Με τις προγραμματισμένες εκλογές στη Λιβύη, παραμονή Χριστουγέννων, να ακυρώνονται για ακόμη μια φορά, λόγω της εντεινόμενης αστάθειας, το Ευρωκοινοβούλιο είχε προβλέψει από πριν αυτή τη δυσάρεστη εξέλιξη.
Η κατάπαυση του πυρός που ανακηρύχθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2020 άνοιξε το δρόμο για τη διεξαγωγή βουλευτικών και προεδρικών εκλογών. Με τη συγκρότηση υπηρεσιακής κυβέρνησης που ανέλαβε την εκλογική προετοιμασία ορίστηκαν οι εκλογές για τις 24ης Δεκεμβρίου, οι πρώτες μετά τον εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε στη χώρα από το 2015, μεταξύ της Λυβικής Κυβέρνησης και των δυνάμεων του Στρατηγού Χαφτάρ.
Προς μια ακόμα αναβολή
Οι εξελίξεις στην πολύπαθη χώρα αποδείχτηκαν αρνητικές, καθώς με την παρούσα κατάσταση, οι προγραμματισμένες αυριανές εκλογές είναι αδύνατο να διεξαχθούν, όπως ανακοίνωσε η Ανώτατη Εκλογική Επιτροπή της Λιβύης, ενώ φαίνεται ότι οι εντάσεις περνούν σε νέο γύρο κλιμάκωσης.
Πώς φτάσαμε στις εκλογές
Το Ιανουάριο του 2020 στο Βερολίνο πραγματοποιήθηκε η πρώτη Διάσκεψη στο Βερολίνο, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, στην οποία αποφασίστηκε η δημιουργία ενός κυβερνητικού σχήματος για την διεξαγωγή διαφανών και αξιόπιστων εκλογών. Επίσης στον οδικό χάρτη που συμφωνήθηκε από τα μέρη-συμπεριλαμβανομένων και τρίτων χωρών, κατέληξαν στην ανάγκη ψήφισης νέου εκλογικού νόμου, τη σύνταξη νέου συντάγματος και την αποχώρηση των ξένων δυνάμεων από τη χώρα.
Η κατάσταση ενόψει των εκλογών
Τον Απρίλιο του 2021, με την υιοθέτηση των ψηφισμάτων 2570 και 2571 (2021) το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ κάλεσε όλα τα μέρη που εμπλέκονται στον λιβυκό εμφύλιο πόλεμο να συμμορφωθούν με τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και απαίτησε την «απόσυρση όλων των ξένων δυνάμεων και μισθοφόρων χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση».
Μετά τη δεύτερη Διάσκεψη του Βερολίνου στις 23 Ιουνίου 2021, οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας συμφώνησαν να προχωρήσουν στη συνταγματική μεταρρύθμιση πριν από τις εκλογές του Δεκεμβρίου 2021. Ωστόσο, το νέοπ Σύνταγμα δεν έγινε ποτέ πραγματικότητα και ο εκλολγικός νόμος που θεσπίστηκε, τέθηκε εξαρχής εν αμφιβόλω, ελλείψει δημοκρατικής νομιμοποίησης, για πολλούς.
Τι βλέπει ο ΟΗΕ
Με ανησυχία, η αντιπροσωπεία του ΟΗΕ διαπίστωνε ότι όλο το προηγούμενο διάστημα οι εντάσεις αυξάνονται και ο κίνδυνος για διολίσθηση σε νέο εμφύλιο δεν είναι μακριά. Στις 6 Δεκεμεβρίου του 2021 διορίστηκε ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ στη Λιβύη η αμερικανίδα διπλωμάτης, Στέφανι Ουίλιαμς, η οποία δεν φαίνεται να έχει επιτύχει ακόμα το διαμεσολαβητικό της σκοπό, μπροστά στην έκρυθμη κατάσταση.
