Η Συρία ζει δραματικές στιγμές μετά την ανατροπή του Μπασάρ Αλ Άσαντ και την διαμόρφωση μιας νέας πραγματικότητας γεμάτη κινδύνους και αβεβαιότητα.
Οι καταιγιστικές εξελίξεις των τελευταίων ωρών στη Συρία στέλνουν ένα σαφές μήνυμα: H πτώση του συριακού καθεστώτος θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει ριζικά την ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή.
Όλος ο κόσμος παρακολούθησε με κομμένη την ανάσα την θριαμβευτική και χωρίς αντίσταση στην ουσία κατάληψη της Δαμασκού από τους αντάρτες, ωθώντας στην διαφυγή του προέδρου Άσαντ στη Μόσχα.
Ο Άσαντ και η οικογένειά του έφτασαν στη Μόσχα, όπου τους χορηγήθηκε άσυλο από τη ρωσική κυβέρνηση, μετέδωσε την Κυριακή το ρωσικό κρατικό πρακτορείο TASS. Νωρίτερα, η συριακή κρατική τηλεόραση ανακοίνωσε τον «θρίαμβο της μεγάλης συριακής επανάστασης και την πτώση του εγκληματικού καθεστώτος Άσαντ». Ο Άσαντ αποφάσισε να παραιτηθεί και εγκατέλειψε τη χώρα, ανέφερε σε ανακοίνωσή του το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών.
Αλλάζουν όλα στη Συρία
Η ανατροπή του μακροχρόνιου ηγέτη προκαλεί σοκ στη Μέση Ανατολή και θα αποτελέσει σημαντικό πλήγμα για τη Ρωσία και το Ιράν, τους κύριους ξένους υποστηρικτές του.
Η οργάνωση Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ Σαμ, η οποία ηγήθηκε της προσπάθειας για την απομάκρυνση του Άσαντ και της κυβέρνησής του, εισήλθε στη Δαμασκό το βράδυ του Σαββάτου και κατέλαβε την πόλη-κλειδί Χομς -περίπου 160 χιλιόμετρα βόρεια της πρωτεύουσας- περίπου την ίδια ώρα. Άλλες περιοχές της χώρας, μεταξύ άλλων στο βορρά κοντά στα τουρκικά σύνορα και στο νότο, έχουν καταληφθεί από διάφορες ένοπλες ομάδες, καθώς όλοι τους μάχονταν για να ανατρέψουν το καθεστώς του άλλοτε ισχυρότερου άνδρα της χώρας.
Βίντεο και τηλεοπτικό υλικό έδειχναν Σύρους στη Δαμασκό και αλλού να πανηγυρίζουν την πτώση του ευρέως περιφρονημένου καθεστώτος. Υπήρχαν επίσης σημάδια πανηγυρισμών στην Τουρκία, η οποία φιλοξενεί εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες αλλά και σε όλο τον κόσμο, αναφέρει το πρακτορείο Bloomberg.
Ο ηγέτης των ανταρτών, Αμπου Μοχάμεντ Αλ Τζολάνι δήλωσε ότι ο πρωθυπουργός Μοχάμεντ Γκάζι αλ Τζαλάλι θα παραμείνει στο ρόλο του μέχρι να υπάρξει επίσημη μετάβαση της εξουσίας.
Ο 59χρονος Άσαντ, ο οποίος ανέλαβε την εξουσία από τον πατέρα του το 2000, πραγματοποίησε μια απέλπιδα προσπάθεια να παραμείνει στην εξουσία, συμπεριλαμβανομένων έμμεσων διπλωματικών προσεγγίσεων προς τις ΗΠΑ και τον εκλεγμένο πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, ανέφερε το Σάββατο το Bloomberg. Σε μια ένδειξη του πόσο αδύναμη ήταν η στρατιωτική του θέση, διέταξε τον στρατό του να υποχωρήσει στη Δαμασκό, παραχωρώντας ουσιαστικά μεγάλο μέρος της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της Χομς, στους αντάρτες. Όλες οι προσπάθειες διάσωσης του καθεστώτος απέτυχαν.
