Μέχρι πρόσφατα η Ευρώπη θεωρούσε τον Τζο Μπάιντεν ειδικό στην εξωτερική πολιτική, αλλά μετά την δραματική πτώση του Αφγανιστάν στα χέρια των Ταλιμπάν Ευρωπαίοι ηγέτες πασχίζουν να κρύψουν την απογοήτευση και την ανησυχία τους ότι οι ενέργειές του επιτάχυναν αυτό που ξεκίνησε ο προκάτοχός του, δηλαδή την υποβάθμιση της δυτικής συμμαχίας και όλα όσα υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύει στον κόσμο.
Σ΄ ολόκληρη την Ευρώπη αξιωματούχοι αντέδρασαν μ’ ένα μείγμα δυσπιστίας και αίσθησης προδοσίας των Αφγανών κι ακόμη κι αυτοί που χειροκρότησαν τη νίκη του Μπάιντεν στις προεδρικές εκλογές του περασμένου χρόνου πιστεύοντας ότι θα χαλαρώσει τις εντάσεις στις διατλαντικές σχέσεις, έσπευσαν να πάρουν αποστάσεις από τη χαοτική αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν χαρακτηρίζοντάς την περίπου λάθος ιστορικών διαστάσεων.
«Το λέω με βαριά καρδιά και τρόμο γι’ αυτό π ου συμβαίνει, αλλά η πρόωρη αποχώρηση από το Αφγανιστάν ήταν ένας λάθος υπολογισμός από τη νυν κυβέρνηση [των ΗΠΑ], που προκαλεί θεμελιώδη ζημιά στην πολιτική και ηθική αξιοπιστία της Δύσης», είπε ο πρόεδρος της επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Μπούντεσταγκ, Νόρμπερτ Ρέτγκεν, ανώτερο στέλεχος των Χριστιανοδημοκρατών της Μέρκελ.
Επιχείρηση απόσεισης ευθυνών από τους Ευρωπαίους
Αν και η Γερμανίδα καγκελάριος απέφυγε την απευθείας κριτική κατά του Μπάιντεν για τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν, κατέστησε σαφές ότι θεωρεί λάθος την βεβιασμένη αποχώρηση από τη χώρα. «Είναι πικρές εξελίξεις για όσους πίστευαν στη δημοκρατία και την ελευθερία, ειδικά για τις γυναίκες», είπε σε συνάντηση με στελέχη του κόμματός της χθες το βράδυ, σύμφωνα με γερμανικά ΜΜΕ, υπογραμμίζοντας ότι η νατοϊκή αποστολή στο Αφγανιστάν ήταν «θεμελιωδώς εξαρτώμενη» από τις ΗΠΑ. Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν υπογράμμισε ότι οι Ταλιμπάν κατέλαβαν την Καμπούλ από τις εκπαιδευμένες από τις ΗΠΑ κυβερνητικές δυνάμεις, που είχε υποστηρίξει και ο Μπάιντεν, «μέσα σε λίγες ώρες χωρίς καμία αντίσταση». «Ουδείς επιθυμεί να ξαναγίνει το Αφγανιστάν εκκολαπτήριο τρομοκρατίας», τόνισε ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον την Κυριακή, λίγες ώρες μετά τη φυγή του Αφγανού προέδρου Ασράφ Γκάνι. «Μπορούμε να πούμε ότι η αμερικανική απόφαση για αποχώρηση επιτάχυνε τις εξελίξεις», τόνισε.
