Tα Πριγκηπόνησα αποτελούν συνήθως πόλο έλξης για επισκέπτες τους θερμότερους μήνες του χρόνου, αλλά τα φετινή άνοιξη οι παραλίες και τα λιμάνια των νησιών στη Θάλασσα του Μαρμαρά δέχθηκαν έναν ανεπιθύμητο επισκέπτη: ένα παχύ στρώμα τοξικής βλέννας.
Το στρώμα αυτό, που προκαλείται από άλγη, εξαπλώθηκε σ’ ολόκληρη τη Θάλασσα του Μαρμαρά που συνδέει τη Μαύρη Θάλασσα με το Αιγαίο, προκαλώντας μεγάλη ζημιά σε ψαρότρατες καθώς κολλά στα δίχτυα και τα πηδάλιά τους, καταστρέφοντας κοράλλια κι άλλα είδη θαλάσσιας ζωής και συνιστώντας τεράστια απειλή για το θαλάσσιο οικοσύστημα καθώς και για την τουριστική βιομηχανία της Τουρκίας. Κι ένας βασικός ένοχος, λένε, ειδικοί είναι η αστική ανάπτυξη που εκτείνεται στον ορίζοντα της ευρύτερης περιοχής όσο φθάνει το μάτι. «Η μεγαλύτερη αιτία της βλέννας είναι τα ανεπεξέργαστα λύματα γύρω από τη Θάλασσα του Μαρμαρά», λέει στο Bloomberg ο υδροβιολόγος, ιδρυτής και διευθυντής του Turkish Marine Research Foundation, Μπαϊράμ Εζτούρκ.
Η ίδια ραγδαία και ασχεδίαστη ανάπτυξη που μετέτρεψε την περασμένη πεντηκονταετία την Κωνσταντινούπολη σε ένα τεράστιο αστικό κέντρο συμβαίνει στις παράκτιες περιοχές ολόκληρης της Θάλασσας του Μαρμαρά, όπου ζουν συνολικά κάπου 24 εκατ. άνθρωποι, περίπου το 30% του συνολικού πληθυσμού της Τουρκίας. «Αυτός ο τεράστιος πληθυσμός ασκεί μεγάλη πίεση όχι μόνον στη Θάλασσα του Μαρμαρά, αλλά και σε άλλους υδάτινους πόρους, περιλαμβανομένων των ποταμών», λέει ο καθηγητής Μερίτς Αλμπάι του τμήματος Επιστημών Υδρόβιων Πόρων του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης. «Λύματα απορρίπτονται στη θάλασσα χωρίς να έχουν τύχει πλήρους επεξεργασίας, παράκτιες περιοχές έχουν κατακλυστεί και χώροι πρασίνου μετατράπηκαν σε οικισμούς».
Η πληθυσμιακή έκρηξη και η βιομηχανοποίηση
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 η περιοχή της Θάλασσας του Μαρμαρά αναπτύχθηκε ως βιομηχανική επέκταση της Κωνσταντινούπολης με την πλειονότητα του πληθυσμού και των εμπορικών δραστηριοτήτων να συγκεντρώνεται κοντά στην ακτογραμμή: Η περιοχή με τα λιμάνια, τα χημικά εργοστάσια, τις μονάδες παραγωγής εξαρτημάτων μηχανημάτων κι άλλα εργοστάσια αντιστοιχεί περίπου στο ήμισυ της βιομηχανικής παραγωγής και του ΑΕΠ της Τουρκίας, μια ανάπτυξη που έχει φυσικά σημαντικές συνέπειες για το περιβάλλον της περιοχής. Τουλάχιστον 41 είδη ψαριών εξαφανίστηκαν ή έφθασαν στα όρια της εξαφάνισης λόγω της υπεραλίευσης και της μόλυνσης του περιβάλλοντος στη Θάλασσα του Μαρμαρά, όπου καταλήγουν όχι μόνον τα νερά τοπικών ποταμών, αλλά και τα πλέον μολυσμένα της Ευρώπης του Δούναβη και του Βόλγα μέσω της Μαύρης Θάλασσας.
«Από γεωγραφικής άποψης η Θάλασσα του Μαρμαρά είναι σε πολύ επισφαλή θέση λόγω της μόλυνσης, αλλά αυτό δεν εξηγεί από μόνο του την κατάσταση στην οποία βρίσκεται», λέει ο διευθυντής του Κέντρου Μελετών του Πανεπιστημίου Καντίρ Χας της Κωνσταντινούπολης, Μουράτ Γκιουβέντς. «Φταίει η τρομερή κακοδιαχείριση από μέρους των Αρχών στην τουρκία τα τελευταία 30, 40, 50 χρόνια που φθάσαμε εδώ».
Η έλλειψη κεντρικού σχεδιασμού στην αστικοποίηση και τα ανεπεξέργαστα λύματα
Δεν υπάρχει καμία εποπτική Αρχή που να επιβλέπει ολόκληρη τη Θάλασσα του Μαρμαρά, με αποτέλεσμα να ορθώνονται εμπόδια στη λήψη αποφάσεων για την αντιμετώπιση της αστικοποίησης, της υποβάθμισης του περιβάλλοντος και την βιωσιμότητά του, σύμφωνα με την ερευνήτρια Εζλέμ Αλτίνκαγια Γκενέλ. «Πρόκειται για μια απίστευτα δυναμική περιοχή, αλλά γνωρίζουμε ελάχιστα γι’ αυτήν. Δεν παρακολουθούμε αυτό που συμβαίνει και οδηγεί σε μια μη βιώσιμη κατάσταση», σημειώνει.
Από την πλευρά του ο Ακγκιούν Ιλχάν, ειδικός στη διαχείριση υδάτινων πόρων του Policy Center της Κωνσταντινούπολης, επισημαίνει ότι «η ραγδαία αύξηση τόσο του πληθυσμού όσο και της κατα κεφαλήν χρήσης νερού στις πόλεις γύρω από τη Θάλασσα του Μαρμαρά τις τελευταίες δύο δεκαετίες είχε ως αποτέλεσμα μια δραστική αύξηση του όγκου των αστικών λυμάτων που καταλήγουν στη θάλασσα, το ήμισυ και περισσότερο των οποίων δεν έχουν τύχει της κατάλληλης επεξεργασίας».
Η ανάπτυξη στις παράκτιες περιοχές και τα έργα υποδομής έχουν προκαλέσει μεγάλη ζημιά στο περιβάλλον της Θάλασσας του Μαρμαρά, σημειώνει ο Αλμπάι ζητώντας από τις Αρχές να εντείνουν τα μέτρα προστασίας αυτών των ευαίσθητων βιολογικά περιοχών. Αλλά νέα προβλήματα διαφαίνονται στον ορίζοντα με τη σχεδιαζόμενη διάνοιξη της Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης, του φαραωνικού πρότζεκτ του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Οι επικριτές του σχεδίου έχουν από καιρό προειδοποιήσει ότι αν προχωρήσει το εγχείρημα αυτό θα επιβαρύνει ακόμη περισσότερο το θαλάσσιο οικοσύστημα. «Η Θάλασσα του Μαρμαρά χρησιμοποιείται εδώ και δεκαετίες ως ένας τεράστιος βόθρος για την αστική ανάπτυξη της περιοχής», λέει ο Γκιουβέντς. «Έχει φθάσει στα όρια αντοχής του και τώρα η θάλασσα επαναστατεί»…