ΗΠΑ και Ισραήλ βλέπουν τον κίνδυνο
Η κυβέρνηση του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν, που θα είναι στην εξουσία μέχρι τον επόμενο μήνα, έδειξε μικρή διάθεση να παρέμβει και δήλωσε ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν καμία σχέση με τις δυνάμεις των ανταρτών αλλά εξαπέλυσαν μπαράζ δεκάδων αεροπορικών επιδρομών κατά θυλάκων του ISIS στη Συρία για να μην ανασυγκροτηθούν, εν μέσω του χάους που επικρατεί.
Το Ισραήλ, το οποίο συνορεύει με τη Συρία, δεν παρακολουθεί απλά τις εξελίξεις αλλά όπως ανακοίνωσε ο αρχηγός του επιτελείου των IDF, ώρες αφότου οι αντάρτες κατέλαβαν τη Δαμασκό ανέπτυξε στρατό στη Συρία ενώ βομβάρδισε στρατιωτικές υποδομές.
Σύμφωνα με όσα μετέδωσε το πρακτορείο Reuters, o ισραηλινός στρατός βομβάρδισε το κύριο ερευνητικό κέντρο στη συριακή πρωτεύουσα, δήλωσαν δύο περιφερειακές πηγές ασφαλείας. Το κέντρο είναι από καιρό ύποπτο ότι χρησιμοποιείται από το Ιράν για την ανάπτυξη κατευθυνόμενων πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς. Το Ισραήλ στόχευσε επίσης την έδρα των τελωνείων και τις στρατιωτικές υπηρεσίες πληροφοριών σε ένα συγκρότημα ασφαλείας στην πρωτεύουσα, δήλωσαν οι πηγές.
Μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ, οι IDF δήλωσαν ότι παρακολουθούν την παρουσία προηγμένων όπλα στη Συρία και εργάζονται για να τα εμποδίσουν να φτάσουν στη Χεζμπολάχ ή σε άλλα εχθρικά στοιχεία που θα μπορούσαν να απειλήσουν το Ισραήλ.
Οι IDF τόνισαν επίσης η ανάπτυξή των δυνάμεών τους στη νεκρή ζώνη μεταξύ του Ισραήλ και της Συρίας είναι ένα αμυντικό και προσωρινό μέτρο εν μέσω του χάους στη χώρα μετά την πτώση του καθεστώτος. Σύμφωνα με τον στρατό, τα στρατεύματα αναπτύχθηκαν σε συγκεκριμένες στρατηγικές θέσεις στη νεκρή ζώνη για να αποτρέψουν την παρουσία άγνωστων ενόπλων στην περιοχή.
Ο επικεφαλής των ανταρτών και της ισχυρότερης ομάδας, της
Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ Σαμ (ΗΤS)- χαρακτηρισμένη ως τρομοκρατική οργάνωση από τις ΗΠΑ και άλλες δυτικές χώρες- είπε στους υποστηρικτές του σε Τζαμί στη συριακή πρωτεύουσα ότι η νίκη των ανταρτών ήταν μια νίκη «για ολόκληρο το έθνος» και ότι ο Άσαντ είχε καταστήσει τη Συρία «φάρμα για την απληστία του Ιράν». Ο Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι σημείωσε ότι η απελευθέρωση πέτυχε παρά τις προσπάθειες του Άσαντ. Πρόσθεσε ότι η Συρία θα «ανακάμψει πλήρως» από τις συνέπειες του πολέμου.
Οι «νικητές»
Ωστόσο όλος ο πλανήτης προσπαθεί να κατανοήσει πού θα οδηγήσει αυτή η μεγάλη ανατροπή που μπορεί να αλλάξει τον χάρτη της Μέσης Ανατολής. Το Politico παρέθεσε με κάθε επιφύλαξη τους «νικητές» και τους «χαμένους» από την πτώση του Άσαντ, ή μάλλον καλύτερα αυτούς που έχουν τώρα μια «ευκαιρία» και αυτούς που έχασαν πολλά από την ανατροπή του καθεστώτος.
