Ερωτήσεις για την απεραντοσύνη του κόσμου μας -πόσω μάλλον οι απαντήσεις σε αυτές- μπορούν να μας αφήσουν άφωνους. Πόσα αστέρια λάμπουν στον γαλαξία; Πόσοι κόκκοι άμμου έχει η Σαχάρα; Πόσα μυρμήγκια περιφέρονται στη Γη;
Για πολύ καιρό, τα περισσότερα ερωτήματα όπως αυτά έμοιαζαν αναπάντητα. Ωστόσο, καθώς εξελίσσονται οι μέθοδοι έρευνας και με την εμφάνιση μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης και μηχανικής μάθησης, οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να λύνουν αυτά τα μυστήρια που παλιότερα έμοιαζαν άλυτα.
Η Γη φαίνεται να αγαπά τα μυρμήγκια
Επειδή η εκτίμηση του αριθμού των εντόμων μπορεί να «ξεκλειδώσει» σημαντικές γνώσεις για το οικοσύστημα, πολλοί ειδικοί προσπάθησαν να μετρήσουν συγκεκριμένα είδη εντόμων και να χαρτογραφήσουν τα ενδιαιτήματά τους, με στόχο να καταλάβουν γιατί αυτά τα πλάσματα ευδοκιμούν σε ορισμένα μέρη αλλά παραμένουν σπάνια σε άλλα.
Οι βιολόγοι Σαμπίν Νούτεν και Πάτρικ Σουλτάις από το Πανεπιστήμιο Julius-Maximilians του Βίτσμπουργκ έχουν αφιερώσει τη δουλειά τους σε ένα από τα πιο ανθεκτικά έντομα της φύσης, τα μυρμήγκια.
Υπάρχουν περίπου 22.000 γνωστά είδη μυρμηγκιών παγκοσμίως. Η επιτυχία τους εξαρτάται από την κοινωνική τους δομή, με ορισμένα μέλη να είναι υπεύθυνα για την αναπαραγωγή και άλλα να επικεντρώνονται σε εργασίες όπως η φροντίδα των απογόνων, η θεραπεία ασθενών ή η συλλογή τροφής.
Τα μυρμήγκια δεν έχουν καπετάνιο. Βασίζονται στη συλλογική δραστηριότητα και την ευφυΐα του σμήνους. Οι μεμονωμένοι νευρώνες στον ανθρώπινο εγκέφαλο δεν μπορούν να κάνουν πολλά από μόνοι τους, ωστόσο η συνδυασμένη ισχύς αυτών των νευρώνων είναι εκπληκτική.
Οι αποικίες μυρμηγκιών αντικατοπτρίζουν αυτήν την αρχή. Μπορούν να δημιουργήσουν περίπλοκα δίκτυα μονοπατιών, να χρησιμοποιήσουν το σώμα τους ως γέφυρες και να «εκμεταλλευτούν» μύκητες ή αφίδες. Ορισμένες αποικίες ξεπερνούν ακόμη και τους ανθρώπους σε κάποιες συνεργατικές γνωστικές λειτουργίες.
Πολλά μυρμήγκια… με τα θετικά και τα αρνητικά τους
Η μελέτη δείχνει ότι τα μυρμήγκια προτιμούν τα τροπικά και υποτροπικά κλίματα. Στα δάση, πολλά φωλιάζουν ανάμεσα στα φύλλα στο έδαφος. Σε άνυδρες περιοχές, βουίζουν στο εκτεθειμένο έδαφος.
Αυτές οι λεπτομέρειες βοηθούν τους οικολόγους να δουν πώς η θερμοκρασία, η βλάστηση και η βροχόπτωση μπορεί να επηρεάσουν τους πληθυσμούς των μυρμηγκιών.
Η ομάδα ελπίζει να δει περισσότερη δουλειά για τους παράγοντες που διαμορφώνουν τις περιοχές όπου ευδοκιμούν τα μυρμήγκια, ειδικά καθώς οι θερμοκρασίες μεταβάλλονται σε όλο τον κόσμο.
