Η Fuyuko Matsui είναι μια σύγχρονη γιαπωνέζα καλλιτέχνιδα που ειδικεύεται στην παραδοσιακή ιαπωνική ζωγραφική (Nihonga), την οποία τείνει να εμπλουτίζει με υπερφυσικά και γκροτέσκα στοιχεία. Γεννήθηκε το 1974 στην πόλη Mori της επαρχίας Shizuoka και παρά τον προκλητικό χαρακτήρα των καινοτόμων έργων της, η ίδια θεωρεί την ζωγραφική τέχνη της οργανικό μέρος της μακραίωνης και αυστηρής ιαπωνικής Τέχνης.
Μόλις έκανες την πρώτη έκθεση έργων σου στο Παρίσι. Πώς έγινε δεκτή απ’ το κοινό;
Χάρηκα πολύ που οι άνθρωποι στάθηκαν στο περιεχόμενο και στα θέματα των έργων μου κι όχι απλώς στα υλικά που χρησιμοποιώ. Η ανταπόκριση του κοινού ήταν παρόμοια μ’ αυτή στην Ιαπωνία. Νομίζω πως οι θεατές της έκθεσης αισθάνθηκαν τη δύναμη και την επιθετικότητα της δουλειάς μου. Με μόνη διαφορά πως στην Ιαπωνία ορισμένοι βρήκαν το θέαμα της απεικόνισης των εσωτερικών οργάνων γκροτέσκο και σκανδαλιστικό. Αν κι αυτή η στάση αντανακλά μάλλον την τάση των Ιαπώνων να αποφεύγουμε οτιδήποτε γκροτέσκο. Στη Γαλλία, μαθαίνουν για την ανατομία του ανθρώπινου σώματος από μικρά παιδιά, οπότε δεν σοκάρονται εύκολα από τη θέα εσωτερικών οργάνων ή πτωμάτων.
Ποιο ήταν το πρώτο πράγμα που βρήκες αληθινά όμορφο;
Ντρέπομαι ν’ απαντήσω… Για να είμαι ειλικρινής, πρέπει να ήμουν έξι ή εφτά χρονών όταν κοιτάζοντας το πρόσωπο της μητέρας μου, σκέφτηκα πόσο όμορφη ήταν. Έχει μια υπέροχη μακριά μύτη, με μεγάλα ρουθούνια. Αυτό το χαρακτηριστικό της δεν το κληρονόμησα η ίδια, κι έτσι ήταν κάτι που το βρήκα πανέμορφο.
Ζωγράφιζες ήδη από τόσο μικρή;
Ναι. Σχεδιάζω και ζωγραφίζω από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου.
Πότε αποφάσισες να γίνεις καλλιτέχνης;
Στα δέκα μου. Όταν πρωτοαντίκρισα την Mona Lisa, σκέφτηκα πως ήταν ό,τι ωραιότερο είχα δει ποτέ μου. Ένιωθα πως κατείχε την ομορφιά, όχι με τον τρόπο ενός ωραίου λουλουδιού, αλλά μ’ ένα είδος τρόμου που μετουσιωνόταν σε ομορφιά. Η Mona Lisa με άγγιξε βαθιά σαν τρόμος.
Έκανες ελαιογραφίες εκείνο τον καιρό;
Ναι. Στην επαρχία Shizuoka όπου μεγάλωσα, η ιαπωνική ζωγραφική δεν ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η κυρίαρχη τάση ήταν η εισβολή της δυτικής τέχνης στην Ιαπωνία. Σπάνια έβλεπες παραδοσιακές ιαπωνικές ζωγραφιές. Χρειάστηκε να φτάσω στο προπαρασκευαστικό τμήμα της Σχολής προκειμένου να μάθω για την ιαπωνική ζωγραφική.
