Πόσες φορές τα τελευταία χρόνια έχετε αναπολήσει την εποχή που οι συσκευές και τα αυτοκίνητα είχαν μεγάλη διάρκεια ζωής και επισκευάζονταν σχετικά εύκολα; Πόσοι έχετε να λέτε για το κασετόφωνο που αγοράσατε στην εφηβεία και λειτουργεί ακόμα, 20 ή 30 χρόνια αργότερα;
Η λεγόμενη “προγραμματισμένη απαξίωση” των προϊόντων, ειδικά ηλεκτρονικών, που καταναλώνουμε, ο σύντομος χρόνος ζωής τους δηλαδή, και η δυσκολία επισκευής τους σε περίπτωση βλάβης, έχει αρχίσει να ενοχλεί όλο και περισσότερο τους καταναλωτές και την τσέπη τους, ενώ ο ρυθμός αντικατάστασής τους επιβαρύνει σημαντικά το περιβάλλον.
Το 77% των πολιτών της ΕΕ θα προτιμούσε να επισκευάζει τις συσκευές του
Ακόμα κι αν μοιάζει να αποδεχόμαστε την κατάσταση των πραγμάτων, σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, 77% των πολιτών της ΕΕ θα προτιμούσε να επισκευάζει τις συσκευές του παρά να τις αντικαθιστά. Επίσης, το 79% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι οι κατασκευαστές θα πρέπει να υποχρεώνονται από τον νόμο να διευκολύνουν την επισκευή των ψηφιακών συσκευών ή να παρέχουν εξαρτήματα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιθυμεί να δώσει στο μέλλον στους καταναλωτές το «δικαίωμα στην επισκευή», είτε μέσω επέκτασης των εγγυήσεων, είτε διασφαλίζοντας την διαθεσιμότητα εξαρτημάτων ή καλύτερη πρόσβαση σε πληροφορίες για επισκευή ή συντήρηση.
Παρόλο που δεν υπάρχουν ακόμη ευρωπαϊκοί κανονισμοί για το ζήτημα, μία χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης κάνει το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Από την 1η Ιανουαρίου 2021, η Γαλλία υιοθέτησε τον “δείκτη δυνατότητας επισκευής” για τα πλυντήρια ρούχων, τις τηλεοράσεις, τους υπολογιστές, τις ταμπλέτες, τα smartphones και τα ηλεκτρικά χλοοκοπτικά. Όλα τα παραπάνω προϊόντα θα πρέπει να αναφέρουν στη συσκευασία τους τον βαθμό δυνατότητας επισκευής που έχουν, σε μία κλίμακα από το 1 έως το 10, με το 10 να αντιστοιχεί στις μεγαλύτερες δυνατότητες επιδιόρθωσης.
Τα πέντε κριτήρια
Ο δείκτης υπολογίζεται βάσει του νόμου “περί απορριμάτων” της Γαλλίας, και το κάθε προϊόν αξιολογείται σύμφωνα με πέντε κριτήρια: την ποιότητα των τεχνικών εγγράφων που παρέχει ο κατασκευαστής, τη δυνατότητα αποσυναρμολόγησης, τη διαθεσιμότητα εξαρτημάτων, την τιμή των εξαρτημάτων και τη φύση του προϊόντος. Για παράδειγμα, ένα πλυντήριο ρούχων αξιολογείται διαφορετικά από ένα smartphone, του οποίου η διάρκεια ζωής είναι μικρότερη λόγω των περιορισμών της υποστήριξης λογισμικού. Στο τέλος, το σύνολο αυτών των δαπανών αξιολογείται ως προς την τιμή αγοράς του προϊόντος.
Ο στόχος είναι τριπλός: ο δείκτης θα επιτρέπει στους καταναλωτές να επιλέξουν τα προϊόντα με τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, θα δημιουργήσει ανταγωνισμό μεταξύ των κατασκευαστών ώστε να σχεδιάζουν προϊόντα που επισκευάζονται εύκολα και οικονομικά και, τέλος, θα παραταθεί ο χρόνος ζωής των προϊόντων προς το συμφέρον του περιβάλλοντος και της τσέπης των καταναλωτών.
Η Γαλλία προχωρά στον «δείκτη μακροβιότητας»
Και αυτή είναι μόνο η αρχή. Η Γαλλία σκοπεύει σύντομα να επεκτείνει την υποχρέωση αξιολόγησης της δυνατότητας επισκευής και σε άλλα προϊόντα, ενώ από το 2024 σχεδιάζει να υιοθετήσει και τον “δείκτη μακροβιότητας”, που θα ενημερώνει τους καταναλωτές για την ανθεκτικότητα του προϊόντος.
Οι υπέρμαχοι της επισκευής συσκευών σε όλη την Ευρώπη παρακολουθούν στενά το πώς θα εφαρμοστεί ο δείκτης στη Γαλλία και ελπίζουν ότι σύντομα η πρωτοβουλία θα ξεπεράσει τα σύνορα της χώρας. Τον Νοέμβριο άλλωστε, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υπερψήφισε την πρόταση για τη δημιουργία ευρωπαϊκής νομοθεσίας που θα επιβάλει την αξιολόγηση των προϊόντων ως προς τη δυνατότητα επισκευής τους.