Προτού προλάβει να διαλυθεί το τεράστιο μαύρο μανιτάρι που σχηματίστηκε στον ουρανό της Γάζνι στο Αφγανιστάν, παιδιά τρέχουν να δουν τον κρατήρα που δημιούργησε η έκρηξη νάρκης, μία από τις μηχανές θανάτου των οποίων είναι τα πρώτα θύματα.
Τώρα που οι Αφγανοί μπορούν να επιστρέψουν στα χωράφια, τα σχολεία και τους δρόμους, έπειτα από περισσότερα από 40 χρόνια πολέμου, ένα παιδί σκοτώνεται κάθε δεύτερη ημέρα από νάρκες ή άλλα πυρομαχικά που δεν έχουν εκραγεί και είναι διάσπαρτα στη χώρα.
Αυτή η αντιαρματική νάρκη βρισκόταν περίπου 100 μέτρα από το Καχ Κάλα -- χωριό της επαρχίας Γάζνι στο ανατολικό Αφγανιστάν—από την εποχή της σοβιετικής εισβολής (1979- 1989). Μέλη της ομάδας αποναρκοθέτησης της βρετανικής οργάνωσης Halo Trust την ανέσυραν στην επιφάνεια και στη συνέχεια προχώρησαν σε ελεγχόμενη έκρηξη.
Όμως πριν συμβεί αυτό, ένας Ταλιμπάν που επέβαινε σε μοτοσικλέτα τους φώναξε: «Δώστε τη σε εμένα! Θα την κρατήσω σπίτι μου ασφαλή. Μπορεί να χρειαστεί να τη χρησιμοποιήσουμε αργότερα, όταν το Αφγανιστάν βρεθεί και πάλι υπό κατοχή».
Η νάρκη «δεν ήταν τόσο επικίνδυνη καθώς δεν είχε εκραγεί εδώ και τόσα χρόνια», επέμεινε ο ίδιος.
Η κυβέρνηση των Ταλιμπάν «στηρίζει πλήρως την αποναρκοθέτηση και θέλει να προχωρήσει», διαβεβαιώνει ωστόσο ο Νικ Ποντ επικεφαλής της μονάδας ναρκών της UNAMA, της αποστολής του ΟΗΕ στο Αφγανιστάν.
«Έλλειψη πόρων»
Η αποναρκοθέτηση ξεκίνησε ήδη από το 1988, αλλά λόγω των συνεχών συγκρούσεων πολλές περιοχές του Αφγανιστάν γέμισαν και πάλι με νάρκες και άλλα πυρομαχικά.
«Είναι σχεδόν αδύνατο να γνωρίζουμε το τρέχον επίπεδο μόλυνσης» από αυτούς τους εκρηκτικούς μηχανισμούς, το 82% των θυμάτων των οποίων είναι παιδιά.
Στο χωριό Νοκορντάκ δύο παιδιά σκοτώθηκαν τον Απρίλιο, δύο αγόρια 14 ετών.
«Οι άνθρωποι έλεγαν ότι υπήρχαν νάρκες σε εκείνη την περιοχή, αλλά δεν είχε υπάρξει ποτέ τέτοιο δυστύχημα στο χωριό», λέει ο αδελφός ενός από τα θύματα.
Στο χωριό Πατανάγιε, 50 χιλιόμετρα πιο μακριά, ο 13χρονος Σάγεντ δείχνει το χέρι και το πόδι του που είναι καλυμμένα με γάζες. Επέζησε από ένα ατύχημα με νάρκη, όμως ο αδελφός του Τάχα, 11 ετών, σκοτώθηκε όταν βρήκε μια νάρκη την ώρα που βοσκούσε τα πρόβατα.
«Γίνονται πολλά τέτοια ατυχήματα», δηλώνει ο πατέρας τους Σίραζ Άχμαντ. «Αύριο μπορεί ο γιος κάποιου άλλου να μείνει ανάπηρος ή να σκοτωθεί. Ζητάμε από την κυβέρνηση να απομακρύνει τις νάρκες», τονίζει.
Όμως, όπως εξηγεί ο Ζάμπτο Μάγιαρ της Halo, «υπάρχει έλλειψη πόρων», οπότε οι ομάδες αποναρκοθέτησης προχωρούν κομμάτι κομμάτι, μόλις φτάνουν δωρεές από το εξωτερικό.
«Γύρω στο 2011, 15.500 άνθρωποι εργάζονταν για την αποναρκοθέτηση», σημειώνει ο Νικ Ποντ. «Αυτή τη στιγμή μόνο 3.000».
Στο μεταξύ έχουν ξεσπάσει και άλλες κρίσεις αλλού, όπως για παράδειγμα στην Ουκρανία και τη Γάζα, ενώ οι Ταλιμπάν έχουν ιδρύσει μια κυβέρνηση την οποία δεν αναγνωρίζει καμία χώρα.
«Τα περισσότερα από τα ατυχήματα συμβαίνουν επειδή τα παιδιά παίζουν με τους εκρηκτικούς μηχανισμούς», σημειώνει ο Ποντ. Η σοβιετική νάρκη κατά προσωπικού PFM-1 για παράδειγμα μοιάζει με πεταλούδα με τα δύο φτερά που διαθέτει και «είναι ιδιαίτερα ελκυστική (για τα παιδιά), γι’ αυτό τη μαζεύουν» από το έδαφος.
«Τα περισσότερα πυρομαχικά έχουν όμορφα χρώματα τα οποία προσελκύουν» τα παιδιά, τονίζει και ο Σάγεντ Χάσαν Μάγιαρ της Halo.
«Οι πιο επικίνδυνες είναι οι οβίδες 40 χιλιοστών του ΝΑΤΟ» που χρησιμοποιήθηκαν στο Αφγανιστάν από το 2001 ως το 2021. «Λόγω της κίτρινης κεφαλής τους, τα παιδιά νομίζουν ότι είναι χρυσός και προσπαθούν να τις ξεθάψουν», σημειώνει.
Κίνδυνος υπάρχει και για τις ομάδες αποναρκοθέτησης: δύο μέλη της Halo σκοτώθηκαν στις αρχές Μαΐου.
«Συχνά, πριν πάμε για αποναρκοθέτηση, παίρνω τηλέφωνο την οικογένειά μου για να τους πω ότι τους αγαπώ. Ποτέ δεν ξέρεις τι θα συμβεί», λέει ο Ζάμπτο Μάγιαρ.