Θυμάσαι πώς συνέβη;
Μελετούσα για τις εισαγωγικές εξετάσεις στη Σχολή Καλών Τεχνών του Τόκιου. Αρχικά σκόπευα να σπουδάσω ελαιογραφία, αλλά κάτι σιγόβραζε μέσα μου. Για ν’ αλλάξω κάπως παραστάσεις, πήγα να δω τον πίνακα Shōrin-zu byōbu του Hasegawa Tōhaku. Μου φάνηκε εκπληκτικός! Παρότι οι ελαιογραφίες διαφέρουν εντελώς στο στυλ από τις παραδοσιακές ιαπωνικές ζωγραφιές, εντούτοις η δύναμη της ιαπωνικής ζωγραφικής τέχνης είναι εφάμιλλη της δυτικής. Άρχισα τότε να αναθεωρώ την πολύχρονη ενασχόλησή μου με την ελαιογραφία. Με είχαν πείσει πως μονάχα η ζωγραφική με λάδι είναι όντως ζωγραφική. Ενώ είχα μεγαλώσει σ’ ένα σπίτι με εσωτερικές χάρτινες πόρτες (shoji) και πάπυρους κρεμασμένους στους τοίχους, όπου υπήρχαν παντού ιαπωνικοί πίνακες, τα είχα ξεχάσει όλα αυτά κατά την διάρκεια της εκπαίδευσής μου ως ζωγράφου. Κατάλαβα λοιπόν πως το ιαπωνικό στυλ ζωγραφικής ήταν αυτό που στ’ αλήθεια μου ταίριαζε.
Η παραδοσιακή ιαπωνική ζωγραφική βασίζεται κυρίως στην τεχνική. Οπότε, πρέπει να ήταν αρκετά δύσκολο να ξεκινάς από την αρχή.
Ναι, όντως. Ο τρόπος θεώρησης των πραγμάτων είναι τελείως διαφορετικός. Για τη μελέτη μιας προτομής σε πηλό π.χ., ένας δυτικός ζωγράφος θα επικεντρωνόταν στις λεπτομέρειες και στη δομική σύνθεση, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις φωτοσκιάσεις. Στην ιαπωνική ζωγραφική, η μορφή σχεδιάζεται προσεχτικά με αλλεπάλληλα στρώματα σταυρωτών γραμμοσκιάσεων. Πρόκειται για μια τελείως διαφορετική θεώρηση. Από την εποχή που έκανα ελαιογραφίες, μου είχε μείνει η συνήθεια να επικεντρώνομαι στο φως και στη σκιά. Το πέρασμα στην ιαπωνική ζωγραφική ήταν πολύ δύσκολο. Εδώ ξεκινάς να ζωγραφίζεις από το περίγραμμα και προχωράς προς τα μέσα με γραμμές, όπως ακριβώς σ’ ένα τετράδιο ιχνογραφίας. Πάντως, τείνω ακόμη να αναγνωρίζω τις ανισορροπίες ενός προσώπου και να αποδίδω τις σκιάσεις αν και συχνά αμφιβάλλω για την απόδοσή τους στο φόντο με απλές γραμμές.
Μήπως γιατί κι ο θεατής αποκομίζει άλλη αίσθηση;
Έχω κάνει έναν πίνακα που λέγεται Nyctalopia. Στο ιαπωνικό στυλ θα ήταν επίπεδος, σχεδόν σαν σε τετράδιο ιχνογραφίας, με πρόσωπα απεικονισμένα δίχως φωτοσκιάσεις. Όμως, το φάντασμα στον πίνακά μου Nyctalopia έχει φωτοσκιάσεις, και νομίζω πως οι θεατές αποκομίζουν τελικά μια διαφορετική αίσθηση συγκριτικά με τις παραδοσιακές ιαπωνικές ζωγραφιές.
Σε επηρέασε καθόλου αυτή η εμπειρία του Παρισιού;
Ήταν σπουδαίο γεγονός ότι κατάφερα να κάνω μια έκθεση στο Παρίσι. Μ’ εντυπωσίασε που οι άνθρωποι ταυτίστηκαν με τη δουλειά μου, παρόλο που απέφυγα να εξηγήσω το περιεχόμενό της. Για να πω την αλήθεια, συγκλονίστηκα από το πόσο καλά αντιλήφθηκαν τα έργα μου οι Παριζιάνοι. Πρέπει να είναι όντως εξοικειωμένοι με την Τέχνη. Νομίζω πως ο Οριενταλισμός είναι απλώς μια δυτική φαντασίωση που διαφέρει κατά πολύ από τα αληθινά αισθήματα μας.
Συνέντευξη στον Fumihiro Hayashi – Purple Fashion Magazine