Το διεθνές μέσο επισημαίνει ότι βλέπει μια «ευκαιρία» για τον λαό της Συρίας που υπέμεινε την βαναυσότητα ενός αυταρχικού καθεστώτος για περισσότερα από 20 χρόνια και μια εμφύλια σύγκρουση διάρκειας 13 ετών.
Το αν οι Σύροι θα είναι νικητές εξαρτάται από το τι θα συμβεί στη συνέχεια στη χώρα και αν η Συρία μπορεί να αποφύγει περισσότερη βία και να περάσει σε μια πραγματικά ειρηνική μετάβαση και περίοδο ομαλότητας. Ωστόσο, ορισμένοι φοβούνται ότι θα δημιουργηθεί κενό εξουσίας και ότι οι διάφορες πολιτικές παρατάξεις και θρησκευτικές ομάδες της χώρας θα συγκρουστούν.
Το ερώτημα είναι αν ο αλ Τζολάνι και η HTS έχουν πραγματικά αφήσει πίσω τους τις εξτρεμιστικές τους ρίζες. Την Παρασκευή ο Αλ Τζολάνι δήλωσε ότι η ομάδα έχει εξελιχθεί και ότι η ανοικοδόμηση της Συρίας αποτελεί πλέον προτεραιότητα, θέλοντας να δείξει ότι έχει κόψει οποιαδήποτε σχέση με την Aλ Κάιντα και την κληρονομιά του.
«Η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ είναι απλώς ένα μέρος αυτού του διαλόγου και μπορεί να διαλυθεί ανά πάσα στιγμή. Δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά ένα μέσο για την εκτέλεση ενός καθήκοντος: την αντιμετώπιση αυτού του καθεστώτος», δήλωνε στο CNN.
Το Ισραήλ με τη σειρά του χαιρέτισε την ανατροπή του Άσαντ, μιλώντας για μια ιστορική μέρα. Το Ιράν έχει ήδη κατηγορήσει το Ισραήλ ότι σχεδίασε την απομάκρυνση του Άσαντ, όταν το Χαλέπι έπεσε στους αντάρτες, νωρίτερα την περασμένη εβδομάδα. Αν και είναι βολικό για την Τεχεράνη να κατηγορεί τους Ισραηλινούς - και ο στρατιωτικός εξευτελισμός της Χεζμπολάχ από το Ισραήλ βοήθησε σίγουρα τους αντάρτες στη Συρία - δεν υπάρχουν αποδείξεις για άμεση ισραηλινή στρατιωτική εμπλοκή στα γεγονότα, τονίζει το Politico.
Η απομάκρυνση του Άσαντ ωφελεί σαφώς το Ισραήλ. Σηματοδοτεί μια περαιτέρω αποδυνάμωση της περιφερειακής δύναμης του Ιράν και αφαιρεί ένα σημαντικό μέλος του λεγόμενου «άξονα αντίστασης» της Τεχεράνης. Χωρίς τον Άσαντ και ένα φιλικό καθεστώς στη Συρία, το Ιράν δεν θα έχει χερσαίες οδούς για τον ανεφοδιασμό του εταίρου του, της Χεζμπολάχ, ώστε να βοηθήσει την λιβανέζικη οργάνωση στον πόλεμό της με το Ισραήλ.