Χωρίς ομοφωνία προχωρά η διαδικασία
Το Ανώτατο Συμβούλιο της Επικρατείας της Λιβύης (HCS) ήταν αντίθετο όλο το περασμένο διάστημα στη διεξαγωγή εκλογών καθώς θεωρούσε ανεπαρκές το νομικό πλαίσιο δειξαγωγής τους.
Ο Πρόεδρος του HCS, Χαλίντ Αλ Μίσρι εξέφρασε τις δικές του ανησυχίες στις 3 Νοεμβρίου, σημειώνοντας ότι η απουσία τροποποιημένου συντάγματος πριν από τις εκλογές μπορεί οδηγήσει σε «πραξικόπημα στη Λιβύη».
Το πρόβλημα των υποψηφίων
Η Ανώτατη Εθνική Εκλογική Επιτροπή (HNEC)εγκαινίασε τις εγγραφές για όλους τους υποψηφίους στις 8 Νοεμβρίου, με προθεσμία υποβολής αιτήσεων των υποψηφίων προέδρων στις 22 Νοεμβρίου και των υποψηφίων βουλευτών στις 7 Δεκεμβρίου.
Στις 22 Νοεμβρίου 2021, το HNEC έκλεισε τις εγγραφές για τις προεδρικές εκλογές. Συνολικά 98 υποψήφιοι (μεταξύ των οποίων δύο γυναίκες) εγγράφηκαν. Μετά από προκαταρκτική διαδικασία ελέγχου, 73 ήταν έγκυρες υποψηφιότητες και 25 μη επιλέξιμες.
Μεταξύ των αμφισβητούμενων υποψηφίων ήταν και ο πρωθυπουργός της μεταβατικής κυβέρνησης Αμπντουλχαμίντ Αλ Ντμπεϊμπά, λόγω της προσωπικής του δέσμευσης στην αρχή της θητείας του ότι δεν θα είναι υποψήφιος, που όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια με την υποψηφιότητά του παραβίασε.
Ο Χαλίφα Χαφτάρ ήταν αμφισβητήσιμη περίπτωση με βάση τον ρόλο του στον εμφύλιο πόλεμο του 2019 και ο γιος του Μουαμάρ Καντάφι, Σαιφ Αλ-Ισλάμ Μουαμάρ Αλ- Καντάφι, ο οποίος καταζητείται από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για φερόμενα εγκλήματα πολέμου.
Αφορμή για νέο γύρο συγκρούσεων οι υποψηφιότητες Χαφτάρ και γιου Καντάφι
Το δικαστήριο της πόλης Σαμπά, απέρριψε την απόφαση HNEC και αποφάσισε υπέρ του Αλ- Καντάφι. To εφετείο στην Τρίπολη ενέκρινε τόσο τις υποψηφιότητες του Χάφταρ όσο και του Ντμπέιμπα.
Αμφισβητώντας αυτές τις νόμιμες αποφάσεις, στρατιωτικοί ηγέτες από την πόλη Μισουράτα ανακοίνωσαν ότι δεν θα δεχτούν τη συμμετοχή των Χαφτάρ και αλ Καντάφι στις προεδρικές εκλογές, χαρακτηρίζοντάς τους «εγκληματίες», προειδοποιώντας ταυτόχρονα ότι η χώρα μπορεί να οδγηγηθεί σε έναν ατελείωτο κύκλο βίας, υπό αυτές τις συνθήκες.
Η εντολή της προσωρινής κυβέρνησης στη Λιβύη λήγει αύριο και το τοπίο παραμένει θολό, αφού δεν μπορούν να διεξαχθούν οι προγραμματισμένες εκλογές.
Η θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστήριξε την εύρεση πολιτικής λύσης της κρίσης στη Λιβύη υπό την ηγεσία του ΟΗΕ.
Σταθμοί σε αυτήν την προσπάθεια ήταν η διαδικασία του Βερολίνου αλλά και πιο δραστικές κινήσεις όπως η εφαρμογή του εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ στη Λιβύη και η στρατιωτική επιχείρηση EUNAVFOR IRINI στη Μεσόγειο, προϊόν της Κοινής Πολιτικής Άσφάλειας και Άμυνας της ΕΕ .
Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Νταβίντ Σασόλι, είχε συναντηθεί με τον Γαγιέζ Αλ Σάρατζ, πρώην πρόεδρο του Προεδρικού Συμβούλιο της Λιβύης και Πρωθυπουργό της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας, στις 8 Ιανουαρίου 2020. Οι δυο τους είχαν ανταλλάξει τις απόψεις τους και ο Σασόλι είχε επισημάνει, από τότε την ανάγκη άμεσης αποχώρησης όλων των ξένων δυνάμεων από τη χώρα, φωτογραφίζοντας και τη Ρωσία και την Τουρκία.
Βασικό πρόβλημα η παρουσία ξένων δυνάμεων
Μάλιστα, με ψήφισμά του, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πήρε θέση σχετικά με τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από ιδιωτικές στρατιωτικές εταιρείες και εταιρείες ασφαλείας ιδίως την ρωσική ιδιωτική εταιρεία ασφαλείας, Wagner, που κατηγορείται ευρέως ως μέσο παρέμβασης των ρωσικών συμφερόντων και παράγοντα αποσταθεροποίησης στις περιοχές που δραστηριοποιείται.
Το ψήφισμα εγκρίθηκε στις 25 Νοεμβρίου 2021, καταδικάζοντας και εκεί την ξένη παρέμβαση και ανάμειξη στη σύγκρουση της Λιβύης, ιδίως από τη Ρωσία και την Τουρκία, όπως τεκμηριώθηκε επίσης στην έκθεση της Διερευνητικής Αποστολής των Ηνωμένων Εθνών του Οκτωβρίου 2021 στη Λιβύη. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, υπάρχουν περίπου 20.000 ξένοι μαχητές στη χώρα, συμπεριλαμβανομένων Ρώσων από την εταιρεία Wagner, Σουδανών και Σύρων.
Οι νομική αβεβαιότητα, οι ελλιπείς συνθήκες ασφαλείας και τα κωλύματα εκλογιμότητας ορισμένων υποψηφίων, είναι απλώς εκφράσεις τη βαθειάς πολιτικής και κοινωνικής κρίσης που μαστίζει τη Λιβύη. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο παρακολουθεί πλέον με σοβαρή ανησυχία τι μέλλει γενέσθαι στην αφρικανική χώρα. Τα στοιχεία της έκθεσης που δημοσίευσε πρόσφατα η αρμόδια υπηρεσία του Ευρωκοινοβουλίου είχε προβλέψει ότι πολύ δύσκολα θα ολοκληρώνονταν η εκλογική διαδικασία.
Πώς επηρεάζεται η Ελλάδα
Από εκεί και πέρα, για το Ευρωκοινοβούλιο, η παγιωμένη πολιτική αστάθεια στη Λιβύη δεν ευνοεί συνολικά την περιοχή και όλα δείχνουν πως θα συνεχίσει να αποτελεί πρόσφορο έδαφος συγκρούσεων και γεωπολιτικών ανακατατάξεων.
Την ίδια στιγμή, μπορεί να εκτιμηθεί ότι για την Ελλάδα η αδυναμία συγκρότησης μιας ευρύτατα νομιμοποιημένης εκλεγμένης κυβέρνησης στη Λιβύη θα δυσκολεύει την επαναπροσέγγιση με καλούς όρους για την ακύρωση του παράνομου τουρκολυβικού μνημονίου. Το τουρκολυβικό μηνμόνιο καθορίζει θαλάσσια όρια μεταξύ των δύο χωρών που παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων χωρών, όπως η Ελλάδα. Η Τουρκία έχει εκμεταλλευτεί την ρευστή κατάσταση στη Λιβύη για να προωθήσει τα συμφέροντα της στην ευρύτερη περιοχή. Χωρίς την απαραίτητη εσωτερική ομαλότητα, ο διπλωματικός αγώνας διεξάγεται με οριακούς κανόνες.