Ως μέλη του ΝΑΤΟ, η Βρετανία, η Γαλλία και η Γερμανία μετείχαν στον υπό τις ΗΠΑ συνασπισμό που είχε ανατρέψει τους Ταλιμπάν μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της Αλ Κάιντα στις 11 Σεπτεμβρίου του 2001 και διατηρούσαν χιλιάδες στρατιώτες στο Αφγανιστάν το μεγαλύτερο διάστημα της τελευταίας εικοσαετίας για να εκπαιδεύσουν τον αφγανικό στρατό και να εδραιώσουν την ασφάλεια στη χώρα. Δεν πρόβαλαν ιδιαίτερη αντίσταση στο σχέδιο του Ντόναλντ Τραμπ να βάλει τέλος στην αμερικανική παρουσία στο Αφγανιστάν, ούτε στη δέσμευση του Μπάιντεν να το ολοκληρώσει. Αλλά μετά την κατάληψη της Καμπούλ από τους Ταλιμπάν ταχύτερα απ’ ό,τι οποιοσδήποτε θα περίμενε, οι Ευρωπαίοι ηγέτες βρίσκονται πλέον αντιμέτωποι με την αποσταθεροποίηση άλλης μιας σημαντικής χώρας σε μια ευαίσθητη περιοχή, που απειλεί με νέα ανθρωπιστικής και προσφυγική κρίση και αναζητούν τρόπους να αποσείσουν από πάνω τους τις ευθύνες, χωρίς παράλληλα να βάλουν στη γωνία τον Μπάιντεν.
«Το Αφγανιστάν είναι η μεγαλύτερη καταστροφή σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής από την εποχή του Σουέζ. Πρέπει να αναστοχαστούμε πώς θα φερόμαστε σε φίλους, ποιος μετρά και πώς θα υπερασπιζόμαστε τα συμφέροντά μας», σχολίασε στο Twitter ο Συντηρητικός πρόεδρος της επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του βρετανικού κοινοβουλίου, Τομ Τούγκενχαντ. «Φυσικά αυτό έβλαψε την αμερικανική αξιοπιστία, όπως και εκείνη των υπηρεσιών πληροφοριών και του στρατού. Ας ελπίσουμε να περιοριστεί σύντομα η ζημιά στην ηγεσία της αμερικανικής εξωτερικής πολτικής», δήλωσε ο πρώην επικεφαλής του Aspen Institute στο Βερολίνο, Ριούντιγκερ Λεντς.
Τηλεδιάσκεψη των G7 για τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν
Ο Μπόρις Τζόνσον, που προεδρεύει φέτος της G7, σχεδιάζει μια τηλεδιάσκεψη με τους υπόλοιπους ηγέτες των επτά πλουσιότερων κρατών του πλανήτη για να συζητήσουν τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν. Ήδη μίλησε χθες με τον Εμανουέλ Μακρόν και συμφώνησαν να συνεργαστούν για ένα κοινό ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Στο διάγγελμά του ο Γάλλος πρόεδρος υπογράμμισε την ανάγκη διαμόρφωσης κοινής γραμμής όσον αφορά στην αναγνώριση της μελλοντικής κυβέρνησης του Αφγανιστάν και την αποτροπή μιας νέας προσφυγικής κρίσης. Και τόνισε ότι θα κάνει τα πάντα για να διασφαλίσει ότι Ευρώπη, ΗΠΑ και Ρωσία θα μιλήσουν με μία φωνή. Ωστόσο, δεν υπάρχουν και πολλά που μπορεί να κάνει για να αλλάξει την κατάσταση στο Αφανιστάν.
Η απρόσμενη τροπή των εξελίξεων εντείνει την πίεση στον Μακρόν ενόψει των προεδρικών εκλογών της ερχόμενης άνοιξης, που αναμένεται να διεκδικήσει μια δεύτερη θητεία κι έρχεται λίγες μόλις εβδομάδες αφότου ανακοίνωσε τα σχέδιά του να μειώσει περίπου στο μισό τον αριθμό των Γάλλων στρατιωτών που έχουν αναπτυχθεί στην περιοχή Σαχέλ της υποσαχάριας Αφρικής στη μεγαλύτερη και ακριβότερη επιχείρηση της χώρας του στο εξωτερικό. Την ίδια ώρα στη Γερμανία οι Χριστιανοδημοκράτες της Μέρκελ ετοιμάζονται για σκληρή μάχη στις ομοσπονδιακές εκλογές της 20ης Σεπτεμβρίου για να κρατήσουν στα χέρια τους τα ηνία της ατμομηχανής της ευρωζώνης και οι εξελίξεις στο Αφγανιστάν δεν αποκλείεται να αποδειχθούν επιζήμιες καθώς επαναφέρουν στη μνήμη των ψηφοφόρων ζητήματα (π.χ. προσφυγική κρίση 2015) που τους έδιωξαν μακριά από τους Συντηρητικούς στο παρελθόν.