Ρεκόρ στρατιωτικών δαπανών σημειώθηκε το 2022, σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς εντείνεται η αστάθεια και η διεθνής ανησυχία.
Οι χώρες σε όλο τον κόσμο δαπανούν ποσά ρεκόρ για τους στρατούς τους. Ο πληθωρισμός, ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία και οι προσπάθειες των ΗΠΑ να ξεπεράσουν την Κίνα είναι σημαντικοί παράγοντες, σύμφωνα με την έκθεση του Ινστιτούτου Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI) από τα κορυφαία ιδρύματα που εξετάζουν την παγκόσμια ασφάλεια.
«Περισσότερα προβλήματα, περισσότερα χρήματα».
Περισσότερα προβλήματα, περισσότερα χρήματα. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα από τα τελευταία στοιχεία που δημοσίευσε το SIPRI, μεταδίδει δημοσίευμα της γερμανικής Deutsche Welle.
Για το 2022, οι ερευνητές κατέγραψαν ετήσιο άλμα 3,7% στις παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
«Ανεξάρτητα από το αν οι οικονομίες πάνε καλύτερα ή χειρότερα από το αναμενόμενο, ο στρατός απορροφά περισσότερους οικονομικούς πόρους από ό,τι τα προηγούμενα χρόνια ή προηγουμένως ποτέ στην ιστορία», δήλωσε στην DW ο Ναν Τιαν, ανώτερος ερευνητής του SIPRI που συνέβαλε στη σύνταξη της έκθεσης.
Για όσους παρακολουθούν τα παγκόσμια γεγονότα, ο διπλασιασμός των αμυντικών δαπανών πιθανόν να μην αποτελεί έκπληξη. Ο ολοκληρωτικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας οδήγησε ιδίως τις ευρωπαϊκές χώρες να δώσουν εκ νέου προσοχή στους στρατιωτικούς προϋπολογισμούς τους. Από τότε που οι πρώτοι ρωσικοί πύραυλοι έπληξαν ουκρανικές πόλεις στα τέλη Φεβρουαρίου του 2022, η μία χώρα μετά την άλλη ανακοίνωσαν νέες δαπάνες.
Η ρωσική απειλή που ξύπνησε το ΝΑΤΟ
Οι αμυντικές δαπάνες των μελών του ΝΑΤΟ αυξάνονται τουλάχιστον από το 2014. Τότε ήταν που η Ρωσία επιτέθηκε αρχικά στην Ουκρανία, προσαρτώντας παράνομα τη χερσόνησο της Κριμαίας και υποστηρίζοντας αυτονομιστές στο ανατολικό τμήμα της χώρας. Τα μέλη του ΝΑΤΟ συμφώνησαν να επιτύχουν έναν στόχο αμυντικών δαπανών 2% του εθνικού ΑΕΠ έως το 2024 και πολλά από τα κράτη μέλη εργάζονται σιγά-σιγά για την επίτευξη αυτού του στόχου.
Η ρωσική απειλή που όλα αυτά τα χρήματα προορίζονται να αντιμετωπίσουν, ωστόσο, δεν έχει εκφραστεί τόσο τρομακτικά όσο είχε αρχικά φανταστεί κανείς. Το γεγονός ότι η Ουκρανία έχει καταφέρει μέχρι στιγμής να αντιμετωπίσει τις ρωσικές δυνάμεις, οι οποίες θεωρητικά είναι ανώτερες, και να τις εγκλωβίσει σε μια γωνιά της χώρας έχει δημιουργήσει σοβαρές αμφιβολίες για έναν ευρύτερο κίνδυνο για την υπόλοιπη Ευρώπη.
Παρόλα αυτά, τα χρήματα για νέο στρατιωτικό εξοπλισμό και άλλες δαπάνες που σχετίζονται με την άμυνα συνεχίζουν να εισρέουν. Η Ρωσία μπορεί να αποτυγχάνει στο πεδίο της μάχης, δήλωσε ο Νατ Τιαν, αλλά θα μπορούσε ακόμα να είναι ένας ισχυρός αντίπαλος στον κυβερνοχώρο. Οι επιθέσεις στις ψηφιακές υποδομές μπορεί να είναι χαμηλού κόστους, αλλά με μεγάλες ζημιές.
