Ο πρόεδρος της Λευκορωσίας, Αλεξάντερ Λουκασένκο, κατάφερε να γίνει γι’ άλλη μια φορά πρωτοσέλιδο διεθνώς με τη διαταγή της αναχαίτισης από μαχητικό της χώρας του της πτήσης FR4978 της Ryanair από την Αθήνα προς το Βίλνιους της Λιθουανίας.
Μετά την αναγκαστική προσγείωση του Boeing 737 στο Μινσκ, οι δυνάμεις ασφαλείας του Λουκασένκο έκαναν φύλλο και φτερό το αεροπλάνο, ανέκριναν τους επιβαίνοντες -πολίτες κρατών-μελών της ΕΕ, ως επί το πλείστον- και συνέλαβαν δύο επιβάτες, τον Ρομάν Προτάσεβιτς, δριμύ επικριτή του καθεστώτος της Λευκορωσίας, και τη φίλη του.
Αλλά ποιος είναι ο άνθρωπος που έδωσε την εντολή γι’ αυτή την απίστευτη οιονεί αεροπειρατεία και τον οποίο τα δυτικά ΜΜΕ αποκαλούν «τελευταίο δικτάτορα της Ευρώπης»;
Ο «bat'ka» (πατερούλης) που έγινε δικτάτορας
Γεννημένος στις 30 Αυγούστου του 1954 στο Κόπις της Λευκορωσίας, ο Αλεξάντερ Γκριγκόριεβιτς Λουκασένκο υπηρέτησε στον σοβιετικό στρατό μέχρι το 1982. Τρία χρόνια αργότερα διορίστηκε διευθυντής ενός «μεγάλου κρατικού εργοστασίου» ( τα γνωστά sovchoz, κρατικά αγροκτήματα που χρησιμοποιούσαν το μοντέλο της κολεκτιβοποίησης της γης και των μέσων παραγωγής επί ΕΣΣΔ). Το 1990 εξελέγη βουλευτής του λευκορωσικού σοβιέτ και το 1994, στις πρώτες ελεύθερες εκλογές μετά την κατάρρευση του Σιδηρού Παραπετάσματος, απέσπασε το 45% των ψήφων και ανέλαβε τα ηνία της Λευκορωσίας, για να εγκαθιδρύσει ένα δικτατορικό καθεστώς, που διατηρείται όλα αυτά τα χρόνια στην εξουσία με καλπονοθείες, εντεινόμενη πολιτική καταστολή και το οποίο διατηρεί στενές πολιτικές σχέσεις με τη Ρωσία.
Ο «bat'ka» ή «πατέρα», όπως αποκαλούν τον Λουκασένκο οι οπαδοί του, πρόσφερε στον λαό ένα σοβιετικό είδος συστήματος, που επιβραβεύει την παραγωγή, π.χ. τρακτέρ και τη συγκομιδή σιτηρών, εις βάρος της καινοτομίας και των πολιτικών ελευθεριών, το οποίο αντιγράφει τη σοβιετική διακυβέρνηση -δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι ακόμη και οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας συνεχίζουν να φέρουν το όνομα της KGB-, ενώ το βασικό του επίτευγμα ήταν πάντα η οικονομική σταθερότητα.
Με αυτό το αφήγημα κατέβηκε και στις περσινές εκλογές, παρουσιάζοντας τη Λευκορωσία ως νησίδα σταθερότητας σ’ έναν κόσμο κλυδωνιζόμενο από οικονομικές κρίσεις, πολιτικές αναταραχές και πανδημίες. Αλλά βρέθηκε αντιμέτωπος με μια ισχυρή αντιπολίτευση και η έκταση της λαϊκής δυσαρέσκειας, μετά τη νέα νοθεία, τις φυλακίσεις αντιπάλων του, τις απειλές και το πογκρόμ διώξεων, έδειξε ότι το μήνυμα αυτό δεν περνά πλέον σε πολλούς από τους πολίτες της χώρας, μολονότι ο ίδιος «επανεκλέχθηκε» με σταλινικά ποσοστά, της τάξης του 80,23%, απέναντι στην αντίπαλό του Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια, η οποία απέσπασε, σύμφωνα με το καθεστώς, μόλις το 9,9% των ψήφων.
