της ύδατα. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο ακούσιων συνεπειών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ξεκάθαρη σύγκρουση. Εν συντομία, οι ασκήσεις μπορεί να έχουν αποτέλεσμα αποκλεισμού, το οποίο θα μπορούσε να διαταράξει περαιτέρω τις ήδη τεταμένες αλυσίδες εφοδιασμού. Επίσης, το Πεκίνο έχει στραφεί στη συνηθισμένη εχθρική τακτική του να μετατρέπει το εμπόριο σε κρατικό εργαλείο απαγορεύοντας την εισαγωγή ορισμένων τροφίμων από την Ταϊβάν.