Και, φυσικά, η Ρωσία διατηρεί ένα σημαντικό πυρηνικό οπλοστάσιο.
«Για πολλές ευρωπαϊκές χώρες, το θέμα είναι πώς να ενισχύσουν όλες τις πτυχές της άμυνας», είπε. «Οι υψηλότερες στρατιωτικές δαπάνες αποτελούν στειχοίο αποτροπής προς τη Ρωσία».
Τι σημαίνουν οι αριθμοί
Καθώς οι κυβερνήσεις αντιδρούν στην αυξανόμενη αίσθηση ότι η ασφάλεια διαλύεται, συμβάλλουν στην περαιτέρω επιδείνωσή της. Ταυτόχρονα, όμως, τα στοιχεία του SIPRI δείχνουν ότι η έξαρση των δαπανών μπορεί να μην είναι τόσο έντονη όσο την παρουσιάζουν μερικές φορές οι τίτλοι και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής.
Ενώ οι πραγματικές δαπάνες είναι αυξημένες, ξεπερνώντας το 2022 το συνολικό ποσό των 2,2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων (2 τρισεκατομμυρίων ευρώ), ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι 0,1% χαμηλότερες από ό,τι ήταν το 2013. Αυτό συμβαίνει παρά τις διψήφιες αυξήσεις κατά την τελευταία δεκαετία σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των πυρηνικών δυνάμεων και εκείνων που είναι γνωστό ότι δίνουν προτεραιότητα στις ένοπλες δυνάμεις, όπως η Κίνα (63%), η Ινδία (47%) και το Ισραήλ (26%).
Σε καθεμία από αυτές τις χώρες, ωστόσο, οι αμυντικές δαπάνες μειώθηκαν ως ποσοστό της εθνικής οικονομικής παραγωγής.
Η απόκλιση υποδηλώνει ότι η οικονομική ανάπτυξη έχει ξεπεράσει τους εθνικούς προϋπολογισμούς σε τομείς όπως η άμυνα, ακόμη και αν τα ποσά σε δολάρια μπορεί να φαίνονται εντυπωσιακά- και ο ταχύς πληθωρισμός ρεκόρ έχει αναγκάσει τις κυβερνήσεις να ξοδεύουν περισσότερα για να συμβαδίσουν.
Ακρίβεια και πληθωρισμός και στις στρατιωτικές δαπάνες
Με άλλα λόγια, έχουν χάσει την αγοραστική τους δύναμη. Ένα υπουργείο Άμυνας αντιμετωπίζει παρόμοιες πιέσεις τιμών όταν ψωνίζει για μια μοίρα μαχητικών αεροσκαφών με αυτές που αντιμετωπίζει ένα καθημερινό νοικοκυριό για την αγορά μιας εξάδας αυγών για παράδειγμα. Οι χώρες που επιθυμούν όχι απλώς να διατηρήσουν, αλλά να αναπτύξουν ή να αναβαθμίσουν τους στρατούς τους, πρέπει να ξοδεύουν ακόμη περισσότερα, γεγονός που αντικατοπτρίζεται στις εκθέσεις του SIPRI.
«Παρά το γεγονός ότι οι χώρες έχουν αυξήσει τις δαπάνες κατά 15%, σε ονομαστικούς όρους, όταν προσαρμόζεται στον πληθωρισμό, στην πραγματικότητα μειώνονται».
Οι εθνικές αμυντικές εγκαταστάσεις είναι εκτεταμένοι θεσμοί, που απασχολούν εκατοντάδες χιλιάδες πολιτικό και στρατιωτικό προσωπικό, μερικές φορές σε απομακρυσμένες και εχθρικές περιοχές, με μεγάλο κόστος. Αυτοί οι υπάλληλοι πρέπει να τρέφονται και να ντύνονται και να έχουν μια διοίκηση για να τους διαχειρίζεται.
Περισσότερες δαπάνες, επομένως, δεν μεταφράζονται απαραίτητα σε περισσότερα όπλα και αναβαθμισμένες πολεμικές δυνάμεις. Παρόλο που η βιομηχανία όπλων ανθεί και δέχεται πιέσεις για να συμβαδίσει με τη ζήτηση, τα υπουργεία Άμυνας πληρώνουν επίσης για να διατηρούν τα φώτα αναμμένα και τις τουαλέτες καθαρές, όπως σε κάθε άλλο γραφείο.