Περισσότερο από έναν χρόνο ο Λουκασένκο βρίσκεται σε πόλεμο με τον λαό του. Αντιμέτωπος με μια λαϊκή εξέγερση κατά της 26χρονης κυριαρχίας του, επέστρεψε στις δοκιμασμένες μεθόδους καταστολής, φυλακίζοντας στελέχη της αντιπολίτευσης και επικριτές του, χρησιμοποιώντας χουντικά μέσα κατά ειρηνικών διαδηλωτών, φιμώνοντας τα ανεξάρτητα ΜΜΕ.
Μέχρι σήμερα πάνω από 35.000 Λευκορώσοι έχουν συλληφθεί, χιλιάδες έχουν υποστεί κακομεταχείριση και βασανιστήρια στα χέρια της αστυνομίας κι άλλοι τόσοι βρίσκονται αντιμέτωποι με το ενδεχόμενο να τους επιβληθούν βαριές ποινές κάθειρξης. Τουλάχιστον επτά άτομα έχουν χάσει τη ζωή τους, πάνω από 400 είναι πολιτικοί κρατούμενοι και δεκάδες χιλιάδες εγκατέλειψαν την πατρίδα τους.
Γιατί επιμένει να προκαλεί ο Λουκασένκο
Το πρόβλημα του Λουκασένκο είναι ότι η στυγνή τρομοκρατία του καθεστώτος του μπορεί να αντιμετώπισε τη δημοκρατική εξέγερση στους δρόμους, αλλά όχι στα μυαλά των πολιτών, και είναι τόσο μεγάλος ο φόβος της απώλειας της εξουσίας, που διακινδύνεψε μια ισχυρή διεθνή αντίδραση με την αεροπειρατεία ενός επιβατικού για να συλλάβει έναν επικριτή του και να εκφοβίσει έτσι πολλούς αυτοεξόριστους Λευκορώσους δημοκράτες που συνεχίζουν τον αγώνα από το εξωτερικό, στέλνοντάς τους το μήνυμα ότι δεν είναι πουθενά ασφαλείς στην Ευρώπη.
Ο Λουκασένκο ποντάρει προφανώς ότι θα τη γλιτώσει και αυτή τη φορά, ενθαρρυμένος από τα μέχρι τώρα «άνευρα» αντίποινα των Ευρωπαίων ηγετών για τα πιο πρόσφατα εγκλήματα σε βάρος του λαού του, αφού, πέρα από τις φραστικές καταδίκες, μόνο λίγες κυρώσεις αντιμετώπισε. Ίσως πάλι η κίνησή του να αποσκοπούσε και στο να ενισχύσει τη ρωσική υποστήριξη προς το καθεστώς του, που αποζητεί απεγνωσμένα οικονομική βοήθεια από τη Μόσχα.
Η απάντηση, εκτιμούν αναλυτές και διεθνή ΜΜΕ, θα πρέπει να δοθεί σε πολλά επίπεδα: η Ευρωπαϊκή Ενωση θα πρέπει να απαιτήσει την άμεση απελευθέρωση του Προτάσεβιτς και, επειδή -κατά πάσα πιθανότητα- κάτι τέτοιο θα αρνηθεί το καθεστώς Λουκασένκο, να παράσχει νομική κάλυψη και υλική βοήθεια στον ακτιβιστή ενόψει της δίκης-παρωδίας του.
Παράλληλα, θα πρέπει να ζητήσει σε, συνεργασία με την ΙΑΤΑ, ανεξάρτητη έρευνα για την αεροπειρατεία και τον ρόλο των τεσσάρων Ρώσων, πιθανότατα πρακτόρων, που αποβιβάστηκαν στο Μινσκ, και να αποδοθούν σε τέτοια περίπτωση ευθύνες και στη Μόσχα.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση, σχολιάζει στο Politico o Γεργκ Φόρμπριχ, διευθυντής του τμήματος Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης του German Marshall Fund of the United States, θα πρέπει να παράσχει επίσης προστασία στους εξόριστους Λευκορώσους δημοκράτες και να επιταχύνει και να διευρύνει στο μέγιστο δυνατό το τέταρτο πακέτο κυρώσεων, ώστε το καθεστώς Λουκασένκο να πονέσει πραγματικά.