Σύμφωνα με το Politico, και η Τουρκία μπορεί να ανήκει στους κερδισμένους. Η Άγκυρα υπήρξε ο βασικός προστάτης των ένοπλων ισλαμιστικών ομάδων της συριακής αντιπολίτευσης. Και καθώς ο πόλεμος εξελισσόταν και οι μετριοπαθείς και πιο κοσμικές φιλοδημοκρατικές παρατάξεις των ανταρτών έπεφταν στο περιθώριο ή υπερφαλαγγίζονταν από τους πιο σκληρούς και πειθαρχημένους ισλαμιστές αντιπάλους τους, το χέρι της Άγκυρας γινόταν όλο και πιο ισχυρό. Η πτώση του Άσαντ θα βοηθήσει τώρα πιθανότατα τον Ερντογάν να προωθήσει τη γεωπολιτική του ατζέντα, προσφέροντάς του την ευκαιρία να επιτύχει διάφορους στρατηγικούς στόχους, συμπεριλαμβανομένου του περιορισμού των Κούρδων αυτονομιστών στη βορειοανατολική Συρία, οι οποίοι έχουν στενούς δεσμούς με τους Κούρδους αυτονομιστές της Τουρκίας.
«Χαμένοι» Ρωσία, Ιράν και Χεζμπολάχ
Η πτώση του Μπασάρ Άσαντ αποδυνάμωσε δραματικά τη θέση της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή, καθώς και τη θέση του Ιράν. Η Μόσχα και η Τεχεράνη έσωσαν από κοινού το συριακό καθεστώς από την κατάρρευση το 2015, όταν ο Άσαντ φαινόταν κοντά στην ανατροπή του και τώρα βρίσκονται χωρίς επιρροή στη χώρα.
Σε μια διεθνή διάσκεψη στη Ντόχα το Σαββατοκύριακο, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ εξοργίστηκε: «Είναι απαράδεκτο να επιτρέψουμε στην τρομοκρατική ομάδα να αναλάβει τον έλεγχο της Συρίας». Παρ' όλα αυτά, η Μόσχα έκανε ελάχιστα για να αποτρέψει την κατάρρευση του Άσαντ και φάνηκε να νίπτει τας χείρας της για το καθεστώς. Οι ρωσικές αεροπορικές επιδρομές προς υποστήριξη του Άσαντ από την έναρξη της επίθεσης των ανταρτών στις 27 Νοεμβρίου ήταν ελάχιστες, αναμφίβολα κυρίως επειδή ο Πούτιν έπρεπε να επικεντρωθεί στην Ουκρανία.
«Η Χεζμπολάχ έχει αποδεκατιστεί από τον πόλεμο με το Ισραήλ, το Ιράν είναι επίσης πολύ πιο αδύναμο ως αποτέλεσμα, ενώ η Ρωσία έχει απομακρύνει πολλές από τις δυνάμεις της στην Ουκρανία. Κανένας από τους δύο συμμάχους δεν μπόρεσε να στείλει ούτε κατά διάνοια το επίπεδο υποστήριξης που λάμβανε ο Άσαντ στο παρελθόν, αποδυναμώνοντας τις δυνάμεις του», δήλωσε ο Κρίστοφερ Φίλιπς του βρετανικού Chatham House.
Η συριακή σύγκρουση έχει αφήσει πίσω της 300.000 έως 500.000 νεκρούς και έχει εκτοπίσει περισσότερα από 10 εκατομμύρια ανθρώπους, με πολλούς από αυτούς να διαφεύγουν στο εξωτερικό, σύμφωνα με τις υπηρεσίες των Ηνωμένων Εθνών και συριακές οργανώσεις. Η πτώση του Μπασάρ αλ Άσαντ ήταν σχεδόν αδιανόητη μόλις πριν από μία εβδομάδα, όταν οι αντάρτες ξεκίνησαν την εκπληκτική εκστρατεία τους κατά του καθεστώτος από τη βάση τους στην Ιντλίμπ, στη βορειοδυτική Συρία. Αυτό είναι ένα σημείο καμπής για τη Συρία, σημείωσε το BBC σε ανάλυσή του και αυτές οι δραματικές αλλαγές θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ένα επικίνδυνο κενό εξουσίας και τελικά να οδηγήσουν σε χάος και ακόμη περισσότερη βία, επισημαίνουν αναλυτές.