Επιπλέον έξοδα λόγω Ουκρανίας
Η ετήσια αύξηση περιλαμβάνει επίσης τη στρατιωτική βοήθεια, η οποία σημείωσε εξαιρετική αύξηση λόγω του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία. Μόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν συνεισφέρει περισσότερα από 47 δισεκατομμύρια δολάρια για την άμυνα της Ουκρανίας, σύμφωνα με το Ινστιτούτο του Κιέλου, ένα γερμανικό think tank.
Το μέρος των δαπανών που πηγαίνει απευθείας σε όπλα ποικίλλει ανά χώρα και μπορεί να είναι δύσκολο να εκτιμηθεί πόσο αποτελεσματικά επενδύονται. Αυτό συμβαίνει επειδή υπάρχει ένα «φαινόμενο καθυστέρησης», εξήγησε ο Τιαν.
Τα οπλικά συστήματα είναι μεγάλα και πολύπλοκα και μπορεί να χρειαστούν χρόνια για να αναπτυχθούν, να αγοραστούν και να τεθούν σε λειτουργία. Πολλά από τα αεροσκάφη, τις συστοιχίες πυραύλων και τα τεθωρακισμένα οχήματα που θεωρούνται κορυφαία και τα οποία η Ουκρανία πίεσε να λάβει από τα μέλη του ΝΑΤΟ είναι δεκαετιών. Ορισμένες από τις τελευταίες δαπάνες, σημείωσε το SIPRI, πηγαίνουν προς τον εκσυγχρονισμό των πυρηνικών δυνάμεων που οι περισσότεροι ελπίζουν ότι δεν θα χρησιμοποιηθούν ποτέ.
ΗΠA vs Kίνα
Οι ΗΠΑ είναι μακράν ηγέτιδα δύναμη σε στρατιωτική παραγωγή. Το 2022, ο επίσημος αμυντικός προϋπολογισμός των ΗΠΑ ανήλθε σε 877 δισεκατομμύρια δολάρια (890 δισεκατομμύρια ευρώ), σύμφωνα με την έκθεση. Αυτό αντιστοιχεί στο 39% των παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών.
Ως ποσοστό του εθνικού ΑΕΠ, οι αμυντικές αυτές δαπάνες μπορεί να είναι μικρότερες από ό,τι ήταν το 2013 και απέχουν πολύ από τα υψηλά επίπεδα του Ψυχρού Πολέμου, που άγγιζαν το 10%. Αλλά ανεξάρτητα από τον τρόπο με τον οποίο υπολογίζονται οι αριθμοί ο Τιαν αναφέρει ότι εξακολουθούν να επιτρέπουν στις ΗΠΑ να προβάλλουν ισχύ και να «εξαπλώνουν αυτή την επιρροή στον υπόλοιπο κόσμο».
Η Κίνα, για την οποία οι ΗΠΑ έχουν δηλώσει ότι είναι ένας σημαντικός λόγος για την αύξηση του αμυντικού προϋπολογισμού, είναι μακράν δεύτερη, διαθέτοντας 292 δισεκατομμύρια δολάρια (263 δισεκατομμύρια ευρώ) πέρυσι για στρατιωτικές δαπάνες. Παρά τη διαφορά μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου, πολλοί Αμερικανοί αξιωματούχοι και αναλυτές ασφαλείας προειδοποιούν ότι η Κίνα αποκτά στρατιωτικό πλεονέκτημα.
Ο βαθμός στον οποίο αυτό ισχύει μπορεί να έχει να κάνει με το πού ξοδεύονται αυτά τα χρήματα. Ενώ η Κίνα γυμνάζει τους στρατιωτικούς της μυς στη γειτονιά της στον Ειρηνικό, οι ΗΠΑ φαίνεται να έχουν την πρόθεση να διατηρήσουν ένα αποτύπωμα ασφαλείας σε όλο τον κόσμο, μια θέση που κατέχουν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, καταλήγει το γερμανικό δημοσίευμα.