Την ώρα που η κατάσταση στο Αφγανιστάν προκαλεί παγκόσμια ανησυχία, μια νέα έκθεση της αμερικανικής κυβέρνησης για την ανοικοδόμηση της χώρας αποκάλυψε τις «πολλές αποτυχίες» των τελευταίων 20 ετών.
Η έκθεση, η οποία βασίστηκε σε 13 χρόνια εποπτικής εργασίας, περισσότερες από 760 συνεντεύξεις και χιλιάδες κυβερνητικά έγγραφα, ανέλυσε την πρόοδο των δύο τελευταίων δεκαετιών, την οποία θεωρεί «απατηλή», ενώ τη βιωσιμότητα αυτής της προόδου χαρακτηρίζει «αμφίβολη».
Προσπάθεια ανοικοδόμησης, κόστους περίπου 2 τρισ. δολαρίων
Η έκθεση σημείωσε πως οι ΗΠΑ έχουν ξοδέψει μέχρι τώρα 837 δισ. δολάρια για πολεμικές συγκρούσεις και 145 δισ. δολάρια προσπαθώντας να ανοικοδομήσουν το Αφγανιστάν. Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων σκοτώθηκαν 2.443 Αμερικανοί και 66.000 Αφγανοί στρατιώτες.
Το αμερικανικό κράτος έχει δαπανήσει επίσης 9 δισεκατομμύρια δολάρια για την καταπολέμηση του εμπορίου οπίου και ηρωίνης στο Αφγανιστάν, αλλά, αντ’ αυτού, αυτό έχει αυξηθεί. Επίσης, όταν η κυβέρνηση Μπάιντεν ανακοίνωσε την απόσυρση όλων των στρατευμάτων ζήτησε άλλα 3,3 δισεκατομμύρια δολάρια για τις αφγανικές δυνάμεις ασφαλείας.
«Είκοσι χρόνια αργότερα, πολλά βελτιώθηκαν και πολλά άλλα όχι. Αν ο στόχος ήταν η ανοικοδόμηση και η εγκατάλειψη μιας χώρας η οποία μπορεί να σταθεί στα πόδια της και να μην απειλεί τα συμφέροντα της εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, η συνολική εικόνα είναι ζοφερή» έγραψε ο Τζον Σόπκο, ειδικός επιθεωρητής για την Ανασυγκρότηση του Αφγανιστάν (SIGAR) στην έκθεση με τίτλο «Τι πρέπει να μάθουμε: Μαθήματα από την εικοσαετή ανασυγκρότηση του Αφγανιστάν».
Η έκθεση, πάντως, σημείωσε προόδους στην υγειονομική περίθαλψη, την υγεία των μητέρων και την εκπαίδευση.
«Το απίστευτα υψηλό κόστος προοριζόταν για να εξυπηρετήσει έναν σκοπό - αν και ο ορισμός αυτού του σκοπού εξελίχθηκε με την πάροδο του χρόνου», σύμφωνα με την έκθεση.
Ασυνεπείς και βραχυπρόθεσμοι στόχοι
«Σε διάφορα σημεία, η αμερικανική κυβέρνηση ήλπιζε να εξαλείψει την Αλ Κάιντα, να αποδεκατίσει το κίνημα των Ταλιμπάν που τη φιλοξένησε, να χαρακτηρίσει ''ασφαλές καταφύγιο'' το Αφγανιστάν έναντι όλων των τρομοκρατικών ομάδων, να δημιουργήσει αφγανικές δυνάμεις ασφαλείας ώστε να μπορούν να αρνηθούν στους τρομοκράτες ένα ασφαλές καταφύγιο στο μέλλον και να βοηθήσει την πολιτική κυβέρνηση να γίνει νόμιμη και αρκετά ικανή ώστε να κερδίσει την εμπιστοσύνη των Αφγανών. Κάθε στόχος, μόλις επιτελούνταν, θεωρήθηκε ότι θα οδηγούσε την κυβέρνηση των ΗΠΑ ένα βήμα πιο κοντά στο να είναι σε θέση να αποχωρήσει».