Με τόσους τεράστιους αριθμούς, τα μυρμήγκια φέρνουν θετικά και αρνητικά αποτελέσματα. Μπορούν να διατηρήσουν τα οικοσυστήματα υγιή ανακυκλώνοντας θρεπτικά συστατικά και μερικές φορές σχηματίζουν συμμαχίες με φυτά ή έντομα, με τρόπους που ενισχύουν την τοπική βιοποικιλότητα.
Αλλά δεν είναι όλες οι αλληλεπιδράσεις ευεργετικές. Σε ορισμένα μέρη, τα χωροκατακτητικά μυρμήγκια, όπως τα μυρμήγκια της φωτιάς, βλάπτουν τα αυτόχθονα είδη.
Τα μυρμήγκια μεταφέρουν χώμα, μετακινούν σπόρους και αλλάζουν πολλά μέρη του περιβάλλοντός τους.
Ανά εκτάριο, τα μυρμήγκια μετακινούν έως και 13 τόνους εδαφικής μάζας ετησίως και αυτή η κίνηση μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση του κύκλου των θρεπτικών συστατικών. Η αγάπη τους για τους σπόρους σημαίνει ότι απλώνουν μερικά φυτά πολύ πιο μακριά από το μητρικό φυτό.
Οι επιστήμονες σημειώνουν ότι η κατανόηση του αριθμού των μυρμηγκιών παγκοσμίως μπορεί να βοηθήσει στην καθοδήγηση μελλοντικών στρατηγικών διατήρησης, επειδή τονίζει περιοχές που μπορεί να χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή για την προστασία της οικολογικής ισορροπίας.
Εκτός από τον κύκλο εργασιών του εδάφους, αυτά τα έντομα διασπούν επίσης υλικά σε αποσύνθεση, παρέχοντας πολύτιμες υπηρεσίες που εμπλουτίζουν τη γονιμότητα του εδάφους. Η αναγέννηση των δασών συχνά επωφελείται από τη συνεχή ανάδευση της οργανικής ύλης και τα μυρμήγκια είναι βασικοί συντελεστές. Τέτοιοι διαφορετικοί ρόλοι σημαίνουν ότι κατέχουν οικολογική ισχύ δυσανάλογη με το μέγεθός τους.
Ώρα να μετρήσουμε τα μυρμήγκια της Γης
Η ακούραστη ομάδα επιστημόνων, με επικεφαλής τους Νούτεν και Σουλτάις, ανέλυσε δεδομένα από 489 μικρότερες μελέτες σχετικά με τα μυρμήγκια που κατοικούν στο έδαφος και τα δέντρα για να δημιουργήσουν μια μεγάλη βάση δεδομένων του παγκόσμιου πληθυσμού τους.
Αυτή η προσέγγιση προσέφερε μια δομημένη ματιά στο πού ευδοκιμούν τα μυρμήγκια και σε ποιους αριθμούς εμφανίζονται. Και δείτε τι βρήκαν: «Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας, ο παγκόσμιος πληθυσμός των μυρμηγκιών είναι 20 x 10 με τη δύναμη του 15 - δηλαδή 20 τετράκις εκατομμύρια ζώα. Αυτό είναι ένα 20 με 15 μηδενικά, το οποίο είναι δύσκολο να κατανοηθεί και να εκτιμηθεί», εξηγεί η Νούτεν.
Η συνδυασμένη μάζα αυτών των εντόμων είναι επίσης εκπληκτική. Σύμφωνα με τον Σουλτάις, ο συνολικός αριθμός των μυρμηγκιών «υπερβαίνει τη συνδυασμένη βιομάζα άγριων πτηνών και θηλαστικών και αντιστοιχεί στο 20% περίπου της βιομάζας της ανθρωπότητας», μια ανακάλυψη που δείχνει πόσο ζωτικά μπορούν να είναι τα μυρμήγκια στα οικοσυστήματα του πλανήτη.