Η έκθεση ανέφερε ότι η «σειρά αυτών των βραχυπρόθεσμων στόχων» των ΗΠΑ δημιούργησε «αντιπαραγωγικούς κύκλους». «Οι βραχυπρόθεσμοι στόχοι δημιούργησαν βραχυπρόθεσμα χρονοδιαγράμματα, τα οποία δημιούργησαν νέα προβλήματα, που θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν μόνο με πιο βραχυπρόθεσμους στόχους. Όταν τίποτα από όλα αυτά δεν λειτούργησε, η κυβέρνηση των ΗΠΑ ανέπτυξε έναν ακόμη βραχυπρόθεσμο στόχο: την άμεση απόσυρση όλων των στρατευμάτων, παρόλο που κινδύνευε να στερήσει τη συνεχιζόμενη αποστολή ανασυγκρότησης του προσωπικού που απαιτείται για την επίβλεψη της βοήθειας ασφαλείας».
Η ανάλυση ανέφερε ότι η προσπάθεια ανοικοδόμησης «θα μπορούσε να εγγραφεί ως 20 ετήσιες προσπάθειες ανασυγκρότησης, αντί μιας προσπάθειας 20 ετών», υπογραμμίζοντας την έλλειψη μακροπρόθεσμου σχεδίου στο Αφγανιστάν.
Αναφέρει, επίσης, ότι οι Αμερικανοί αξιωματούχοι υποτίμησαν τον χρόνο και τις δυνατότητες που θα χρειάζονταν για την ανοικοδόμηση του Αφγανιστάν, οδηγώντας σε βραχυπρόθεσμες λύσεις, όπως η αύξηση των στρατευμάτων το 2009.
Σπατάλη χρημάτων, μη ρεαλιστικά χρονοδιαγράμματα
Με την πάροδο των χρόνων, η έκθεση ισχυρίστηκε ότι οι ΗΠΑ απέτυχαν να εφαρμόσουν μια συνεκτική στρατηγική γι’ αυτό που ήλπιζαν να πετύχουν.
Οι ΗΠΑ εφάρμοσαν «μη ρεαλιστικά» χρονοδιαγράμματα, που οδήγησαν στην ταχύτατη ροή χρημάτων στην οικοδόμηση του έθνους, και αυτό με τη σειρά του στη διαφθορά. «Δισεκατομμύρια δολάρια ανακατασκευής σπαταλήθηκαν, καθώς τα έργα έμειναν αχρησιμοποίητα ή κατέρρευσαν».
Περίπου το 80% του προϋπολογισμού του Αφγανιστάν χρηματοδοτείται από τις ΗΠΑ και άλλους διεθνείς δωρητές, σύμφωνα με το SIGAR, σε προηγούμενη έκθεση.
«Μιλούσα με διοικητές πεζικού και ρωτούσα τι χρειάζονται και μου έλεγαν: Πάρτε πίσω αυτά τα χρήματα. Πρέπει να αναζητήσουμε άτομα και έργα για να ξοδέψουμε τα χρήματα αυτά», δήλωσε στο SIGAR ένας πρώην ανώτερος αξιωματούχος της USAID.
Κακώς εκπαιδευμένο προσωπικό
«Η αδυναμία της αμερικανικής κυβέρνησης να πάρει τους κατάλληλους ανθρώπους στις σωστές θέσεις την κατάλληλη στιγμή ήταν μία από τις σημαντικότερες αποτυχίες της αποστολής», διαπιστώνεται στην έκθεση.
Το προσωπικό ήταν ανεπαρκώς εκπαιδευμένο και δεν υπήρχαν αρκετά άτομα που να επιφορτιστούν με την επίβλεψη της διασποράς των κεφαλαίων.
«Οι αστυνομικοί σύμβουλοι της DOD παρακολουθούσαν αμερικανικές τηλεοπτικές εκπομπές για να μάθουν για την αστυνόμευση, ενώ κάθε υπηρεσία βίωνε ετήσιες ''λοβοτομές'', καθώς το προσωπικό συνεχώς απομακρυνόταν, αφήνοντας τους διαδόχους να μάθουν από την αρχή και να κάνουν παρόμοια λάθη ξανά», ανακάλυψε η έκθεση.
Μερικές βελτιώσεις, με μεγάλο κόστος
Οταν οι αμερικανικές δυνάμεις έφτασαν το 2001, το Αφγανιστάν είχε το τέταρτο χειρότερο ΑΕΠ στον κόσμο. Μέχρι το 2020, όταν προσαρμόστηκε για τον πληθωρισμό, αυτό το νούμερο είχε μειωθεί μόλις στο 8ο χειρότερο ΑΕΠ.
Η έκθεση σημειώνει ότι από το 2001 έως το 2018 το προσδόκιμο ζωής στο Αφγανιστάν αυξήθηκε από 56 σε 65 έτη και το ποσοστό θνησιμότητας των παιδιών κάτω των 5 ετών έπεσε κατά 50%, αλλά ανέφερε ότι τα κέρδη δεν είναι ούτε «βιώσιμα» ούτε «ανάλογα» με τις αμερικανικές επενδύσεις.
Ένας πρώην ανώτερος αξιωματούχος Άμυνας δήλωσε στο SIGAR: «Όταν κοιτάς πόσα ξοδέψαμε και τι πήραμε, είναι σοκαριστικό».
Καμία κατανόηση του αφγανικού πολιτισμικού πλαισίου
Η έκθεση διαπίστωσε επίσης ότι οι Αμερικανοί αξιωματούχοι δεν κατάλαβαν πώς έγινε αποδεκτή η παρέμβασή τους κοινωνικά και πολιτιστικά.
Σύμφωνα με το SIGAR, «για πάρα πολύ καιρό, η αμερικανική κυβέρνηση υποστήριξε την υπόθεση ότι δημιουργούσε μια διαφανή, δεσμευμένη με τους κανόνες αφγανική κυβέρνηση, από την αρχή, με τρόπο που θα ωφελούσε το κοινό. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ επέβαλε αδέξια δυτικά τεχνοκρατικά μοντέλα στα αφγανικά οικονομικά ιδρύματα: εκπαιδευμένες δυνάμεις ασφαλείας σε προηγμένα οπλικά συστήματα που δεν μπορούσαν να καταλάβουν, πόσο μάλλον να διατηρήσουν, την επιβολή επίσημου κράτους δικαίου σε μια χώρα που αντιμετώπιζε το 80% με 90% των διαφορών της με άτυπα μέσα και συχνά αγωνιζόταν να κατανοήσει ή να μετριάσει τα πολιτιστικά και κοινωνικά εμπόδια στην υποστήριξη γυναικών και κοριτσιών».
Τα συμπεράσματα αυτά έρχονται εν μέσω χαοτικών σκηνών, καθώς οι Ταλιμπάν κατέλαβαν την Καμπούλ και προσπαθούν να επιβάλουν έναν νέο κανόνα στο Αφγανιστάν, ενώ ο Αμερικανός πρόεδρος Μπάιντεν στηρίζει την απόφασή του για την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων.
Ο Ασράφ Γκάνι, ο πρώτος πρόεδρος του Αφγανιστάν από το 2014, εγκατέλειψε τη χώρα και οι Ταλιμπάν δήλωσαν πρόεδρο τον δικό τους ηγέτη, καθώς έκαναν κατάληψη του προεδρικού μεγάρου και του κτιρίου του κοινοβουλίου.
Προς το παρόν, οι ΗΠΑ παραμένουν επικεντρωμένες στην εκκένωση του προσωπικού της πρεσβείας και των συμμάχων τους.
Ο Μπάιντεν δήλωσε ότι η ταχεία κατάληψη του Αφγανιστάν αποδεικνύει πως οι ΗΠΑ δεν θα μπορούσαν ποτέ να δημιουργήσουν μια σταθερή, δημοκρατική κυβέρνηση στη χώρα.
«Τα γεγονότα που βλέπουμε τώρα είναι, δυστυχώς, απόδειξη ότι καμία στρατιωτική δύναμη δεν θα έδινε ποτέ ένα σταθερό, ενωμένο και ασφαλές Αφγανιστάν -γνωστό στην Ιστορία ως ''νεκροταφείο αυτοκρατοριών''», είπε ο Μπάιντεν σε δηλώσεις του τη Δευτέρα.
«Αυτό που συμβαίνει τώρα θα μπορούσε να έχει συμβεί το ίδιο εύκολα πριν από 5 χρόνια ή 15 χρόνια. Πρέπει να είμαστε ειλικρινείς: Η αποστολή μας στο Αφγανιστάν έκανε πολλά λάθη -έκανε πολλά λάθη τις τελευταίες δύο δεκαετίες», πρόσθεσε. «Είμαι ο τέταρτος Αμερικανός πρόεδρος που προεδρεύει του πολέμου στο Αφγανιστάν -δύο Δημοκρατικοί και δύο Ρεπουμπλικανοί. Δεν θα περάσω αυτή την ευθύνη σε έναν πέμπτο πρόεδρο».